Download
1 / 24
250 likes | 558 Vues
GÜMRÜK BİRLİĞİ ÇERÇEVESİNDE SERBEST TİCARET ANLAŞMALARINA UYUM. T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü. Onur BÜLBÜL Dış Ticaret Uzmanı. TÜRKİYE’NİN STA’LARININ İKİLİ VE ULUSLARARASI YASAL DAYANAKLARI.
E N D
GÜMRÜK BİRLİĞİ ÇERÇEVESİNDE SERBEST TİCARET ANLAŞMALARINA UYUM T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Onur BÜLBÜL Dış Ticaret Uzmanı
TÜRKİYE’NİN STA’LARININ İKİLİ VE ULUSLARARASI YASAL DAYANAKLARI • Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Gümrük Birliği’ni tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 16. Maddesi • Türkiye, ticaret politikasını Topluluğun Ticaret Politikasına uyumlu hale getirmek amacıyla … Topluluğun tercihli gümrük rejimine aşamalı olarak uyum sağlar. Bu uyum, hem otonom rejimleri hem de üçüncü ülkelerle tercihli anlaşmaları kapsar. • Barselona Süreci (27 Kasım 1995) • Avrupa-Akdeniz Bölgesinin 2010 yılına kadar bir Serbest Ticaret Alanı olmasını öngörmektedir. • Dünya Ticaret Örgütü • GATT 1994’ün XXIV. Maddesi • Gelişme yolundaki ülkelere tercihli ticaret anlaşması yapma konusunda esnek uygulamalar sağlayan GATT Tokyo Round 1979 Yetki Hükmü (Enabling Clause)
1/95 SAYILI OKK’NIN 16. MADDESİ • Türkiye’nin 1996 yılından itibaren beş yıl içerisinde Topluluğun tercihli gümrük rejimine aşamalı olarak uyum sağlaması öngörülmüştür. • Bu uyum, otonom rejimleri ve üçüncü ülkelerle yapılan tercihli ticaret anlaşmalarını kapsamaktadır. • Söz konusu üçüncü ülkeler, 1/95 sayılı OKK’nın 10 sayılı Eki’nde belirtilmiştir. • Ancak, AB’nin dış ilişkiler politikası kapsamında, bu ülkelerin sayısı giderek artmaktadır. Bu anlamda, Türkiye açısından uyum “hareketli hedef” haline gelmiştir. • Bahse konu beş yıllık süre içerisinde Türkiye'nin Topluluk'tan farklı bir tarife politikası uygulaması durumunda, üçüncü ülkelerden Topluluğa, menşe ülke veya ihracatçı ülke bakımından tercihli olarak ithal edilen ve serbest dolaşıma giren ürünlerin Türkiye'ye ithal edilirken, telafi edici vergiye tabi tutulabileceği hükme bağlanmıştır. • Tercihli rejimler kapsamında tarife tavizlerinden yararlanılması, bu rejimler kapsamında yapılan düzenleme ve anlaşmaların ekinde yer alan Topluluk ortak menşe kurallarının karşılanmasına bağlıdır. Ülkemizin de tercihli rejimler kapsamında üçüncü ülkelerden yapılan ithalatta aynı menşe kurallarını uygulaması öngörülmüştür.
