Download
1 / 30
E N D
Giriş Tüm öğrencilere geleneksel yöntemleri kullanarak kaliteli bir eğitim vermek ekonomik açıdan oldukça güçtür. Halen ülkemizde eğitim giderlerinde artış, sınırlı kaynakları verimli kullanma gereksinimi, standart ve kalite yetersizliği, eğitim maliyetini düşürme gereksinimi, finansman yetersizliği, mali olanakların dengesiz dağılımı gibi hususlar ekonomik içerikli sorunlar olarak varlığını korumaktadır. Konuya eğitsel boyut açısından bakınca belirli zaman ve yaş diliminde verilen eğitim yerine yaşam boyu eğitim, elit grup yetiştirme yerine kitle eğitimi, öğrenmede bilgi aktarma yerine bilgi üretmeyi esas alma, eğitimde seçici eleyici strateji yerine tamamlayıcı ve yetiştirici stratejiyi esas alma ve benzer yönelimler ortaya çıkmaktadır.
Çağımızda bilgi ve teknolojinin sürekli gelişmesi ve değişmesine rağmen, eğitim hizmetinin bu gelişme ve değişmelere uygun olarak kendini yenileyememesi çeşitli tartışmalara yol açmaktadır. Giderek ciddi boyutlara ulaşan bu tartışmalar nitelikli eğitim verme adına alternatif kaynak, yöntem ve teknolojiler arayışına yöneltmektedir Bu arayış gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkelerde eğitim hizmetlerinde hızlı bir değişme sürecinin başlamasına yol açmıştır. Özdil’e göre bu sürecin başlaması, aşağıdaki varsayımlara dayanmaktadır:
Birey her öğrenim çağının (yani değişik yaş gruplarının) çeşitli ilgi, yetenek ve eğitimsel isteklerine uygun düşen eğitim olanaklarına gereksinme duymaktadır. Bununla beraber geleneksel öğretim biçimleri bu gereksinmeleri her zaman karşılayamadıktan başka demokratik bir eğitim sisteminde esas olan grup dinamiğini ve toplu çalışmalara katılma ortamını da sağlayamamaktadır.
Bunun bilincine varan bazı ülkeler, eğitimi alternatif eğitim sistemleri ve yöntemleri yoluyla daha kişisel kılma yönünde çabalara girmişlerdir
Bu alternatif modeller çok çeşitli araç, gereç ve yöntemlere dayalı olmakla beraber, hepsinin ortak bir yönü vardır. Bu yönde, bu modellerin sınıf ortamında yapılan öğretimin yetersiz kaldığı ya da işlemediği durumlarda daha değişik ve daha elverişli eğitim olanakları sağlamayı amaçlamaktadır.
Eğitim sistemlerinde yenilik yapmaya yönelik çabaların çoğu ya da yeni seçeneklere duyulan gereksinim, başlıca iki kavram veya inançtan kaynaklanmaktadır. Bunlardan birincisi, fırsat eşitliği kavramı ya da toplumdaki tüm bireylerin, eğitim yaşantı ve olanaklarından yararlanmaya hakkı olduğu inancıdır. İkincisi ise eğitimin bir dizi bireysel ve toplumsal amaçların gerçekleştirilmesine katkıda bulunabilecek başlıca etmenlerden biri olduğu hakkında beslenen inançtır. Günümüzde yaşanan sorunlar nedeniyle eğitimin geniş kitlelere kaliteli olarak ulaştırılabilmesi için teknolojinin imkanlarından yararlanılması gerekmektedir. Dolayısıyla teknolojinin eğitim uygulamalarında yeri ve önemi sürekli artmaktadır.
Teknoloji Nedir? Teknoloji, bilimin üretim, hizmet, ulaşım vb. alanlardaki sorunlara uygulanması olup, bu kavram makineler işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli öğelerin belirli bir düzende bir araya getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi gören bir disiplindir. Yani teknoloji kısaca bilimsel araştırmalar ve teorik açıklamalar ile uygulayıcıların karşılaştıkları sorunlar arasında bir köprü görevi görmektedir. Bilim sadece bilgi üretmekte, teknoloji ise insanların yararı için bu bilgileri insan yaşamına uygulamaktadır. İnsanoğlu bir yerden başka bir yere daha hızlı ulaşmak için fizik, mekanik, matematik bilimi gibi alanlarda yapılmış olan araştırmalar ve elde edilen bilgilerden yararlanarak uçak yapmış ve bunları sürekli geliştirmiştir. Dolayısıyla bilimin elde ettiği bilgilerden yararlanarak insan yaşamını kolaylaştıran bir araç (uçak) icat edilmiştir. Aynı şekilde insanların yaşamlarını her alanda kolaylaştırmak için bilimsel bilgilerden yararlanarak otomobil, televizyon, telefon, bilgisayar vb. araçlar geliştirilmiştir.
