ii- Eri Vezir Çıkmak

1. ii- Eri Vezir Çıkmak “Önemsiz” bir piyon fazlası, oyun sonunda sonucu etkileyecek rol oynayabilir. Çünkü Vezir çıkabilirse Mat’a yetecek taş üstünlüğü sağlanmış olur. O halde; değişik taşların varolduğu durumlarda erin ilerleyip vezir çıkması nasıl mümkün olur? Vezir çıkabilecek ve çıkamayacak durumlar nelerdir? Vezir çıkmayı zorlaştıran ve kolaylaştıran etkenleri nasıl bileceğiz? İşte bu bölümdeki konularımız. - Şaha Karşı Şah ve Er Şahın ere karşı en etkili konumu erin yolu üzerindeki karelerden birinde olması. Böylece eri bloke etmiş olur. Ancak Şah bu konumunu sonsuza dek sürdüremez. Hamle sırası geldiğinde bir adım gerileyerek, kareyi boşaltmak ve ere yer açmak zorundadır. Sonunda artık gerileyecek yer kalmayınca, Şahın desteğinde ilerleyen er aşağıdaki kritik duruma ulaşır. Hamle sırası her iki taraf için de zararlı. Beyaz 1. Şc6 ile ister istemez Pat durumu ve beraberliğe razı olacak; Siyah ise hamle sırası ondaysa 1..... Şb7 oynamak zorunda ve 2. Şd7’den sonra piyonun vezir çıkmasına engel olamaz. O halde Beyazın amacı, eri sürerken bu konuma hamle sırası Siyahta olarak ulaşmak; Siyahınki ise ayni konumda hamle sırasının Beyaz’da olmasını sağlamak. Bunlardan hangisinin ne zaman mümkün olabileceğini tanımlamaya çalışalım. Beyaz erin c5’de olduğu bir konum olsun... 8 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h 8 Beyaz Şah erin önünde b7, c7 ve d7 karelerinden birinde olabilirseerin kolayca Vezir çıkacağı açık. O halde Beyaz Şah’ın d6’da olduğu durumu inceleyelim. Siyah Şah da c8’de ise bir dolanma manevrası oyunu kazandırır. 1. Şc6 Şd8 (ya da 1.... Şb8 2. Şd7) 2. Şb7 Siyah Şah d8’de ise o zaman da 1.c6 Şc8 2. c7 Şb7 3. Şd7 kazanır. Beyaz Şahın c6 ve b6 karelerinden birinde olduğu durumlara da bakacak olursak, siyah Şahın bulunduğu yere bağlı olmaksızın, Beyaz’ın kazanacağını kolayca görürürüz. Bu 6 kare erli oyun sonunda anahtar kareler olarak bilinir. Çünkü Beyaz Şah’ın bunlardan herhangibirinde olması eri Vezir çıkmaya yeter. 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h