AB’NİN YÜRÜRLÜKTE OLAN TERCİHLİ GÜMRÜK REJİMLERİ • Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Kapsamında Tek Taraflı Taviz Tanınan Ülkeler • 128 Gelişme Yolundaki Ülke • 50 En Az Gelişmiş Ülke • Otonom Rejimler Kapsamında Tek Taraflı Taviz Tanınan Ülkeler • Batı Balkan Ülkeleri→Sırbistan, Kosova • Moldova • Afrika Karayip Ülkeleri→ 76 Ülke • Gümrük Birliği • Türkiye, Andorra, San Marino • Tercihli Ticaret Anlaşmaları • Serbest Ticaret Anlaşmaları→ EFTA Ülkeleri • Ortaklık Anlaşmaları • Avrupa Ekonomik Alanı → Norveç, İzlanda, Lihtenştayn • EURO-MED → Fas, Tunus, İsrail, Filistin, Cezayir, Mısır, Ürdün, Lübnan • Latin Amerika Ülkeleri→ Meksika, Şili • İstikrar ve Ortaklık Anlaşmaları (Batı Balkan Ülkeleri) →Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Hırvatistan, Makedonya • Güney Afrika Cumhuriyeti
AB’NİN MÜZAKERELERİ DEVAM EDEN TERCİHLİ TİCARET ANLAŞMALARI • Serbest Ticaret Anlaşmaları • ASEAN Ülkeleri, ANDEAN Topluluğu, Orta Amerika Gümrük Birliği • Ortaklık Anlaşmaları • Latin Amerika → MERCOSUR • Körfez İşbirliği Konseyi → Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt, Suudi Arabistan, Umman • Ukrayna • Güney Kore • Hindistan
TÜRKİYE’NİN SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI • EFTA Ülkeleri • İsrail • Makedonya • Hırvatistan • Bosna- Hersek • Mısır • Fas • Tunus • Filistin • Suriye • Arnavutluk (1 Mayıs 2008) • Gürcistan (1 Kasım 2008) • Karadağ (İç onay süreci devam ediyor) • Sırbistan (Müzakereler tamamlandı) • Şili (Müzakereler tamamlandı)
TÜRKİYE’NİN AB’NİN TERCİHLİ REJİMİNE UYUMU Devam eden müzakereler İstikşafi Görüşmeler • MERCOSUR • Körfez İşbirliği Konseyi • Faroe Adaları • Ürdün • Lübnan • Ukrayna • Meksika • Günay Afrika Gümrük Birliği • Cezayir • ASEAN • G. Kore • AKP Ülkeleri Girişimler • Hindistan • Orta Amerika • ANDEAN Topluluğu • Libya
TÜRKİYE’NİN STA’LARINDA YER ALAN TEMEL HÜKÜMLER • AB’nin STA Modeline paralel olarak sanayi ürünlerinde genelde asimetrik bazda tam liberalizasyonu, • Tarım ürünlerinde AB’den farklı olarak sınırlı sayıda ürünler için anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren eş zamanlı uygulamaya konulan karşılıklı taviz değişimini içermektedir. • İkili ticarette tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılması, • Tarife indirimlerinin yol açabileceği olumsuzluklara karşı alınabilecek tedbirler ve uygulama esasları (bildirim, istişare ve ticaret politikası savunma araçlarının uygulanması), • Anlaşmanın doğru ve etkin uygulanmasından sorumlu ortaklık organlarının teşkili (Ortak Komite, Ortaklık Komitesi, Ortaklık Konseyi), • Ortak menşe kuralları ve gümrük idareleri arasında işbirliği.
STA’LARIN GENEL EKONOMİYE ETKİLERİ • Dışa Açık Rekabetçi Bir Ekonomik Altyapının Tesisi Suretiyle Uluslararası Rekabet Gücünün Artması, • Muhtemel İç Pazar Daralmasının Ekonomi Üzerindeki Olumsuz Etkilerinin Azalması, • Mal Ticareti Yanında Hizmetler Ticaretinde de Pazara Giriş İmkanlarının Sağlanması, • Ucuz Girdi Temini, • Karşılıklı Yatırımların Artırılması İçin Daha Uygun Bir Ortamın Temini, • Türkiye’nin Tercihli Ticaret İmkanlarından Yararlanmak İsteyen Doğrudan Yabancı Sermayeli Yatırımların Artması,
STA’LARIN DIŞ TİCARETE ETKİLERİ • Sürdürülebilir Bir İhracat Artışının Sağlanması, • Üçüncü Ülke Pazarlarına Girişte AB ve Tercihli Giriş İmkanlarına Sahip Diğer Ülkeler ile Eşit Rekabet Şartlarının Temini, • İhracatın Önündeki Tarife/Tarife Dışı Engellerin Kaldırılması • İhracatın Ülke / Madde Bazında Çeşitlendirilmesi ve Batı Avrupa Pazarlarına Bağımlılığın Azaltılması, • İkili ve Çapraz Menşe Kümülasyonu’nun İşletilmesi Suretiyle Rekabet Gücünün ve Taraflar Arasındaki Karşılıklı Ticaret Hacminin Artırılması.