Eğitim Teknolojisi Nedir? Eğitim teknolojisi, ilgili kuramların en etken ve olumlu uygulamalara dönüştürülmesi için personel, tasarım, araç-gereç, süreç ve yöntemlerden oluşturulmuş bir sistemler bütünüdür.
Eğitim teknolojisi değişik şekillerde anlaşılmakta ve yorumlanmaktadır. Dar anlamda eğitim teknolojisi şu şekilde tanımlanmaktadır: Teknoloji ve iletişim alanındaki gelişmeler sonucu ortaya çıkan araç- gereçlerin tek başına yada öğretmenle birlikte öğrenme-öğretme etkinliklerinde birlikte kullanılmasıdır. Bu anlayış en gelişmiş araç- gereçlerin kullanılmasıyla eğitimde yaşanan pek çok sorunun çözülebileceği varsayımından hareket etmektedir. Bu anlayış ülkemizde de zaman zaman egemen olmuştur. Ancak bu anlayış beklenen verim artışını sağlayamamıştır. Bu anlayışın sonucu olarak şu eksiklikler öne çıkmaktadır:
İnsanın nasıl öğrendiği dikkate alınmadan, hangi durumlarda nasıl bir öğrenme- öğretme ortamı hazırlanmalıdır sorusuna cevap bulmadan gelişigüzel bir şekilde teknolojik kaynak ve araç- gereçler satın alınmakta ve kullanılmaktadır. Bu durumda öğrencilerin öğrenmesine yönelik beklenen verim artışı da gerçekleştirilememektedir.
Hangi teknolojik kaynak ve araç- gerecin hangi tür eğitsel mesajı iletmede etkili veya etkisiz olduğu belirlenip, bu kaynak ve araç- gerecin en etkili olduğu öğrenme- öğretme durumlarında kullanıma sokulması gereği dikkatlerden kaçmaktadır.
Eğitimde görev alan personelin eğitim teknolojisi konusunda yetiştirilmesine gerek duyulmadan teknolojik kaynakların bunların hizmetine sunulması uygulamada beklenen verimin sağlanamamasına yol açmaktadır.
Sistem yaklaşımı anlayışından uzak kalınarak bir öğrenme durumunda teknolojik bakımdan en gelişmiş bir aracı devreye sokmakla öğrenmenin en iyi düzeyde gerçekleşeceğini sanma, öğrenmede önemli rol oynayacak diğer öğeler üzerinde (fiziki ortam, öğretmen, yönetici vb. ) yeterince durulmama, yine beklenen verimin sağlanamamasına yol açmaktadır.
Çağdaş anlamda eğitim teknolojisi sınırlı anlamdaki eğitim teknolojisi uygulamalarında gözlenen ve yukarda sıralanan eksikliklerin giderilmesini esas alan bir anlayışı benimsemekte ve şu şekilde ifade edilmektedir . Çağdaş eğitim teknolojisi, insanın öğrenmesi ve iletişim bilimleri alanındaki araştırma bulgularına dayanılarak yetişmiş insangücü ve insangücü dışı kaynaklardan (araç- gereçlerden) yararlanarak eğitimin özel amaçlarına götürecek öğrenme- öğretme süreçlerini sistematik biçimde tasarlama, uygulama, değerlendirme ve geliştirmeye yönelik bir yaklaşımı ifade eder. Çağdaş eğitim teknolojisi kendi başına bir bilim dalı olmamakla beraber, öğretme-öğrenme süreçlerine bilimler arası bir yaklaşımdır. Eğitimi daha bilimsel ve verimli bir duruma getirmek üzere gelişen başta iletişim ve davranış bilimler olmak üzere diğer sosyal bilimlerin verilerinden yararlanmaktadır.
Eğitim Teknolojisinin Temel İlkeleri Eğitim teknolojisi kuramsal bilgilere dayalı ve uygulamaya dönük bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, belirli temel ilkelere dayanmaktadır. Eğitim teknolojisinin temel ilkelerini şunlardır: 1. Amaç: Eğitimde tam öğrenmeyigerçekleştirmek ve süreçteki öğrencilerin tümünün istenen amaca ulaşması esas alır. 2. İşlev: Kuramsal bilgileri ve bilimsel ilkeleri sosyal çevrede ortaya çıkan eğitim sorunlarının çözümüne etkili biçimde uygulamak; uygulama süreçleri geliştirmek ve bunları gerektiğinde tekrarlamak eğitim teknolojisinde temel işlev olarak esas alınır. 3. Konu ve Yöntem: Eğitim teknolojisi eğitim sorunlarını akılcı ve bilimsel bir araştırma konusu yapmaktadır. 4. İçerik: Eğitim teknolojisi eğitim kuramlarını, eğitimin her alanında bir bütünlük içinde uygulamaya dönüştürür.
