e-Sağlık/Sağlık Net

1. e-Sağlık/Sağlık Net Dr. Ünal HÜLÜR E-Sağlık Daire Başkanı Mayıs 2013

2. Sunum Planı • Türkiye Sağlık Sistemi • Sağlıkta e- Dönüşüm felsefesi • Sağlık Net ve E-Sağlık Uygulama Örnekleri • Hedefler/son söz

3. Türkiye Sağlık Sistemi

4. Türkiye’nin Sağlık Sistemi 1920-1923 (Yapılanma Dönemi) 1923-1946 (Koruyucu Hizmetlerin Önceliği) 1946-1960 (Milli Sağlık Politikası Çalışmaları) 1960-1980 (Sosyalizasyon Dönemi) 1980-2002 Sonrası Sağlık Politikaları 2003 Sonrası Sağlık Politikaları

5. 1920-1923 (Yapılanma Dönemi) • 1920’de 3 sayılı kanunla kuruluş • Daha çok savaş yaraları sarılmış • Mevzuat gelişimi • İlk Sağlık Bakanı Dr. Adnan Adıvar

6. 1923-1946 (Koruyucu Hizmetlerin Önceliği) • 1937 yılına kadar Dr. Refik Saydam dönemi • Halen geçerli olan birçok kanun çıkarılmış • Planlama modeli, • Mecburi hizmet getirilmiş ve serbest çalışması yasaklanmış, • Geniş bölgede tek amaçlı dikey örgütlenme • Rehber olması için numune hastaneleri açılmış,

7. 1946-1960 (Milli Sağlık Politikası Çalışmaları) • Milli sağlık Politikası süreci, • Nüfus esaslı entegre sağlık hizmetleri, • Hastanelerin Sağlık bakanlığına devri, • 1946’da SSK kuruldu • 1952’de AÇS hizmetleri başlatıldı ayrıca sigortalı işçiler için hastaneler açılmaya başladı • Tıpta uzmanlaşma ön plana çıktı,

8. 1960-1980 (Sosyalizasyon Dönemi) • 1961’de 224 sayılı kanun çıktı fiilen 1963’de başladı 1983’de tüm ülkeye yayıldı (yaygın,sürekli,entegre,kademeli) • 1965’de Nüfus Planlaması hakkında kanun çıktı • Dar bölgede çok yönlü hizmet, • 1967’de GSS için kanun taslağı bakanlar kuruluna sunulamadı • 1969’da 2. beş yıllık kalkınma planında GSS kurulması öngörüldü, • 1971’de GSS mecliste kabul edilmedi, • 1974’de GSS meclise sunuldu görüşülemedi, • 1978’de tam gün yasası çıktı,1980’de tekrar kaldırıldı

9. 1980-2002 sonrası Sağlık Politikaları • 1982 anayasası, (60 ve 56.maddeler) • 1987’de Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu çıkarılmış,ancak uygulamaya konulamamıştır. • 1990’da DPT tarafından Sağlık Sektörü Master Plan Etüd çalışması-Sağlık reformları, • 1992’de yeşil kart uygulaması başlamış, • 1993’de Ulusal Sağlık Politikası (destek,çevre sağlığı,yaşam biçimi,sağlık hizmet sunumu ve sağlıklı Türkiye) • 1998 ve 2000’de GSS taslak kanun çalışması ve sonuçlanmamıştır.

10. 1990 – 2002 yıllarında yürütülen sağlık reformu çalışmalarının ana bileşenleri şunlardır Sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında toplanarak genel sağlıksigortasının kurulması, Birinci basamak sağlık hizmetlerinin aile hekimliği çerçevesinde geliştirilmesi, Hastanelerin özerk sağlık işletmelerine dönüştürülmesi, Sağlık Bakanlığının koruyucu sağlık hizmetlerine öncelik veren sağlık hizmetlerini planlayıp denetleyen bir yapıya kavuşturulması. Görüldüğü gibi bu dönem teorik çalışmaların yapıldığı ancak bunların yeterince uygulama alanı bulamadığı bir dönem olmuştur.

11. 2003 Sonrası Sağlık Politikaları ve Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı • 16 Kasım 2002 tarihinde Sağlık Bakanlığı Acil Eylem Planı açıklanmış, • 2003 yılı başında da Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) hazırlanarak kamuoyuna duyurulmuştur. • SDP, sağlık hizmetlerinin etkili, verimli ve hakkaniyete uygun bir şekilde organize edilmesini hedeflemekte olup 8 bileşen üzerine kurgulanmıştır.

12. Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın Bileşenleri (2003) 1-Planlayıcı ve denetleyici Sağlık Bakanlığı 2-Herkesi tek çatı altında toplayan genel sağlık sigortası 3-Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü sağlık hizmet sistemi a) Güçlendirilmiş temel sağlık hizmetleri ve aile hekimliği b) Etkili, kademeli sevk zinciri c) İdari ve mali özerkliğe sahip sağlık işletmeleri 4-Bilgi ve beceri ile donanmış, yüksek motivasyonla çalışan sağlık insan gücü 5-Sistemi destekleyecek eğitim ve bilim kurumları 6-Nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri için kalite ve akreditasyon 7-Akılcı ilaç ve malzeme yönetiminde kurumsal yapılanma 8-Karar sürecinde etkili bilgiye erişim: Sağlık bilgi sistemi 2007 sonrası ilave edilen 3 yeni başlık: 1-Daha iyi bir gelecek için sağlığın geliştirilmesi ve sağlıklı hayat programları 2- Tarafların harekete geçirilmesi ve sektörler arası işbirliği için çok yönlü sağlık sorumluluğu 3-Uluslar arası alanda ülkenin gücünü artıracak sınır ötesi sağlık hizmetleri

13. Sağlıkta e-Dönüşümün Felsefesi

14. SDP’nın Etik,Politik ve Metodolojik Temelleri Sağlıkta Politika Çemberi ETİK Sorun Tanımlama ve Teşhis Değerlendirme POLİTİKA Uygulama Politika Geliştirme Politik Karar * Marc J. Roberts ve ark.

15. SDP’nın Etik,Politik ve Metodolojik Temelleri Sağlıkta Dönüşümün Başlıca Kontrol Mekanizmaları FİNANSMAN HEDEF KİTLE ETKİLİ SAĞLIK GÖSTERGELERİ ÖDEME VATANDAŞIN FİNANSAL RİSKTEN KORUNMASI KALİTELİ ORGANİZASYON DÜZENLEME VATANDAŞ MEMNUNİYETİ ULAŞILABİLİR DAVRANIŞ PERFORMANS ÖLÇÜTLERİ PERFORMANS HEDEFLERİ

16. SDP’nın Etik,Politik ve Metodolojik Temelleri Sağlıkta Dönüşüm Programlarının Uygulama Sonuçları Başlıca Üç Parametre İle Değerlendirilir (Marc J. Roberts ve Arkadaşları): 1- Sağlıkgöstergelerindeki iyileşmeler 2- Vatandaşı finansal riskten koruma 3- Vatandaşın verilen sağlık hizmetlerinden memnuniyeti

17. Planlayıcı ve denetleyici Sağlık Bakanlığı • Akılcı ilaç ve malzeme yönetimi • Genel Sağlık Sigortası • Eğitim ve Bilim Kurumları • Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü Sağlık hizmeti • Bilgili ve motive İnsan gücü • Kalite ve Akreditasyon • Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi “e-Sağlık” • Sağlığın geliştirilmesi ve sağlıklı hayat programları • Çok yönlü sağlık sorumluluğu • Sınır ötesi sağlık hizmetleri

18. PROGRAMIN BİLEŞENLERİ 8. Sağlık Bilgi Sistemi • Elektronik hasta kaydı • Elektronik provizyon ve faturalama • Merkezi veri tabanı • Sosyal güvenlik kuruluşları ile bilgi entegrasyonu • e-Radyoloji • Uzaktan eğitim • Sağlık politika belirleyicilerine güvenli veri

19. Bilgi Toplamaktan, “Bilgi İşlemeye”… • 2204 de Tek Düzen Muhasebe Sistemi devreye alındı. • Hastane Bilgi Sistemlerinin geliştirilerek yaygınlaşması sağlandı. • Yeşil Kart veri tabanı oluşturduk, Yeşil kartlıların da Emekli Sandığı reçete kontrol sistemine dahil olmaları sağlandı. • 2007 yılı içinde içinde Ulusal Sağlık Veri Sözlüğünü, Sağlık Bilgi Referans Sunucusunu, Elektronik Sağlık Kaydı Veritabanı’nı ve ‘Karar Destek Sistemi hayata geçirildi • Organ nakli bekleyen vatandaşlarımıza en uygun organı bularak en kısa sürede hizmet vermek ve kayıt dışı organ naklinin önüne geçmek için Organ Nakli ve Doku Bilgi Bankası hizmete başladı • Ayrıca 2007 yılında tüm sağlık kurumlarından veri akışının başlatılması ve ülke çapında yaygınlaştırılması için e-SağlıkUygulaması başladı. • İnsan Kaynakları Yönetim Sistemi modülüne işlerlik kazandırdık, bütün personel hareketleri bu sistem üzerinden yapılmaktadır. • Coğrafi Bilgi Sistemi, İhale Bilgi Sistemi ve her yıl yenilenen Sağlık Envanteri ile hizmet planlama ve sunumu daha objektif esaslara dayanmaktadır. • İlaç veUluslar arası Hastalık Sınıflandırma kodları uygulamaya koyuldu.