STA’LARIN TOPLAM İHRACAT İÇERİSİNDEKİ PAYI (2008) Toplam İhracat: 132milyar $
STA’LARIN TOPLAM İTHALAT İÇERİSİNDEKİ PAYI (2008) Toplamİthalat: 202milyar $
STA’LARIN ÜSTLENİLMESİ KONUSUNDA AB’NİN TUTUMU NEDİR ? Gümrük Birliği Kararı’nın 16. maddesiSTA’ların Türkiye’nin kendisi tarafından uyumlaştırılmasını öngörmektedir. MERCOSUR ve KÖRFEZ İŞBİRLİĞİ KONSEYİ gibi bölgesel entegrasyonlarda STA’lar tüm üyeler adına müzakere edilir ve tüm üye ülkelerde eş zamanlı olarak yürürlüğe girer. Ayrıca, AB, bugüne kadar yaptığı STA’lara eklediği hükümlerle gümrük birliği ortağı olan ANDORRA ve SAN MARINO’yu anlaşma kapsamına almıştır. Türkiye, Gümrük Birliği içinde olup da STA müzakerelerini ayrı olarak yürüten ve eş zamanlı olarak yürürlüğe koyma imkanına sahip olmayan ülke durumunda bırakılmaktadır. AB, STA uygulamalarındaki farklılığın ticaret sapmasına sebep olacağının farkında olarak, Gümrük Birliği Kararı’nın 16. maddesinde 2001 yılına kadar Türkiye’nin telafi edici vergi uygulamasına imkan sağlamıştır. Türkiye’nin yoğun girişimleri sonucu AB, üçüncü ülkeler ile imzaladığı STA’lara Türkiyehükmü“Turkey clause”eklemiştir. Bu hüküm, sadece ilgili üçüncü ülkeyi Türkiye ile de STA imzalamaya davet etmekten ibaret olup, bağlayıcılığı olmadığından soruna kalıcı bir çözüm getirememiştir. Türkiye ile STA müzakerelerine yanaşmayan Cezayir, Meksika gibi ülkeler nezdinde Avrupa Komisyonu’nun Ticaretten Sorumlu Komiserlerinin yaptığı girişimler de sonuçsuz kalmıştır.
STA’LARIN ÜSTLENİLMESİ KONUSUNDA AB’NİN TUTUMU NEDİR ? Avrupa Komisyonu, Türkiye’nin de AB’nin STA etki analiz raporlarına dahil edileceğini ve STA müzakereleri öncesinde ve sonrasında Türkiye’ye daha fazla bilgi verileceğini, ayrıca müzakere belgelerinin paylaşılacağını bildirmiştir. Bununla birlikte, Türkiye’nin Körfez İşbirliği ülkeleri ile 2009 Nisan ayında yaptığı müzakereler öncesinde Komisyon’dan talep edilen bilgi ve belgeler verilmemiştir. 1996 yılında Türkiye-AB Gümrük Birliği kapsamında Türkiye’nin STA uyumu sağlayacağı ülkeler sınırlı sayıda iken, bu gün AB’nin “Küresel Avrupa” stratejisi kapsamında Latin Amerika’dan Uzak Doğu’ya, Rusya’dan Afrika ülkelerine kadar bir çok ülkeyi kapsar hale gelmiştir. Bu çerçevede, Türkiye ile AB arasındaki STA uygulamalarındaki fark giderek açılmakta ve Güney Kore, Hindistan, Endonezya gibi ülkelerin bazı sektörlerdeki rekabet üstünlüğü dikkate alındığında ticaret sapması riski giderek daha endişe verici hale gelmektedir.
