OLUMLU DAVRANIŞSAL DESTEK

1. OLUMLU DAVRANIŞSAL DESTEK

2. PROBLEM DAVRANIŞLAR Problem davranış nedir?

3. Kendisinin ya da diğer öğrencilerin öğrenme yaşantısını olumsuz etkileyen • Sosyal iletişim ve etkileşim kurmayı olumsuz etkileyen • Aile bireylerine, arkadaşlarına yetişkinlere ve kendisine zarar veren, • Tekrar eden bir örüntüye sahip olan davranışlardır.

4. Problem davranış olarak nitelendirebileceğiniz davranışlar neler? • Öğrenciniz bu davranışları neden sergiliyor. • Bu davranışları değiştirmeye yönelik hangi teknikleri kullandınız. • Kullandığınız tekniklerin işe yarayıp yaramadığı ile ilgili görüşünüz. • Neden bu tekniği seçtiniz.

5. Geleneksel uygulamalar • Çocuğun problem davranışı ne olursa olsun genel davranış değiştirme tekniklerini kullanır • Teknikler davranışın ortaya çıkmasına sonuçlara odaklıdır. • Problem davranışı azaltmaya odaklanır. • Çabuk çözüme yöneliktir.

6. Geleneksel yönteme dayalı teknikler uygun davranışı pekiştirmeyi problem davranışı cezalandırmayı kapsamaktadır. Bir uyaran sunulduğunda davranış azalıyorsa bu uyaran cezalandırıcı bir görev görmektedir. Bir çocuk arkadaşını ittiğinde bir davranış sonrası uyarana dayalı davranış değiştirme tekniği uygulanabilir ve bu teknik mola olabilir.

7. Davranışsal desteği planlayabilmek için problem davranışı devam ettiren sonuçları anlamak çok önemlidir. Bir davranışı izlemeyle oluşan sonuçlar davranışın gelecekte oluşma olasılığını arttırmayla ya da azaltmayla sonuçlanacaktır.

8. Bir sonuç bir davranışı arttırma etkisine sahip ise onun pekiştireç olduğu düşünülür. Bir sonuç davranışı azaltma etkisine sahip ise onun ceza olduğu düşünülür.

9. sınıfta arkadaşını iten çocuğu düşünelim sınıftan uzaklaşmak için bu davranışı sergiliyorsa bu öğrenci için okuldan uzaklaştırmak ceza mı???? Yoksa pekiştireç olma özelliğimi göstermektedir.

10. Sınıftan ya da akranlarından kaçınmak için bu davranışı sergiliyorsa sınıftan uzaklaştırma problem davranışı pekiştirebilir. Pekiştirme davranış ve davranış sonrasındaki işlevsel ilişkiyi ifade eder. Pekiştirme problem davranışa uygulanan en güçlü ve yanlış anlaşılan kavramlardan biridir.

11. Bir başka deyişle şeker Ayşe’ nin okuma davranışını arttırırken ali için etkili olmayabilir. Mola Ayşe’ nin istemediği matematik dersinde uygulandığında ceza olmaz aksine Ayşe’ nin matematik dersinden kaçmasını sağladığı için pekiştireç olma özelliğini gösterir.

12. Problem davranışlar iletişimsel amaçla kullanılır. • Problem davranışlar bir anlam içerir ve iletişim kurmak için kullanılır. • Bazı durumlarda yeterli dil ve iletişim becerilerine sahip olmayan çocuklar iletişim amaçlı olarak problem davranışları kullanabilirler. • Sosyal becerilere yeterince sahip olmayan ya da gereksinimlerini karşılamak için konuşma yerine problem davranışları kullanabilirler.

13. Çocuklar neden problem davranış sergilerler?