20. Sağlık hizmeti UygulamalarKlinikYönetimsel Web-tabanlı İş akışları • Altyapı • Ulusal Belirleyiciler • Veri kaynakları • Hastane / uygulama • Standartlar • Güvenlik, • haberleşme, ağlar • Veri, kodlama, sınıflama • Mimari yapılar AYSBERG Hizmet sunucular ve hastalar e-sağlık Endüstri / hizmet üreticileri Sağlık kaydı bütünlüğü Mevzuat belirleyiciler / hizmet sunucuları Ulusal e-sağlık otoritesi

21. Merkez Teşkilat Birimleri … Elektronik Sağlık Kaydı (EHR) Karar-Destek Sistemleri (DSS) Sağlık Enformasyon Merkezi (E-Sağlık) Harita Bilgi Sistemi (GIS) Minimum Veri Setleri … Taşra Teşkilat Birimleri (Veri üreten birimler)

22. Sonuç-1 Kaliteli Veri Tam Veri Yeterli Kapsam Doğru Veri

23. Merkez Teşkilat Birimleri … … Taşra Teşkilat Birimleri (Veri üreten birimler) Bilgi Toplama Yöntemi

24. Sağlık net ve E-sağlık uygulama Örnekleri

25. Sağlık.NET2 AHBS Sağlık.NET Sağlık.NET2 Sağlık Bakanlığının mevcut iki sisteminin birleştirilmesi sonucu oluşturulan sistemdir. Sağlık.NET2 01.Ağustos 2012 tarihinden beri sahada kullanılmaktadır.

26. Neden Sağlık.NET2 • Bakanlıkta birbirinden bağımsız iki (2) farklı sistemi vardı. • Hastaların bilgileri iki (2) ayrı sistemde oluşmaya başlamıştı. • Bu iki sistem birbiri arasında bir entegrasyon yoktu. • Teknik altyapı olarak bazı performans sorunları vardı. • Veri kayıpları vardı.

27. Sağlık.NET2 içeriği • Sağlık.NET2; • USVS 2.0’da belirtilen Minimum Sağlık Veri Setleri (MSVS) ve bu veri setlerinin kombinasyonlarında oluşmuş Gönderim Paketlerinden (GP) oluşur.

28. Gönderim Paketleri Gönderim Paketleri USVS 2.0’da belirtilen Minimum Sağlık Veri Setlerinin (MSVS) kombinasyonlarında oluşturulmuş. MSVS gruplarıdır.

29. Gönderim Paketleri • SN2’de şuan yedi (7) adet gönderim paketi bulunmaktadır. İhtiyaca ve duruma göre bu paketler artırılabilir. • Vatandaş Kayıt GP. • Hasta Özlük GP. • HIV GP. • Muayene GP. • Yatan Hasta GP. • Tetkik Sonuç GP. • Ölüm GP

30. Gönderim Paketleri 1/3 • Vatandaş Kayıt GP. • Tanımı • Herhangi bir birime kayıtlı olmayan hastaların birime kaydedilmesi için kullanılabilir. • Kim Gönderir • Aile Hekimleri yollayabilir. • Hasta Özlük GP. • Tanımı • Herhangi bir birime kayıtlı olan hastanın sistemde kayıtlı bilgilerinin güncellemesi için kullanılır. • Kim Gönderir • Aile Hekimleri yollayabilir. • HIV GP. • Tanımı • HIV ile ilgili bildirim, tedavi ve izlemler gönderilmesin de kullanılır. • Kim Gönderir; • Yetkili tüm kurumlar

31. Gönderim Paketleri 3/3 • Yatan Hasta GP. • Tanımı • Herhangi bir sağlık kuruluşunda yatan bir hasta için yatış sürecinde yapılan muayene ve diğer işlemlerin yollanmasında kullanılır. • Kim Gönderir; • SN2 sistemi ile uyum sağlayan ve yataklı tedavi yapan tüm kurumlar yollayabilir. • Ölüm GP. • Tanımı • Ölüm bildirimi durumlarında yollanmasında kullanılır. • Kim Gönderir; • SN2 sistemi ile uyum sağlayan tüm kurumlar yollayabilir.