STA’LARDAKİ UYGULAMA FARKLILIĞININ SONUÇLARI NELERDİR ? Üçüncü ülkelerle imzalanan STA’ların AB ve Türkiye’de eş zamanlı olarak yürürlüğe konulamamasının sonuçları: AB tarafından Gümrük Birliğinin temel ilkelerinden olanOrtak Ticaret Politikası uygulamasına sapma getirilmektedir. AB’nin STA ortaklarının mallarının AB üzerinden Türkiye’ye sıfır vergi ile girişine imkan sağlanarak ticaret sapmasına/ticaret sapması riskine yol açılmaktadır. 2008 yılında Türkiye’ye ithal edilen 380 milyon dolarlık Meksika menşeli malın %60’ı AB üzerinden sıfır vergi ile ülkemize girmiştir.(ticaret sapması) 2008 yılında Türkiye’ye ithal edilen 100 milyon dolarlık Güney Kore menşeli renkli televizyonun %99’u AB üzerinden ülkemize girmiştir. (ticaret sapması riski)
STA’LARDAKİ UYGULAMA FARKLILIĞININ SONUÇLARI NELERDİR ? Ticaret sapması ve ticaret sapması riski durumunda, Türkiye, Gümrük Birliği’nin 58. maddesi kapsamında Gümrük Birliği Ortak Komitesine sorunu ve önerilerini bildirerek gerekli tedbirleri alma hakkına sahiptir. Meksika ve Cezayir örneğinde olduğu gibi, AB’li ihracatçılar ilgili üçüncü ülke pazarlarına tavizli giriş imkanı elde ederken Türk ihracatçılar bu imkandan yararlanamamakta, aksine mevcut pazarlarını da AB’li ihracatçıların lehine kaybetmektedirler. AB, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) ya da Otonom Rejimler kapsamında tek taraflı taviz tanıdığı ülkelerle STA imzalamak suretiyle tek taraflı tavizi kazan-kazan esasına göre ikili baza çevirmektedir. Türkiye ise bu ülkelerle henüz anlaşma sağlayamadığından, AB’nin GTS rejimine uyum nedeniyle bu ülkelere GTS kapsamında tek taraflı taviz tanımaya devam etmektedir.Bu durum, Türkiye’yi Gümrük Birliği’nin haklarından yararlanan ülke olmaktan çok yükümlülüklerini yerine getiren ülke konumuna sokmaktadır.
STA’LARDAKİ UYGULAMA FARKLILIĞI NASIL GİDERİLEBİLİR ? AB, halihazırda yürürlükte bulunan ancak Türkiye’nin üstlenemediği STA’ları ilgili üçüncü ülkelerle anlaşma sağlayarak Türkiye’yi de kapsayacak hale getirmelidir (Andorra ve San Marino örneğinde olduğu gibi). AB, halen STA müzakerelerini sürdürdüğü ülkelerin Türkiye ile de STA müzakerelerine başlaması için, bu ülkeler nezdindeki siyasi ve ekonomik gücünü etkin bir şekilde kullanmalıdır. Ayrıca, AB ve Türkiye’nin bu ülkeler ile imzalayacakları STA’ların eş zamanlı olarak yürürlüğe konulması ön şart olarak belirlenmelidir. AB, bundan sonra diğer ülkelerle başlayacağı STA müzakerelerinin Türkiye ile eş zamanlı olarak başlatılması, tamamlanması ve uygulamaya konulması için gerekli tedbirleri almalıdır. Nihai çözüm, Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğidir. Aksi takdirde, STA’lardaki uyum sorunu ve Gümrük Birliğinin işleyişinde karşılaşılan diğer sorunların Türkiye-AB ekonomik ilişkilerine olan olumsuz etkileri artarak devam edecektir.
GÜMRÜK BİRLİĞİ ÇERÇEVESİNDE SERBEST TİCARET ANLAŞMALARINA UYUM T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Onur BÜLBÜL Dış Ticaret Uzmanı
