بلوغ و نوجوانی

1. بلوغ و نوجوانی واژه ی لاتین بلوغ pubertyمی باشد که از کلمه pube به معنیمو گرفته شده است چرا که از مشخص ترین علائم بلوغ رشد مو در برخی نواحی بدن می باشد.

2. مقدمه نوجوان: به افراد در بین سنین حدود 10 تا 19 سال نوجوان گفته می شود. در این مرحله ابتدا رشد جسمانی شخص آهنگ سریع تری می گیرد و سپس به مرور توانایی های ذهنی و شناختی و عاطفی شخص افزایش می یابد و فرد از کودکی به بزرگسالی می رسد. و توانایی تولید مثل پیدا می کند. یا به عبارت دیگر فرد بلوغ پیدا می کند. نکته 1: انسان در دوره از زندگی خویش آهنگ رشد خیلی سریعی دارد یکی مرحله ی نوجوانی و یکی هم مرحله ی جنینی. نکته2:رشد به معنی افزایش تعداد سلول ها یا افزایش غیرقابل برگشت ابعادآنهاست. نکته3:گیاهان بر خلاف جانوران در تمام طول عمر خود می توانند رشد کنند.

3. بلوغ بلوغ در انسان در دوران نوجوانی اتفاق می افتد. بلوغ ابعاد مختلفی دارد که عبارتند از: 1- بلوغ جسمانی: یعنی ایجاد تغییرات وسیع در شکل و حجم بدن و نیز طرح کلی اندام ها که موجب تکمیل رشد اعضای بدن می گردد.بلوغ جسمانی در مراحل اولیه دوران نوجوانی اتفاق می افتد. 2- بلوغ روانی: یعنی شخص به مرور توانایی تشخیص مسائل و پیش آمدهای زندگی را پیدا می کند و آماده می شود که مسئولیت های اجتماعی را بپذیرد. 3- بلوغ اقتصادی و اجتماعی:یعنیشخص توانایی اداره ی یک زندگی مستقل را پیدا می کند و می تواند برای خود یک موقعیت اجتماعی ایجاد کند. 4- بلوغ شرعی : یک سن معین و مشخصی که از آن به بعد شخص باید تکالیف دینی را انجام دهد که در ادیان و مذاهب مختلف سن این نوع بلوغ متفاوت می باشد. 5- بلوغ جنسی : یعنی شروع فعالیت اصلی غدّه های جنسی و ترشّح هورمون های جنسی در خون که باعث ایجاد ویژگی های تازه در ساختار و رفتار و نیاز های شخص می شود. بلوغ جنسی پس از بلوغ جسمانی اتفاق می افتد.

4. مراحل بلوغ جنسی 1- پیش از بلوغ: شامل جهش در سرعت رشد و آغاز پیدایش صفات ثانوی جنسی مثل رشد غدّه های جنسی و روییدن مو. 2- بلوغ: سرعت رشد کم می شود اما صفات ثانوی جنسی همچنان به رشد خود ادامه می دهند و در دختر و پسر خصوصیات جنسی متفاوت به وجود می آیند. مثل تغییر صدا در پسران و عادت ماهانه در دختران 3- پس از بلوغ: رشد جنسی کامل می شود و غدّه های جنسی و اعضایتناسلی رشد پیدا می کنند. نکته 1- بلوغ جنسی در دختران معمولا زودتر از پسران شروع می شود هر چند که زمان شروع بلوغ جنسی به عوامل زیادی بستگی دارد. نکته 2- در دوران بلوغ حجم قلب و عضلات فرد تقریبا دو برابر می شود و با توجّه به اینکه ماده ی اصلی تشکیل دهنده ی عضلات پروتئین ها هستند در نتیجه بیشتر پروتئین ها صرف تشکیل بافت های عضلانی می شوند و پروتئین های کمتری صرف تشکیل هموگلوبین می شود و فرد دچار نوعی کم خونی می شود.

5. مفهوم صفات اولیه و ثانویه ی جنسی الف- صفات اولیه ی جنسی: شامل دستگاه های تناسلی متفاوت که در پسران و دختران از بدو تولد وجود دارند. ب- صفات ثانویه ی جنسی: شامل ویژگی هایی که در اثر ترشّح هورمون های جنسی در دوران بلوغ در دختر و پسر به وجود می آیند و آن ها را کاملا از یکدیگر متمایز می سازند. این صفات از علائم دوران بلوغ می باشند. برخی از این صفات در دو جنس مشترک هستند اما برخی ویژه ی دختر یا پسر هستند. نکته : صفات ثانویه ی جنسی در جانوران هم مشاهده می شود مثل : تاج خروس - یال شیر – شاخ گوزن و ..............

