بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم

2. آشنایی با کتاب سماء المقال«فى تحقیق علم الرجال» زهره کشاورز علوم حدیث 92ـ 1391

3. آشنائی با مُولف مولف این کتاب ابو الهدی کلباسی اصفهانی فرزند ابوالمعالی کلباسی صاحب رسایل الرجالیه است . تاریخ تولد او مشخص نیست وی در اصفهان به دنیا آمده ، در زهد و تقوا مانند پدر بزرگوار و برادر عالی مقدار خود بی مانند و در مکارم اخلاق و صفات و حالات روحانی کم نظیربود. وی یكی از رجال برجسته و معروف شیعه در علوم مختلف بوده است.

4. تحصیلات : در اصفهان نزد پدر خود و عدّه‏اى دیگر درس خوانده، و جهت تكمیل به نجف اشرف مهاجرت ، و در آنجا از محضر مرحوم آقا سید محمّد كاظم یزدى و آخوند خراسانى استفاده ، و پس از وصول به مقامات عالیه اجتهاد با اخذ اجازات از علماى وقت به اصفهان مراجعت نموده و به درس و بحث و تدریس اشتغال جسته، حوزه ی درس ایشان خصوصاً در قسمت رجال مورد نظر و عنایت اهل فضل بوده است. این مطلب از كلام علامه سید ابو محمد حسن صدرالدین كاظمی در اجازه ای كه به وی می دهد، معلوم می شود. وی می گوید"و مؤمن أفضل علماء الدرایه و فقهاء الاحكام و الهدایه"

5. استادان: • 1.پدر بزرگوارش میرزا ابوالمعالی کلباسی • 2. علامه میرزا محمد هاشم چهار سوقی خوانساری • 3. سید حسن صدرالدین كاظمی • 4.ملاعلی محمد نجفی • 5. آخوند خراسانی • 6. سید محمد کاظم طباطبایی

6. معرفی كتاب: نگاه اصلی این كتاب به علمای معروف رجال است؛ مثل : ابن غضائری،‌كشی، شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی، ‌نجاشی، علامه حلی و حسن بن علی بن داوود. در معرفی هر کدام از این علماء به ذکر خصوصیات شخصی, و خصوصیات کتاب رجالی آن ها پرداخته و در بخش کتاب, ذکر امتیازات, اغلاط و نیز خصوصیات پرداخته است و تصویر جامع و روشنی از زندگی آن ها و کتاب هایشان را ارائه داده است.

7. جلد دوم : به مباحثی در خصوص سکونی, و تحقیقی جامع در زندگی, مذهب و کتب او و عمار بن موسی ساباطی عمر بن حنظله, و در پایان به مباحثی همچون, اختلاف رجالی ها در معنی عدالت, بحث اجماع و اقسام جز و حدیث پرداخته است. این کتاب برای شناخت رجالی های مشهور شیعه از کتاب های آن ها, کتاب جامع و خوبی می باشد. کتابی است که خوانندگان و طلاب و محصلین علوم دینی را بحقائق علم رجال و آنچه یک نفر مجتهد دانستن آن بر او لازم است آشنا میسازد • این اثر، در دو جلد به زبان عربی ،‌در سال 1419 ق به چاپ رسیده است.

8. مرحوم کلباسی کتابش بر چهار رکن است. رکن اول :در مورد مشایخ فن در این بخش به شرح حال مشایخ قدمای اصحاب پرداخته که آرای آنها در جرح و تعدیل مورد احتجاج است . افرادی مانند کشی، ابن غضایری ، نجاشی و شیخ طوسی پرداخته است. و مولف در مورد هر یک ازایشان به موضوع هویت شخص تحقیق حال او و اعتبار آرا ی وی پرداخته است.

9. رکن دوم :در تمیز مشترکات و نقد مشتبهات است. مقام اول : آن تمییز مشترکات کسانی که شخصیت و احوال آنها به دلیل تشابه اسمی نا مشخص است در این مقام بررسی شده اند . ابو بصیر علی بن ابی حمزه و محمد بن اسماعیل از نمونه های روشن مشترکات شمرده شده اند که رساله های خاصی هم در مورد آنها نوشته است. کلباسی هر یک از این سه نفر را با عنوان مقصد در مقام دوم این رکن آورده است.

10. مقام دوم :نقد مشترکات کسانی که شخصیت آنها شناخته شده ولی حال رجالی و اعتبار آنان نا شناخته است در این مقام آمده است. در سه مقصد این مقام سکونی ، عمار ساباطی و عمر بن حنظله بررسی شده اند . رکن سوم :الفاظ رجالیه اصطلاحات و تعبیرات رجالی مورد اختلاف در این رکن تفسیر شده اند. که مجموع این تعبیرات بالغ بر دویست عنوان است. از جمله حجه ، ثقه ، عدالت ، صحیح ،الحدیث ، ضعیف غلام و..... رکن چهارم :قواعد مهم رجالی در این رکن به بحث از اصحاب اجماع طرق مشیخه و اقسام خبر پرداخته است.