14. Bizler günlük hayatta gerçekleştiğimiz davranışların nedenlerini düşünelim • Neden çöpleri çöp kutusuna atarız? • Neden kitap okuruz • Neden yemek yeriz

15. İnsanların yaptıkları davranışları izleyen durumlarda ya da uyaranlar o davranışın ileride yapılma olasılığını arttırır. Bir başka deyişle insanlar davranışlarının sonucunda elde ettikleri şeylerden hoşlanıyorsa bu davranışları tekrar sergileme eğiliminde olurlar. Bu sonuca dayalı olarak öğrenmenin davranışı izleyen ve hoşa giden çevresel uyaranlar sonucunda gerçekleştiğini ve problem davranışların da davranışı izleyen hoşa giden çevresel uyaranlar sonucunda öğrenildiğini ifade edebiliriz

16. Problem davranışlar çocukların işine yarar Çocuklar problem davranış sergilediklerinde yeni bir şey elde ederler ya da bir şeylerden kaçınırlar.

17. Problem davranışların işlevleri • Problem davranış sonucunda çocuk istediği yiyecek oyuncak kırtasiye malzemesi vb nesnelere ulaşıyorsa problem davranışının işlevinin nesne elde etme olduğu söylenebilir. • Problem davranış sonucunda çocuk istediği etkinliği elde ediyorsa problem davranışının işlevi etkinlik elde etme olduğu söylenebilir • Bazı durumlarda duyusal uyaran elde etmek için problem davranış sergilenebilir

18. Problem davranışın diğer bir işlevi de kaçma ya da kaçınmadır. • Yemek sırasında kırmızı tabakla yemek sunulduğunda problem davranış sergilemesi işlevinin istenmeyen nesneden kaçmak olduğu söylenebilir. • Masa başı kavram etkinliği sunulduğunda malzemeleri yere atıp uzaklaşmaktadır bu davranış sonucunda öğretmen öğrenciyi masadan uzaklaştırmaktadır böylece çocuk istemediği etkinlikten kaçmaktadır.

19. Sınıfın çok soğuk ve ya çok sıcak olması ya da gürültülü ya da aşırı sessiz olması durumlarında görsel işitsel uyaranların fazla olması nedeni ile problem davranış sergileyebilirler bu durumda problem davranışın işlevi duyusal uyarandan kaçma olacaktır.

20. DAVRANIŞI ETKİLEYEN UYARANLAR • İnsanlar sıklıkla çocuklarının problem davranışları aniden ortaya çıkardıklarını ve hiçbir amaca hizmet etmediğini ya da bu davranışları bizleri kızdırmak için yaptıklarını düşünürler bazı kişiler çocukların problemli olduklarını ailelerin sorunlu olduğunu düşünür. Bazıları ise çocukların yetersizliğinden dolayı bu davranışları sergilediklerini varsayarlar böyle düşündüğümüzde bu çocukların sorunlu davranışlarını ortadan kaldıramayız

21. Problem davranış ortaya çıktığında biz bu davranışın öncesinde ve sonrasında neler olduğuna bakarız bir başka deyişle davranışın ortaya çıktığı bağlamı inceleyerek çocuğun davranışının nedenini belirlemeye çalışırız. Davranışçı yaklaşıma göre davranış; öncül- davranış- davranış sonrası uyaranlardan oluşur.

22. Davranış öncesi uyaranlar ( öncül) • Öncül bir davranışın ortaya çıkmasına neden olan ve davranışın hemen öncesinde yer alan durumlar ya da uyaranlardır.

23. Öncüller: • Belirli zaman dilimleri ( her gün yemekten sonra bağırma davranışı • Belirli fiziksel çevre( sadece oyun parkında arkadaşını ısırma) • Belirli insanlar ( yardımcı öğretmenle birlikteyken sıraya vurma • Belirli etkinlikler ( çivi takma sırasında çivileri fırlatma) olmak üzere dört guruba ayrılabilir.

24. Davranış sonrası uyaranlar( sonuç) • Sonuç davranış ortaya çıktıktan sonra sunulan ya da davranışı izleyen durumlar ya da uyaranlardır. • Davranış sonrası uyaranlar izledikleri davranışın ileride oluşma sıklığını arttırıyorsa pekiştireç azaltıyorsa ceza olma özelliği göstermektedir.

25. Örneğin öğretmen resim yapma etkinliği için Ali’nin masaya gelmesini istemiştir. Ali ağlamaya başlayıp öğretmene vurmuştur öğretmende Ali’yi yalnız bırakarak onu masa başı etkinliği yerine başka bir etkinlik yapmasına izin vermiştir. • Öncül - davranış - davranış sonrası olarak inceleyiniz.

