Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

1. Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Γιώργος Παυλικάκης Δρ. Διαχείρισης Οικοσυστημάτων Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ΄ Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αθήνας Ελλησπόντου 50, 171 24 Ν. Σμύρνη Τηλ./Fax. 210-9353941 E-mail: pavlikak@otenet.gr Θεσσαλονίκη 15-11-2004

2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ (ΑτΚ) Είναι η διαδικασία με την οποία οι καταναλωτές: • Αναπτύσσουν δεξιότητες για τη λήψη των αποφάσεων • Αποκτούν γνώσεις • Κατανοούν το ρόλο των πολιτών

3. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑτΚ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Οι μαθητές πρέπει: • Να αποκτήσουν γνώση ώστε να ενεργούν ως ενημερωμένοι καταναλωτές • Να κατανοήσουν τη λειτουργία της κοινωνίας και το ρόλο των καταναλωτών • Να αναπτύξουν δεξιότητες ώστε να ενεργούν ενημερωμένα και υπεύθυνα • Να αισθανθούν τη σημασία του ενημερωμένου καταναλωτή • Να διδαχθούν να δρουν ως ενημερωμένοι, εκπαιδευμένοι και υπεύθυνοι καταναλωτές

4. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑτΚ • Κριτική ενημέρωση • Δράση και συμμετοχή • Κοινωνική ευθύνη • Οικολογική ευθύνη • Αλληλεγγύη

5. ΤΟ ΜΑΤΙ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Ένας ενήμερος καταναλωτής εξετάζει ένα προϊόν κριτικά και αναλυτικά • Οικονομική άποψη • Περιβαλλοντική άποψη • Νομική άποψη • Υγεία και ασφάλεια

6. Η ΑτΚ ΣΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ 1. Ως νέο αντικείμενο Πλεονεκτήματα: α) όλες οι συνιστώσες εξετάζονται μαζί β) τυγχάνει μεγαλύτερης προσοχής (;) από τα παιδιά αφού πρόκειται για ιδιαίτερο μάθημα Μειονεκτήματα: α) το αναλυτικό πρόγραμμα είναι ήδη βαρυφορτωμένο β) απαιτείται ειδικευμένο διδακτικό προσωπικό

7. Η ΑτΚ ΣΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ 2. Ως μέρος ενός υπάρχοντος μαθήματος Πλεονέκτημα: Λύση στο βαρυφορτωμένο πρόγραμμα Μειονέκτημα: προβληματίζει αν εξετάζονται όλες οι παράμετροι εξίσου ?

8. Η ΑτΚ ΣΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ 3.Ως μέρος πολλών μαθημάτων Έχει όλα τα προηγούμενα πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα: Τα παιδιά ίσως δυσκολεύονται να αντιληφθούν την πλήρη εικόνα των καταναλωτικών προβλημάτων. Απαιτείται να υπάρχει συντονιστής

13. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΑτΚ • Η ΑτΚ πρέπει να θεωρείται και αμυντική και διεκδικητική εκπαίδευση.

14. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΑτΚ • Η αμυντική άποψη διδάσκει τους μαθητές να αποφεύγουν τις παγίδες, να αναλύουν την συμπεριφορά τους και ναενεργούν αποτελεσματικά στις καθημερινές τουςσυναλλαγές.

15. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΑτΚ • Η διεκδικητική άποψη τους επιτρέπει να βλέπουν τους εαυτούς τους σαν υπεύθυνους πολίτες-καταναλωτές καινα αντιλαμβάνονται τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν ή που πρέπει να υπάρχουν στην αγορά.

16. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΑτΚ • Κύριο μέρος της ΑτΚ είναι η ανάπτυξη δραστηριοτήτων

17. ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ • Μέθοδος Project • Η δραστηριότητα γίνεται ομαδικά • Οι μαθητές επιλέγουν να μελετήσουν ένα θέμα ή να διεξάγουν μία έρευνα • Οι μαθητές εργάζονται εξαρτώμενοι περισσότερο ή λιγότερο από τον εκπαιδευτικό και αποκτούν εμπειρίες • Οι εργασίες τύπου project έχουν το πλεονέκτημα της άμεσης πρακτικής εφαρμογής

18. Τρόπος εργασίας • Το θέμα πρέπει να βρίσκεται στο χώρο των εμπειριών των παιδιών και να τα αφορά • Πρέπει να ξεκαθαρίζεται από την αρχή γιατί γίνεται η εργασία • Το θέμα πρέπει να περιορίζεται και να επικεντρώνεται σε κάτι συγκεκριμένο • Πρέπει να γίνεται συνεχώς ανατροφοδότηση και αξιολόγηση και τα αποτελέσματα να διαδίδονται και να παρουσιάζονται σε συνομηλίκους

19. ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 1. Έλεγχος και εκτίμηση προϊόντων 2. Παιχνίδι ρόλων 3. Ανοικτές-κλειστές πηγές πληροφόρησης 4. Παιχνίδια 5. Οπτικοακουστικό υλικό

20. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ (1986) • “Οι κυβερνήσεις πρέπει να προωθήσουν και να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη γενικών προγραμμάτων εκπαίδευσης και πληροφόρησης των καταναλωτών, λαμβάνοντας υπ' όψιν τις πολιτιστικές παραδόσεις των λαών” • “Η αγωγή του καταναλωτή πρέπει, όπου είναι δυνατόν, να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα του αναλυτικού προγράμματος σπουδών του εκπαιδευτικού συστήματος, κατά προτίμηση ως ένα μέρος των υπαρχόντων μαθημάτων”

21. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (1986) • “Οι αρμόδιες αρχές των κρατών – μελών πρέπει να εξασφαλίσουν μία σταδιακή εισαγωγή της ΑτΚ στα σχολικά προγράμματα σπουδών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, έτσι ώστε η ΑτΚ να προωθηθεί συστηματικά κατά την περίοδο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης”.

22. ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ (1997) • Η Ε.Ε συμπεριέλαβε την ΑτΚ στους γενικούς στόχους της προστασίας των καταναλωτών (Άρθρο 153). Έτσι. Η ΑτΚ αποτελεί δικαίωμα των Ευρωπαίων καταναλωτών, αλλά και στόχο, ο οποίος πρέπει να επιτευχθεί από την Ε.Ε και τα κράτη – μέλη.

23. Η ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΡΧΙΣΕ ΤΟ 1993 • Προϋπάρχουσα εμπειρία από άλλες μορφές μη-τυπικής εκπαίδευσης, όπως η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και η Αγωγή Υγείας • Εμπειρία των Σκανδιναβικών χωρών στην ΑτΚ • Το πρότυπο που ακολουθήθηκε περιλαμβάνει ενσωμάτωση της ΑτΚ ως μέρος πολλών μαθημάτων, εκπαίδευση των διδασκόντων και παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού • Η πλειοψηφία των προγραμμάτων ΑτΚ , ακολούθησε τη μέθοδο project

24. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ… • Η αρχή έγινε με τον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό του Νεαρού Καταναλωτή, με εθνικό συντονισμό από την EKPOIZΩ (1994) • Εφαρμογή πιλοτικών προγραμμάτων ΑτΚ με φορέα το Κέντρο Μελετών και Τεκμηρίωσης (ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ) της ΟΛΜΕ (1996-1998) • Το πιλοτικό πρόγραμμα συνεχίστηκε και κατά την τριετία 1998-2000, με φορέα το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.)

25. …ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ • Οι οργανώσεις καταναλωτών έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των προγραμμάτων παρέχοντας εκπαιδευτικό προσωπικό και πληροφοριακό υλικό. • Τα θέματα των προγραμμάτων αφορούσαν κυρίως στη διατροφή, τη διαφήμιση και την επίδραση των καταναλωτών στο περιβάλλον.

26. …ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ • Η ΑτΚ, σύμφωνα με την εγκύκλιο Γ2/7668/8-12-1997 του ΥΠΕΠΘ, συμπεριλαμβάνεται στις καινοτόμες δράσεις που εφαρμόζονται στα σχολεία και εποπτεύεται από τους Υπεύθυνους Αγωγής Υγείας των Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

27. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ… • Η ΑτΚ αποτελεί, κατά κύριο λόγο, ευθύνη των Υπουργείων Παιδείας των κρατών – μελών και εφαρμόζεται με την εκπόνηση προγραμμάτων στα σχολεία και την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού • Η εφαρμογή στις περισσότερες χώρες γίνεται σε - κρατικό επίπεδο (Bέλγιο, Γαλλία, Δανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Μ. Βρετανία, Πορτογαλία) -σε ομοσπονδιακό επίπεδο (Βέλγιο, Γερμανία) - ή/και σε τοπικό επίπεδο (Μ. Βρετανία, Ισπανία, Σουηδία, Φινλανδία) • Συνεργασίες μεταξύ των σχολείων των κρατών – μελών γίνονται μέσω των δράσεων (Comenius 1, 2, 4 και 4) του προγράμματος SOCRATES.

28. …ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Παραδείγματα • Το εκπαιδευτικό υλικό που έχει παραχθεί από τη συνεργασία των Υπουργείων Παιδείας των Βορείων χωρών (Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία) (Council of Nordic Coumtries) • H Ευρωπαϊκή Σχολή Καταναλωτών (Εscuela Europea de Consumidores), στο Santander της Ισπανίας • Το δίκτυο 152 σχολείων που συντονίζει η ΕΚΠΟΙΖΩ (www.ekpizo.org), το οποίο ανήκει στο δίκτυο της Ευρωπαϊκής Σχολής Καταναλωτών.

29. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