5. Program: Eğitim ve öğretim programların içeriğinde devamlılık sağlamak esastır. 6. Personel: Başta öğretmen olmak üzere diğer eğitim personelinin etkinliğini artırmak eğitim uygulamalarında esas alınmaktadır. 7. Süreç: Öğrenme ve öğretme süreçlerini, öğrenci farklılıkları ve yeteneklerine uyarlamak esastır. 8. Çevre: Eğitim yaşantılarının meydana geldiği çevreyi başarılı biçimde kontrol etmek eğitim teknolojisinin ilkelerinden birisidir. 9. Başarı: Eğitim teknolojisi eğitimde öğrencilerin başarısızlık nedenlerini belirleyerek öğrenme öğretme sistemini analiz etmekte ve öğrenci başarısını artıracak yeni öneriler geliştirmekte ve düzenlemeler yapmaktadır. 10. Değerlendirme: Eğitim teknolojisi eğitimde istenen amaca erişme durumunu ölçebilecek ileri düzeyde duyarlı ve objektif bir ortam geliştirmektedir.
Eğitim Teknolojisinin Yararları Serbestlik: Eğitim teknolojisinin en başta gelen işlevi, öğretmen ve öğrenciyi serbest hale getirmektir. Bireysel girişim ve serbesti ile çok seçenekli imkanlar oluşturulabilir. Aynı zamanda öğretmene ve öğrenciye zaman ve mekan yönünden serbestlik sağlamaktadır.
Çeşitlilik ve Kalite: Eğitim teknolojisi çok sayıda, çeşitte ve kalitede uygulamalar sunmaktadır.
Birinci Kaynaktan Bilgi: Geleneksel öğretimde öğretmenler genellikle bilgiyi ikinci veya üçüncü kaynaktan vermektedirler. Eğitim teknolojisi yoluyla öğrenci birinci kaynakla daha fazla karşılaşır. Birinci kaynağı sınıfa getirmenin külfetli yada imkansız olduğu durumlarda eğitim teknolojisinin sunduğu araç- gereçlerle birinci kaynak olan olgu, olay ve nesne vb. ses ve görüntüleri sınıfa getirilebilir.
Fırsat Eşitliği: Eğitim teknolojisinin geniş kitlelere ulaşabilmesi, öğretim hizmetinin götürülmesi zor olan yörelerde yaşayan, çalışmak zorunda olan, bedensel özrü olan vb. bireylere eğitim fırsatı sağlamaktadır. Bunun yanında eğitim teknolojisi öğrencilerin öğretmen yetersizliği ve imkansızlıklardan dolayı yetersiz kalan eğitimlerini tamamlama imkanı sağlar.
Yaratıcılık: Yaratıcılığın geliştirilmesinde öğretimin bireyselleştirilmesinin önemli bir yeri vardır. Eğitim teknolojisi öğrenciye çoklu ve seçenekli öğrenme olanakları sunarak bireysel inisiyatif kullanma ve yaratıcılıklarını geliştirmelerini sağlamaktadır.
Bireysel Öğretim: Eğitim teknolojisi araç ve uygulamalarının en önemli özelliği öğretimi bireyselleştirmesidir. Bu uygulamalarla öğrenciler kendi öğrenme hızlarına göre öğrenmektedirler. Ayrıca bu uygulamaların çeşitli olması durumunda öğrencilere uygun olan alternatifi seçme fırsatı verilmiş olacağından öğrenme hızlarından kaynaklanan farklılıkların en aza indirilmesi sağlanmaktadır.
Motivasyon:Öğrencilerin dikkatini çekmek ve bunu sürdürebilmek, öğrenme isteklerini artırmak için hareketli, renkli materyallerden yararlanmak gerekmektedir. Bu sayede sağlanan yüksek motivasyonla daha nitelikli öğrenme sağlanmaktadır.
Kopya Edilen Sistem: Eğitimi sistemlerine her yıl binlerce yeni öğrenci girmektedir. Sayıca artan bu öğrenci kitlesine yeterli materyalleri sunmak gerekmektedir. Eğitim teknolojisi kolayca kopya edilebilen ve kitle eğitimine uygun uygulamalar geliştirmektedir. Bu sayede üretilen teknoloji, materyal ya da araç- gerecin tekrar ve başkalarınca da kullanımı sağlanır.
Eğitim teknolojisi her ne kadar bu olanakları sağlıyorsa da öğretmen ve öğrenci bunlardan yararlanmak için gerekli bilgi ve beceriye sahip değilse, bu olanakları uygulamaya koyamaz. Yeni teknolojiler bütün potansiyeli ile uygulamaya konacaksa eğitim sisteminde yapısal değişikliklerin, öğretmenin görevleri, öğrenci işlevleri ve eğitim uygulamalarının yeniden düzenlenmesi zorunludur.