32. Minimum Sağlık Veri Setleri • MSVS; Sağlık verisi toplamak için oluşturulmuş formlardır. • MSVS’ler USVS 2.0’da tanımlanmıştır. • Gönderim paketleri bu MSVS’lerin Kombinasyonlarında oluşmaktadır. • Toplam 65 adettir. • 15 adet MSVS tanıya bağlı özel msvs’lerdir. • Bu MSVS’ler ilgili birimlerin talebi ile oluşturulmuştur.

33. Minimum Sağlık Veri Setleri Tanıya Bağlı Özel MSVS’ler Kanser, Obezite, Diyabet, Diyaliz, Verem, Kuduz, Parazite Hastalıklar, Kronik Hastalıklar, Tetkikler (Tomografi ve röntgenler hariç) İntihar girişimi, Madde Bağımlılığı, Organ Nakli, Kök Hücre Nakli, Zehirlenme, Madde Bağımlılığı ve Tütün kullanımı

34. Minimum Sağlık Veri Setleri Genel MSVS’ler Bu MSVS’ler özel bir tanıya hitap etmeye Genel MSVS’lerdir. Reçeteler (Muayene sonucu ortaya çıkan), Tetkikler (Tomografi ve röntgenler hariç), İzlemler (Gebe, Bebek & Çocuk), Aşılar, Ağız ve Diş Sağlığı, Kan Bağışı

35. Hasta Tipleri Sağlık.NET2 (SN2) ile herkesin verisi toplayabilirsiniz. TCK Numarası olan her vatandaşın, Henüz TCK Numarası almamış yeni doğanın Pasaport olan her yabancının TCK numarası ve Pasaportu da olmayan her bireyin (ör.: Mülteciler)

36. Hedef Sağlık.NET2 (SN2) ile; Tedavi ve Teşhis için gelmiş tüm bireylerin sağlık faaliyetlerinin verileri toplamak, Kurumları tedavi yöntemleri için gerekli olan verileri oluşturmak ve sisteme dahil etmek, Bu verileri ihtiyacı olan tüm kurumlara raporlamak,

37. E-Sağlık Projeleri • Sağlık.NET ( Sağlık.NET 2 ) • E-Radyoloji • HSBS ( Halk Sağlığı Bilgi Sistemi ) • ESK ( Elektronik Sağlık Kayıtları ) • Karar Destek Sistemleri

38. E-Sağlık Projeleri Gelişimi • Aile Hekimliği Bilgi Sistemi • 2005 :DÜZCE pilot il olarak başladı, • Henüz ilgili mevzuat oluşmamış, sahada aile hekimliği ile ilgili yeterli farkındalık yok. İl Sayısı : 1 (Pilot Uygulama) • 2006,2007 • AHBS için MSVS geliştirildi ve diğer firmaların da kullanımı için Ocak 2007’de ilan edildi, SKRS 1 oluşturuldu , KDS geliştirildi • 2008-2009: • AHBS’ deki tecrübelerle Sağlık-NET geliştirildi • USVS, MSVS, SKRS 2, HL7 geliştirildi, • 2010: • 46 il eklendi ve yıl sonunda tüm Türkiye'de uygulamaya başlandı

39. E-Sağlık Projeleri Gelişimi • Sağlık.NET 1 • 2. ve 3. Basamak Sağlık Kurumlarından veri toplanması için kurulmuş bilgi sistemidir. • 2006 • Analizçalışmalarıtamamlandı • Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü (USVS) • Minimum Sağlık Veri Setleri (MSVS) • Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) • 1. e-Sağlık Kongresi (İzmir) yapıldı. • 2007 • Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü 1.0 ve ICD-10 (TR) kitapları yayımlandı. • 2008 • İl bazında ICD-10 Egitimleri • 2009: • 15 Ocak : Sağlık-Net veri toplamaya hazır hale geldi. • “Sağlık-Net entegrasyonu” Kurumsal performans göstergeleri arasına alındı.