6. برخی عوامل مؤثّر در زمان شروع بلوغ جنسی 1- نژاد: برخی نژادها مثل سیاه پوست ها زودتر به بلوغ جنسی می رسند. 2- جنس: دخترها زودتر از پسرها به بلوغ جنسی می رسند.(حدود 2 سال) 3- آب و هوا: انسان هایی که در مناطق گرمسیر زندگی می کنند زودتر از افرادی که در مناطق سردسیر زندگی می کنند به بلوغ می رسند. 4- عوامل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی: در محیط های اقتصادی و فرهنگی بالا سن متوسط پیدایش بلوغ جنسی پایین است. 5- فشارهای روحی و روانی : افرادی که در زندگی خود رنج های روحی بسیاری را متحمل می شوند دیرتر به بلوغ جنسی می رسند. 6- وراثت : در برخی خانواده ها به صورت ارثی بلوغ جنسی زودتر اتفاق می افتد.

7. تغییرات عاطفی دوران بلوغ در دوران بلوغ همزمان با تغییرات جسمانی از لحاظ عاطفی و روانی نیز تغییراتی در فرد صورت می گیرد که چند نمونه از مهم ترین آن ها عبارتند از: الف- نیاز به قابل ارزش بودن: در دوران بلوغ فرد احساس می کند که باید جزئی از یک گروه باشد و دیگران برای او ارزش و احترام قائل شوند. ب- نیاز به تصمیم گیری: در دوران بلوغ فرد احساس می کند که باید مستقل باشد و برای کارهایش خود تصمیم بگیرد. نکته مهم: در تصمیم گیری مهم ترین چیز شناخت دقیق قابلیت ها و توانایی های خود قبل از تصمیم گیری و داشتن اعتماد به نفس کافی است. ج- نیاز به خلّاقیت: این نیاز با نوآوری های علمی و هنری مثل نقاشی و کاردستی و تدوین آثار ادبی و آشپزی وغیره مشخّص می شود.

8. مفهوم ایمنی خاطر ایمنی خاطر به معنی فارغ بودن از نگرانی ها و ترس های بی مورد و زندگی کردن به آرامی و خوشی است. و زمانی به وجود می آید که شخص بر نیروهایی که ممکن است او را آزار دهند پیروز شود. نکته: در دوران بلوغ نوجوان به احساسات شدید و متناقضی دچار می شود مثلا گاهی به شدت خوشحال و گاهی غمگین می شود. این احساسات متناقض طبیعی بوده و در اثر ترشّح نامتوازن هورمون های جنسی به وجود می آیند. و پس از مدّتی خود به خود تنظیم می شوند.

9. واکنش های دفاعی تعریف: بعضی مواقع انسان در موقعیّتی قرار می گیرد که نمی تواند به طور مؤثّر با یک مسئله روبرو شود در نتیجه شیوه ها و تدابیری به کار می برد که بتواند بدون رویارویی با مسئله ی مورد نظر از اضطراب ناشی از آن بکاهد. به این شیوه ها واکنش های دفاعی می گویند. انواع واکنش های دفاعی 1- بازگشت: یعنی اشخاص برای فرار از مسئولیت ها و مشکلات آرزوی کودک بودن می کنند. 2- خیال بافی : یعنی اشخاص ضعف ها شکست های خود را با خیال بافی جبران می کنند و در عالم رؤیا فرو می روند. و به وقایعی فکر می کنند که مایل بودند اتفاق بیافتد. البته خیال بافی گاهی مفید می باشد و شخص را برای کارهای بعدی آماده می کند. 3- جایگزینی: یعنی جانشین سازی یک هدف با احتمال موفقیت زیاد به جای یک هدف غیر قابل دسترس.مثلا نوجوانی نسبت به پدرش عصبانی می شود با برادر یا خواهرش بد رفتاری می کند. 4- دلیل تراشی: یعنی ارائه ی دلیل به ظاهر قانع کننده برای عمل بدی که شخص انجام داده است. مثلا دانش آموزی در امتحان نمره ی کم گرفته می گوید معلم نگفته بود که امتحان می گیرم. 5- جبران نقص: یعنی شخص صفاتی را به خود نسبت می دهد که در واقع آن ها را ندارد یا آرزوی داشتن آن ها را دارد. این روش در هر حال ناپسند است. 6- انکار:یعنی پوشاندن مسئله یا واقعیت ناخوشایندی که شخص نمی خواهد برای دیگران آشکار شود.

10. چند مطلب در رابطه با واکنش های دفاعی 1- افراد قوی و دارای اعتماد به نفس بالا نیاز چندانی به واکنش های دفاعی ندارند. 2- تمام واکنش های دفاعی الزاما بد نیستند. 3- واکنش های دفاعی به طور موقّت انسان را آرام می کنند. 4- استفاده بیش از حد از واکنش های دفاعی برای شخص و جامعه می تواند مضر باشد.