Öğretim Teknolojisi Öğretim teknolojisi ve eğitim teknolojisi kavramlarının birbirinden farklı olduğunu savunan Alkan da, bu iki kavram arasındaki farkı şu şekilde açıklamaktadır: "Öğretim teknolojisi", "öğretim"in, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknolojiyle ilgili bir terimdir. Örneğin, "fen öğretimi teknolojisi", "dil öğretimi teknolojisi", "biyoloji öğretimi teknolojisi" gibi. Bu terim, ilgili disiplin alanlarına özgü olarak etkili öğrenme düzenlemeleri oluşturmak üzere amaçlı ve kontrollü durumlarda insan gücü ve insan gücü dışı kaynakları birlikte işe koşarak belirli özel hedefler doğrultusunda öğrenme-öğretme süreçleri tasarımlama, işe koşma, değerlendirme ve geliştirme eylemlerinin bütününü içeren sistematik bir yaklaşımı ifade etmektedir.
"Eğitim teknolojisi" ise.... "insanın öğrenmesi" olgusunun tüm yönlerini içeren problemleri sistematik olarak analiz etmek, bunlara çözümler geliştirmek üzere ilgili tüm unsurları (insan gücünü, bilgileri, yöntemleri, teknikleri, araç-gereçleri, düzenlemeleri vb. ) işe koşarak uygun tasarımlar geliştiren, uygulayan, değerlendiren ve yöneten karmaşık bir süreçtir. Diğer bir deyişle "Eğitim teknolojisi" terimi, öğretme-öğrenme süreçleri ile ilgili özgün bir disiplini vurgularken, "öğretim teknolojisi" terimi ise bir konunun öğretimi ile ilgili öğrenmenin kılavuzlanması etkinliğini ifade etmektedir. "
Her ne kadar öğretim teknolojisinin ilkeleri ve işlevleri teorik temelli olsa da uygulamayla ilgili bir alan gibi görülebilir. Öğretim teknolojisi alanı değerlerin, araştırmaların ve uygulamalı yaşantıların (özellikle öğretimde kullanılan teknolojilerle ilgili yaşantıların) eş zamanlı ve bazen de rekabetçi etkisiyle gelişmiştir. Kısacası, bu alan teorik değil, aynı zamanda teorik bilginin pratik olarak uygulandığı bir alan olarak kabul edilmektedir. Ancak eğitim teknolojisinin ilkeleri ve sağladığı faydalar incelendiğinde bunların öğretim teknolojisini de kapsadığı görülecektir. Bu gerekçeyle bu kitapta bu iki kavram bir arada kullanılacaktır.
Kaynakça • Alkan, C. Eğitim Teknolojisi. (Dördüncü Baskı) Atilla Kitabevi, Ankara, 1995. • Alkan, C. “Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi” Türkiye 1. Uluslararası Uzaktan Eğitim Sempozyumu Bildirileri M. E. B. FRETEB, Ankara, 1996. • Çilenti, K. Eğitim Teknolojisi ve Öğretim. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1998. • EARGED Eğitim Teknolojisi Kullanım Kılavuzu, EARGED, Ankara, 2000. • Ergin, A. Öğretim Teknolojisi İletişim. Pegem Yayın No: 17, Ankara, 1995. • Hızal, A. “Türkiye’de Eğitim Teknolojisi Personelinin Yetiştirilmesi” Eğitim Teknolojisi ve Bilgisayar Destekli Eğitim 1. Sempozyumu- Bildiriler. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 552, Eskişehir, 1991. • Kaya, Z. Uzaktan Eğitimde Ders Kitapları”Açıköğretim Lisesi Örneği”, Ankara, 1996. • Kobayashi, V. N. “The Meaning of Educational Technology in The Modern World” Educational Technology- Its Creation, Development and Cross- Cultural Transfer. (Ed. R. M. Thomas and V. N. Kobayashi) Pergamon Press, Oxford, 1987. • Özdil, İ. Uzaktan Eğitim Teknolojisi, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 35, Eskişehir, 1985. • Özdil, İ. Uzaktan Öğretimin Evrensel Çerçevesi ve Türk Eğitim Sisteminde Uzaktan Öğretimin Yeri. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 69, Eskişehir, 1986. • Rıza, E. T. Eğitim Teknolojisi Uygulamaları, Anadolu Matbaası, İzmir, 1997. • Seels, B. B. and Richley, R. C. Instructional Technology: The Definition and Domains of the Field. Association for Educational Communications and Technology, Washington, DC, 1994. • Yalın, H. İ. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti., Ankara, 1999.
