Zdrady narodowe

1. Zdrady narodowe Potop szwedzki (1655-1660)

2. Stosunki polsko-szwedzkie przed Potopem w XVI - XVII • Głównymi przyczynami wojen polsko-szwedzkich były: • chęć dominacji nad handlem bałtyckim (jak pamiętamy nasze morze Bałtyckie jest bardzo cenne:-)) • kwestia Inflant - Polska usilnie starała się je do siebie przyłączyć • pretensje polskiej dynastii Wazów do tronu szwedzkiego

3. Ważne wydarzenia przed POTOPEM • ugoda kalmacka Zygmunta III Wazy - Zygmunt idzie na ustępstwa względem Szwecji: jako król Polski i Szwecji będzie przyjeżdżał do Szwecji co najmniej raz na dwa lata; dodatkowo nie będzie obsadzał urzędów w Szwecji Polakami oraz że nie odda żadnych terenów Polsce kosztem Szwecji np. Inflant (ten ostatni punkt był sprzeczny z pacta conventa, czyli zobowiązaniami Zygmunta wobec Polski, w których król obiecuje przyłączyć Inflanty do Polski) • detronizacja Zygmunta III w Szwecji - Szwecja pozbawiła tronu całą polską linię Wazów, a koronę przekazała w 1604 r. Karolowi Sudermańskiemu jako Karolowi IX

4. Ważne wydarzenia przed POTOPEM: • wojna o Inflanty (1600-1611) - rozpoczęta atakiem Karola IX na polskie Inflanty; decydujące starcie było pod Kircholnem (zwycięstwo Chodkiewicza) w 1605 r., niestety Polacy nie wykorzystali zwycięstwa, gdyż nieopłacone wojsko rozeszło się, a Polska była zajęta rokoszem Zebrzydowskiego i wojna domową (m.in. bitwa pod Guzowem 1607r.). Szwedzi zajęli więc większość Inflant, dopiero walki ustały kiedy Chodkiewicz uwolnił z oblężenia Rygę, a następnie Polska wdała się w wojnę z Rosją (dymitriady), a Szwecja z Danią... • wojna o Inflanty cd (1617-1622) - wojnę wznowił Gustaw Adolf w 1617 r.; ponieważ obie strony nie były przygotowane do wojny zawarto rozejm, który miał obowiązywać do 1620 r. W 1621 nastąpiło kolejne uderzenie szwedzkie, kiedy to Polska była zajęta wojną z Turcją. W 1622 doszło do rozejmu w Mitawie - Szwedzi uzyskali znaczną część Inflant i Rygę. • walki ze Szwecja były jeszcze prowadzone w okresie wojny trzydziestoletniej - 1627 r. zwycięska bitwa morska pod Oliwą; 1635 r. rozejm w Sztumskiej Wsi zawarty na 26 lat przez Władysława IV Wazę, gdzie Szwedzi zyskali Inflanty :(

5. Przyczyny POTOPU: • chęć dominacji nad Bałtykiem • chęć wyeliminowania linii Wazów z tronu szwedzkiego • słabość wewnętrzna Rzeczypospolitej • zdrada Hieronima Radziejowskiego, który obiecał Karolowi Gustawowi szybki podbój Rzeczypospolitej

6. w momencie sukcesów rosyjskich (powstanie Chmielnickiego) na Polskę spadł najazd szwedzki w 1655 r. • kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem w Wielkopolsce • na Litwie w Kiejdanach Radziwiłłowie poddali się oddając się Szwecji • upadek Warszawy, klęska pod Żarnowcem, obrana Krakowa przez Czarnieckiego • magnaci, szlachta i wojsko masowo wyrzekali się Jana Kazimierza, który musiał uciekać • Szwedzi po opanowaniu Polski grabili ją, gwałcili wszelkie prawa i przywileje szlacheckie; opór przeciw Szwedom narastał • pierwsi porwali się przeciw Szwedom chłopi tworząc oddziały partyzanckie • słynna obrona Jasnej Góry - Szwedzi nie mieli żadnych zahamowań religijnych (protestanci) • szlachta zawiązała konfederację w Tyszowcach (1655) mająca na celu wygnanie Szwedów; Jan Kazimierz powrócił ze Śląska i złożył śluby krakowskie (1656), w których obiecywał polepszenie doli ludu po zwycięskiej wojnie • tymczasem Szwedzi zaniepokojeni oporem zawiązali sojusz z Brandenburgią, Węgrami i Kozakami, w Radnot • Polacy przekonali Brandenburgię, aby odstąpiła od sojuszu, za co uzyskała suwerenna władzę w Prusach (1655) - były to tzw. traktaty welawsko - bydgoskie • powoli, po zaciętych bitwach, wypierano Szwedów z kraju; po śmierci Karola Gustawa, wobec wyczerpania obu stron podpisano w 1660 r. w Oliwie pokój - uzgodniono że Jan Kazimierz zrzeknie się praw do tronu szwedzkiego (ale będzie królem aż do swojej śmierci) oraz że Polska zrzeknie się szwedzkiej części Inflant. Przebieg Potopu

7. Potop szwedzki Mianem potop szwedzki określa się szwedzki najazd na Polskę w 1655 roku w czasie II wojny północnej (1655-1660) Po europejskiej wojnie trzydziestoletniej Szwecja usadowiła się mocno na południowych wybrzeżach Bałtyku, miała wielkie bezczynne armie i puste kasy królewskie. Sprawą zasadniczą dla Szwedów stało się więc uruchomienie tychże armii, celem zdobycia łupów na żołd dla nich. Takim łatwym łupem wydawała się być Rzeczpospolita, wyczerpana po wojnach z Kozakami Chmielnickiego i Rosją. Poza tym Szwedzi kontrolowali handel na prawie całych wybrzeżach Bałtyku, prócz Pomorza, więc jego zdobycie pozwoliłoby Szwedom na rozszerzenie wpływów z handlu. W takich okolicznościach Hieronim Radziejowski, niegdyś potężny magnat w Polsce, później wydziedziczony i skazany na śmierć, udał się do króla szwedzkiego Krola X Gustawa Karola, by namówić go do napaści na Polskę.