26. Davranışa zemin hazırlayan uyaranlar • Çevresel etmenlerin davranışlar üzerindeki etkileri incelenirken sadece öncüller ve sonuçlar üzerine odaklanılmalıdır. Davranışa zemin hazırlayan uyaranlarda davranışın oluşmasına neden olabilir.

27. Pekiştireç ve cezaların anlık değerlerini değiştiren olaylar davranışa zemin hazırlayan uyaranlar olarak tanımlanmıştır. Kendi yaşantımızda davranışa zemin hazırlayan uyaranları düşünelim başımız ağrıdığında, kendimizi utsuz hissettiğimizde ekonomik durumumuz kötü olduğunda, eşimizle kavga ettiğimizde, hasta olduğumuzda genel olarak davranışlarımız nasıldır? Bu saydıklarımız kötü bir gün geçirmemize hatta davranış problemi sergilememize neden olabilir. Bunların tümü çocuklar içinde aynıdır. Çocuk arkadaşı ile kavga etmiş, ailesi ile tartışmış, gece uyumamış olabilir.

28. ÖRNEK: Ali gece boyunca astım nöbeti nedeniyle uyumamıştır. Öğretmen Ali’nin elinden tuttu ve resim yapmak için masaya götürdü. Ali ağlamaya başladı ve öğretmene vurdu. Öğretmen Ali den uzaklaştı. Ali kamyonu alarak oynamaya başladı.

29. ÖRNEK: • Ayşe Tahta bloklarla oynamaktadır ve üst üste koyamamaktadır. Öğretmene bakar mızmızlanır. Bloklara bakar sonra tekrar öğretmene bakar. Öğretmen Ayşe’ nin yanına gider elinden tutar ve beraber blokları üst üste koyarlar.

30. ÖRNEK Elif mama sandalyesinde oturuyor. Anne mama hazırlıyor. Elif ağlayarak Başını masaya vuruyor. Anne henüz soğumadı biraz daha beklemen gerekiyor deyip mamayı getiriyor.

31. ÖRNEK: • Elif sılanın oynadığı bölümden bir oyuncak alır. Sıla elifi ısırır ve vurur. Öğretmen sılayı molaya gönderir. Mola bitiminde sıla oyun alanına döner istediği oyuncağı alır.

32. ÖRNEK: • Zeynep oyuncaklarla oynuyor annesi okula gitmek için çağırıyor. Zeynep Bağırıyor oyuncakları fırlatıyor. Annesi 5 dk daha oynamasına fırsat veriyor

33. Problem Davranışı Önleme Teknikleri

34. Önleme tekniklerinin öğrencinin problem davranışının işlevine uygun olması gerektiğini ve problem davranışı ortaya çıkaran öncüle yönelik olarak seçilmesi gerekir.

35. Program Değiştirme • Konunun içeriğinin ya da konuyu öğretmek için kullanılan yöntemlerin değiştirilmesidir. • Amaç etkinliğin istenmeyen özelliklerini azaltmaktır. • Bu teknik genellikle zor ve tercih edilmeyen konulardan kaçmak ya da kaçınma işlevi olan problem davranışları azaltmak için kullanılır.

36. Örnek: Ahmet alfabenin büyük ve küçük harflerini bakarak yazması istendiğinde problem davranışlar sergilemektedir. Program değiştirmede Ahmet’in arabalara ve motosikletlere olan ilgisi bu ödevle birleştirilmiştir. Ödevde Ahmet’in farklı araba ve motosiklet markalarını bakarak yazması istenmiştir. Program değiştirme sonucunda Ahmet’in problem davranışlarının sıklığında azalma olduğu gözlemlenmiştir.

37. İşlevsel beceri ve etkinlik seçimi • Çocuğun beceriye ilgisini arttırmak için işlevsel becerinin seçilmesidir. Örnek: Kitabındaki mektubu yazmak yerine arkadaşına mektup yazmak, Kitabındaki yazı alıştırmalarını yapmak yerine fotoğraf albümüne başlık yazmak

38. Görevlerin güçlüğünü azaltmak • Güç görevlerde hata oranı artmakta ve kaçma maçlı problem davranış sergilenebilmektedir. • Örnek Problem davranış sergilemesini önlemek için öğrenciye verilen etkinlik ve ödevlerle ilgili bazı düzenlemelerin yapılması

39. İpuçlarını kullanma Güç olan görevlerde herhangi bir değişiklik yapmadan çocuğun hata yapma olasılığını en aza indirmek amacıyla çocuğun doğru tepki vermesi için ipuçları kullanılarak çocuğun yanlışları azaltılabilir.