40. Neden e-Sağlık? Veri Standardizasyonunun sağlanması 1 Elektronik Sağlık Kaydının oluşturulması 2 e-Sağlık Yöneticiler için veri-analiz desteği(KDS) 3 4 Veri akışının hızlanması Kaynak tasarrufunun sağlanması ve verimliğin arttırılması 5 40

41. Merkez Teşkilat Birimleri … SAGLIK-NET … Taşra Teşkilat Birimleri (Veri üreten birimler) Veri Toplama Yöntemi (Hedef)

42. e-Sağlık Birlikte Çalışılabilirlik Ödeyici Kurumlar Tedarik kurumları İkinci basamak Sağlık Kurumları (Devlet hst, vb) Özel Sağlık Kurumları (Hast, Pol. vb) ESK DATABASE Lab. Birinci basamak Sağlık Kurumları (Toplum Sağlığı Merkezleri, Verem Savaş, Sıtma Savaş vb.) Üçüncü Basamak Sağlık Kurumu (EAH, Üniversite hst,özel dal hst,GATA vb) Aile Hekimliği 42

43. Sağlık-Net Mimarisi Servisler Sağlık Plan. Kurumsal Uygulamalar Randevu Bilgi Sistemi Portal Karar Destek Sistemi SKRS Elektronik Sağlık Kaydı Teletıp Sunucu ve ağ Servi VTYS Sunucuları Ölçeklenebilir, Sürdürülebilir, Yönetilebilir Uygulama Sunucuları Güvenlik Yön. Hasta Veritabanı IT Personeli Sağlık Çalışanı Veritabanı Bilgi Güvren. Pol. Kimlik ve Rol ve Erişim Yön. Kimlik Doğrulama Güvenli Erişim için Ağ Serv. Kullanıcılar Araş. Kur. Kurum Çalışn. Hastalar SGK Sağlık Çal.. Aile Hek. Hastaneler

44. E-Sağlık Projeleri – Sağlık.NET • USVS 2.0 ve şu an 2.1 sürümleri ile tüm sağlık hizmet sunucularından veri toplamak için geliştirilmiştir. • Diğer E-Sağlık projelerine sağlık verisi sağlar ( HSBS, E-Radyoloji vs ) • Karar Destek Sistemi için temel verileri sağlar.

45. Sağlık.NET Proje Hedefi Sağlık.NET tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında oluşturulan tüm sağlık verisini toplamak hedefi ile geliştirilmiştir. Oluşturulan bu sağlık verileri öncelikle vatandaşların sağlık hizmetini daha iyi alabilmeleri için kullanılmaktadır. Bu veriler ile hizmet kalitesini arttıracak diğer projeler içinde kaynak görevini üstlenmektedir.

46. E-Sağlık Projeleri – Sağlık.NET • Tüm vatandaşlarımızın kayıtları mevcuttur, ülkemize giriş yapan yabancılar ile vatansız diye tanımladığımız diğer gurupları da kapsar. • Aylık 70 milyonun üzerinde USVS paketi işlem görmektedir. • Ülkemiz bu ölçekte veriyi • Uluslararası standartlara uygun • şekilde veri toplamayı • başarabilen nadir ülkelerden • birtanesidir.

47. Sağlık-NET Nedir? VATANDAŞLAR HASTANELER AİLE HEKİMLERİ VERİ ALIMI (HL7) VERİ GÖNDERİMİ (HL7) KARAR VERİCİLER ESK VERİ TABANI Minimum Sağlık Veri Setleri (MSVS) Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü (USVS) Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS)

48. SKRS ( Sağlık Kodlama Referans Sözlüğü ) • Sağlık Kodlama Referans Sözlüğü(SKRS) sağlık bilgi sistemi standartlarını ve kodlama sistemlerini bir araya getiren bunları açık teknolojilerle (XML web servisleriyle) paylaşan ve gerektiğinde kolay güncelleme imkânları sağlayan bir referans ve paylaşım sistemidir. • SKRS 3 sürümü USVS 2.0 kapsamında hazırlanmış ve yayına hazır hale getirilmiştir.

49. USVS ( Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü ) • USVS ’nin en önemli fonksiyonu “karşılıklı işlerlik” temeli oluşturmasıdır. Bu nedenle Veri Elemanı Belirleme Algoritmasında aşağıdaki etkenler göz önüne alınmıştır. • Bakanlığımızda politika geliştirme, izleme, değerlendirme, denetleme, istatistik, analiz ve raporlama amaçlı kullanılıp kullanılmayacağı, • Herhangi bir bilginin elde edilmesindeki yararı, • Bir hastanın sağlık dosyasında mutlaka bulunması gereken bir veri olup olmadığı, • Hasta dosyasında yer alması gerekse de doktorların mutlaka elektronik ortamda ve hızlı şekilde ulaşmaları gereken bir veri olup olmadığı, • Pratikte doktorlar tarafından bir bilgi sistemine kaydedilmesi/girilmesi mümkün bir veri olup olmadığı

50. ISO 11179 Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü “Veri”den “Bilgi”ye ulaşmak için önce terminolojide birlik SÖZLÜK 540 Veri Elemanı 65 MSVS