8. Faktycznie w 1655 r. wojska szwedzkie wkroczyły do Rzeczypospolitej. Była to jakby kontynuacja wojny, jaką ze Szwedami prowadził na wybrzeżu Rzeczypospolitej, Zygmunt III Waza, a później także Władysław IV, gdyż nie skończyła się ona traktatem pokojowym, a tylko rozejmem (1635-Sztumska Wieś). Wobec beznadziejnej sytuacji militarnej, poszczególne województwa, miasta i oddziały wojska, niechętne zresztą własnemu królowi, poddawały się Szwedom bez walk. Zaś 20 października 1655 r. w Kiejdanach książę Janusz Radziwiłł zerwał unię Litwy z Koroną i podpisał pakt, wiążący Wielkie Księstwo Litewskie ze Szwecją, za co król szwedzki zobowiązywał się odzyskać dla Litwy ziemie stracone przez nią w wojnie z Rosją

9. Król Polski Jan II Kazimierz opuścił Warszawę w sierpniu 1655 r. i udał się do Krakowa, a potem uciekł na Śląsk. Jednak już w grudniu 1655 r. powrócił, by na czele konfederacji tyszowieckiej walczyć ze Szwedami. We Lwowie poczynił symboliczne śluby, obiecując między innymi poprawę losu chłopów. Następnie by uzyskać przychylność Brandenburgii zwolnił Prusy Książęce z zależności lennej (traktaty welawsko-bydgoskie). Karol X Gustaw w starciu z Tatarami polskimi pod Warszawą 1656 Okupacja Rzeczypospolitej przez Szwecję i Rosję w listopadzie 1655 roku

10. Panowanie Szwedów w Koronie od razu przybrało postać krwawej okupacji i masowych grabieży. Przyczyniło się to do buntów chłopstwa oraz do rozprzestrzenienia się walk partyzanckich, które rozpraszały i osłabiały siły szwedzkie. Wojnę partyzancką prowadziły też regularne chorągwie polsko-litewskie, wspomagane przez sprzymierzonych Tatarów. Głównymi siłami koronnymi dowodził kasztelan kijowski Stefan Czarniecki, wielokrotnie zmuszając wojska Karola Gustawa do odwrotu. Szwedzi nigdy nie zdobyli Podhala, Gdańska, Lwowa, Zamościa, klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie oraz całych połaci kraju na wschodnich rubieżach Korony i Litwy, które wtedy były faktycznie okupowane przez Rosjan.

11. Ważnym elementem w walce ze Szwedami była obrona Jasnej Góry prowadzona przez ks. Augustyna Kordeckiego w 1655 roku. Szwedom nie udało się zdobyć tego klasztoru, co znacznie powiększyło nadzieje Polaków, odtąd Maryję nazywano Królową Polski. Wydarzenia historyczne potopu szwedzkiego polski powieściopisarz Henryk Sienkiewicz opisał w części Trylogii zatytułowanej Potop.

12. W 1657 r. po stronie Szwecji udział w wojnie wziął książę Siedmiogrodu Jerzy II Rakoczy, którego wojska, wspomagane przez Kozaków, wsławiły się wielkimi okrucieństwami. Osaczony na Podolu przez Czarnieckiego i Tatarów pod Czarnym Ostrowem stracił swą armię, w znacznej części zagarniętej w jasyr tatarski, i wrócił w niesławie do Siedmiogrodu. Gdy do wojny ze Szwecją przystąpiły też Dania i Brandenburgia, Czarniecki przeprawił się przez morze i walczył ze Szwedami na terenie Danii. Pokój ze Szwecją zawarty został 3 maja 1660r. w Oliwie. Wojna i okupacja prawie całego kraju przez potop wojsk szwedzkich, spowodowały w Rzeczypospolitej ogromne zniszczenia materialne, wielkie straty dóbr kulturalnych, zagrabionych przez okupanta, także znaczne straty ludnościowe na skutek działań wojennych i zarazy, wreszcie utratę Inflant i zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi.

13. Bitwa pod Warką Bitwa pod Warką miała miejsce 7 kwietnia 1656 roku. Wojskami polskimi, które stoczyły bój z wojskami szwedzkimi dowodził regimentarz królewski StefanCzarniecki. Późniejszy hetman odniósł w bitwie tej wielkie zwycięstwo nad wojskiem nieprzyjaciela. Siłami szwedzkimi dowodził margrabia Fryderyk Badeński, który prowadził odsiecz dla osaczonego przez wojska polsko-litewskie w widłach Wisły i Sanu króla szwedzkiego Karola X Gustawa. Wojska polskie posiłkowane były przez Tatarów. Czarniecki świetnie wykorzystał w tej bitwie siłę manewrową i uderzeniową husarii, którą rzucił wpław przez Pilicę, siejąc popłoch w obozie wroga i odnosząc zwycięstwo.

15. Skutki: • najbardziej rujnująca Rzeczypospolitą wojna w XVII w. • utracono zabytki kultury narodowej i sakralnej, które nigdy nie odzyskano • ruina gospodarcza i osłabienie polityczne państwa.

16. koniec Magda Kałuza i Emilia Kołodziej 1b Gim nr27 im.Orląt Lwowskich Ul.Abrahama 10 Nauczyciel Dorota Lizoń