2. Siyah, Beyaz Şah’ın anahtar karelerden birine ulaşmasına engel olabilirse beraberliği kurtarır. Buna göre Beyaz Şah d5’de ise beraberlik için Siyah Şah’ın d7 ya da c7’de olması gerekiyor. Beyaz Şah’ın b5’te olması halinde ise Siyahınki b7 ya da c7’de olmalı. O halde 1. c6’dan sonra Sİyah Şah o şekilde geri çekilmelidir ki 2. Şb6 ya da 2. Şd6’yı sırasıyla 2...... Şb8 ya da 2..... Şd8 ile cevaplayabilsin. Siyah Şah’ın c7’de olduğunu düşünürsek oyunu kurtarabilmesi için tek hamlesi var o da 1... Şc8 bu hamle gerekli şartları yerine getririyor. Oysa 1... Şd8 (ya da Şb8) yenilgiye yol açıyor. 2. Şd6 (ya da Şb6) Şc8 3. c7 8 Şimdi anahtar kareler b4, c4 ve d4. Diyelim ki hamle Siyah’da. 1... Şb5 (ya da 1... Şd5) oynamak zorunda Beyaz’ın cevabı ise 2. Şd4 (ya da Şb4) Bu durumda erin vezir çıkması kaçınılmaz; örneğin 2... Şc6 3. Şc4 Şb6 4. Şd5 (dolanıyor) Şc7 5. Şc5 Şd7 6. Şb6 dolanma manevrası ile Şahını anahtar karelerden birine ulaştıran Beyaz, artık piyonunu sürmeye başlayabilir. Hamle Beyaz’da ise durum dğişiyor. 1. Şb3’ü Siyah 1... Şb5 ile (ya da 1. Şd3’ü 1... Şd5 ile) cevaplıyarak beyaz Şah’ın ilerlemesine engel oluyor. O halde 2. c4+ Şc5 3. Şc3 Şc6 (3... Şd6 ya da 3... Şb6’da olabilir) 4. Şd4 Şd6 5. c5+ Şd7 6. Şd5 Şc7 7. c6 Şc8! 8. Şd6 Şd8! Ve daha önce de gördüğümüz gibi beraberlik. 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h Diğer Şah’ın üç anahtar kareden birine gitmesine engel olmak için Siyah, elindeki tek silahı kullanarak Şah ile beyaz Şah’ın karşısına geçiyor. Aşağıdaki durumu anahtar kareler teorisinden yola çıkarak çözümlemeye çalışalım. Buradaki anahtar kareler /c3 erine göre) d5, c5 ve b5. o halde beyaz şah d4’de olduğu zaman siyah şah d6’da, c4’de olduğu zaman c6’da, b4’de olduğu zaman size b6’da olmalı. Beyaz Şah bu karelerden her birine 3 hamlede ulaşabilirken siyah Şah d6’ya iki, c6’ya üç, b6’ya ise dört hamlede ulaşabiliyor. 8 7 Beyaz Şah hemen b4’e yönelirse, Siyah Şah anahtar kare savaşında gerekli yeri(b6 karesini) zamanında alamayacak ve yanilecek. 1. Şc2! Şe7 2. Şb3! Şd6 3. Şb4! Şc6 4. Şc4 Anahtar karelerin birine ulaşmayı başaran beyaz oyunu kazanır. Anahtar kare savaşı erin hangi dikeyde olduğuna bağlı olarak değişik şekiller alabilir. At eri söz konusu ise (b ve g dikeyleri) anahtar kareleri denetim altına aldıktanb sonra bile dikkatli olmak gerekir, çünkü pat durumu olabilir. 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h

3. 8 Burada dikkatsizce 1. b6+? Oynanacak olursa, aniden beraberlik sözkonusu oluyor çünü 1... Şa8 2. Şc7’den sonra Siyahın hamlesi yok. Doğru devam yolu 1Şc7! Şa8 2. Şb6 Şb8 3. Şa6 Şa8 4. b6 Şb8 5. b7 ve beyaz kazanır. Er kale eri ise (a ve h dikeyleri) ve diğer şah da erin önündeki karelerin birinde ise; o zaman, pat durumu söz konusu olduğundan, Şahı kovmanın hiç yolu yok. Ancak Kale erleri için de anahtar kare kavramı geçerli; kuvvetli tarafın ŞAhı bu karelere ulaşabiliyorsa erin vezir çıkmasına engel olunamaz. Aşağıdaki durumda anahtar kareler g7 ve g8... 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h 8 Sonuç hamlenin kimde olduğuna bağlı. Beyazda ise Şahını g7’ye getirecek zamanı var ve dolayısıyla kazanıyor. 1. Şg4 Şc5 2. Şg5 Şd6 3. Şg6 Şe7 4. Şg7’den sonra piyonun ilerleyip Vezir çıkmasına engel olunamaz. Hamle Siyahta ise durum farklı. 1... Şc5 2. Şg4 Şd6 3. Şf5 Şe7 4. Şg6 Şf8 5. Şh7 zorunlu çünkü aksi halde siyah şah h82e gider ve bir daha da ordan çıkarılamaz. 5... Şf7 6. h4 Şf8 7. h5 Şf7 8. h6 Şf8 artık Beyaz’a iki beraberlikten birini seçmek düşer. Ya kendi şahını pat durumuna sokacak ya da rakip şahı. Şimdi her iki Şahın da piyondan uzak olduğu bir duruma bakalım. 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h 8 Hamle Beyazda ise piyonunu Vezir çıkar 1. b5 Şf4 2. b6 Şe5 3. b7 Şd6 4. b8V Hamle siyahta ise piyonu yakalamak için yereli zamanı var. 1... Şf4 2. b5 Şe5 3. b6 Şd6 4. b7 Şc7. Bu gibi durumlarda Şahın piyonu yakalayıp yakalayamayacağını çabucak görmek için ker kuralı uygulanabilir. Kare kuralı: Diğer Şah, piyonla ilgili karenin içindeyse, ya da oynadığı hamle ile karenin içine girebiliyorsa, piyonu yakalar.; aksi halde yakalayamaz. Piyon henüz oyun başındaki konumunda ise ve böylece ilk hamlesinde iki kare birden ilerlemek hakkına sahipse ilgili kare piyonun üçüncü yatayda olduğu varsayılarak hesaplanır. 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h