40. Kural koyma Sınıflarda çocukların uymaları gereken bazı kurallar vardır. Sınıftaki kurallar oluşturulurken dikkat edilmesi gereken ilkeler:, Kuralların olumlu ifade edilmesi Kural sayısının az olması Kuralların yazılı ve resimli bir şekilde oluşturulması Açık ve anlaşılır olmalı Kurallar uygun bağlamda gerçekleştikçe pekiştirilmelidir.

41. Seçenek Sunma: • Seçenek sunma çocukların iletişim becerilerini etkili kullanmalarını sağlayabilir ve problem davranışın ortaya çıkma olasılığını da azaltabilir.

42. Görsel akış çizelgeleri: • Gün boyunca ya da bir ders süresince gerçekleşecek etkinliklerin akışını sırasını gösteren resimli ya da yazılı çizelgelerdir.

43. Yeni beceri öğretimi Problem davranışın yerine geçecek yeni beceri çocuğun problem davranışla verdiği mesajı verecek olan uygun iletişim davranışı olmalıdır.

44. Kaçma işlevine yönelik yeni beceriler • Mola isteme • Yardım isteme • Çizelge takip etme • Rutinlere katılma • Seçim yapma • Hayır deme • Bitti deme • Geçişleri tahmin etme

45. Elde etme işlevine yönelik Yeni beceriler • Sarılmak için izin isteme • Sıra almak için izin isteme • Nesne almak için izin isteme • Yardım isteme • Pekiştirecin geciktirilmesini öğretme • İlgi isteme • Seçim yapma

46. Kontrol Listesi :Öncülleri ve ortamı değiştirerek problem davranışı azaltma kontrol listesi

47. 1-KESTİRİM • Çocuğun ilgi ve gereksinimlerinin önceden kestirilerek, bu ilgi ve gereksinimlere uygun davranılıp sorunlu davranışın oluşumuna meyden verilmemesidir. • Yetişkinin çocuğun gereksinim ve ilgilendiklerini önceden görme, çocuğun büyüme ve gelişimini yeterince anlama ve bilmesini gerektirir. • Olacakları kestirme çocukla ana-baba yada öğretmen arasında olası çatışmaların gerçekleşme olasılığını azaltır.

48. 2. DİKKATİNİ BİR BAŞKA ŞEYE YÖNLENDİRME- YÖN DEĞİŞTİRME Uygun olmayan davranışta bulunmadan önce, çocuğun dikkatini bir nesne ya da etkinliğe getirme sürecidir. Uygun ve anlamlı etkinliklerde bulunan çocukların, istenmeyen davranışlarda bulunmaya çok az zamanları olur.

49. 3- YERİNE BİR BAŞKA DAVRANIŞ KOYMA- YEDEKLEME Çocuk uygun olmayan ya da kabul görmeyen bir etkinliği sürdürdüğünde, çocuğun dikkatini kabul edilebilir etkinliğe yeniden yönlendirme sürecidir. Öğretmenle öğrenci arasında çatışma oluştuğunda, ama sınırlandırmanın gerekli olduğu düzeye ulaşmadan önce, yedekleme işe koşulmaktadır. Yedeklemede, yetişkin çocuğa bir başka etkinlikte bulunmayı önerir.

50. 4-SINIRLANDIRMA Çocuğun kendisine ve bir başkasına ruhsal ya da fiziksel ya da bir mülke zarar vermesini önlemek için, çocuğun davranışlarına sınırlar koyma süreci sınırlandırmadır. Sınırlandırmalara çok gerekli olmadığında yer verilmemelidir. Ancak, evde ve okulda düzen ve uyumluluk sağlayabilmek ve sürdürebilmek için, davranışlara sınırlılıklar getirmek gereklidir.