11. تألیفات: 1ـ البدر التمام:در احوال پدر وجد والا مقام خود به طبع رسیده است. 2- التحفه الى سلالة النبوّة: و آن اجازه‏اى است كه جهت آیت اللَّه العظمى آقاى آقا سید شهاب الدین نجفى مرعشى مرقوم فرموده‏اند. 3- درّة البیضاء: در اجازه روایت. 4- زلاّت الاقدام: در اشاره به اشتباهات رجالى برخى از اعلام. 5- سماء المقال فى تحقیق علم الرجال: 6- القواعد الرجالیّة: حاوى سى فایده. و غیره.

12. وفات : گفتنی است این عالم بزرگوار در 16 تیرماه 1316 مصادف با 27 ربیع الثانی 1356 قمری به دیار باقی شتافت ودر کنار مقبره پدر بزرگوارشان در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

13. بررسی سندی : 1. الحسین بن محمد ثقه 2. عن معلی بن محمدله الکتاب 3.عن محمد بن جمهورفاسدالمذهب 4.عن حمادبن عثمان ثقه 5.عن ابی حمزه صاحب الوسیله

14. کتاب الحجهباب حق امام بر رعیت و حق رعیت بر امام • قال : سالت ابا جعفر علیه السلام ما حق الامام علی الناس؟ قال حقه علیهم ان یسمعوا له و یطیعوا قلت فما حقهم علیه ؟ قال ان یقسم بینهم بالویه و یعدل فی الرعیه فاذا کان ذلک فی الناس فلا یبالی من اخذ ها هنا و ها هنا • از امام باقر (ع) پرسیدم : امام چه حقی بر مردم دارد ؟ فرمود: « حق وی این است از او بشنوند و فرمان برند » . • گفتم حق رعایا بر امام چیست ؟ فرمود: میان آنها برابر تقسیم کند و با رعیت به عدالت رفتار کند و اگراین دو اهل میان رعایا عملی باشد باکی ندارد.کسی که این سو و آن سو برود.

15. 1. حسین بن محمد : علی ثبوت الامامیة و الوثاقة • مرحوم کلباسی درباب فی تعرض العلاقة لطرق الشیخ فی التهذبین دربین احوال این راوی آورده است. ص 259 • در معجم الرجال: كان عالما، فاضلا، صالحا، زاهدا، عابدا، ورعا، فقيها محدثا مدققا، ثقة ، شاعرا، جليل القدر، عظيم الشأن‏

16. 2.عن معلی بن محمد: • مرحوم کلباسی دربیان احوال این راوی فقط به ذکر نام ایشان در سند روایتی در زمینه تولد امام صادق (ع) اکتفا می کند. ص 467 • در معجم الرجال: • قال النجاشي: معلى بن محمد البصري أبو الحسن مضطرب الحديث و المذهب، و كتبه قريبة، له كتب منها، كتاب الإيمان و درجاته و زيادته و نقصانه

17. 3.عن محمد بن جمهور: مرحوم کلباسی فقط به ذکر اسم راوی در متنی در رابطه با خدا و رسول و ا ئمه ( علیهم السلام) بیان داشتند. ص 513 • در معجم الرجال : • قال النجاشي : محمد بن جمهور، أبو عبد الله العمي، ضعيف في الحديث، فاسد المذهب و قيل فيه أشياء، الله أعلم بها من عظمها

18. 4. عن حماد بن عثمان: مرحوم کلباسی در بیان احوالات این راوی به ذکر سه روایت در بابها • 1. تحنیط المیت. • 2. من یحل ان یاخذ من الزکاة و من لا یحل له. • 3. الوصیة من کتاب الحج. • از ایشان می پردازد به علاوه در سه جای کتاب ص 119. 265.266 نیز فقط به ذکر نام راوی پر داخته است. • در معجم الرجال : • قال النجاشي: حماد بن عثمان بن عمرو بن خالد الفزاري مولاهم، كوفي، كان يسكن عرزم فنسب إليها و أخوه عبد الله ثقتان

19. 5.عن ابی حمزه: مرحوم کلباسی در خصمص این راوی مطلبی را ذکر نکرده اند اما در چهار جای کتاب ص 402.421.431.467 به نام فرزندشان علی بن حمزه پرداخته اند. • در معجم الرجال: • صاحب الوسيلة، تقدم بعنوان محمد بن علي بن حمزة الطوسي‏ پس سند این روایت ضعیف است.

20. منابع: • مقدمه کتاب سماءالمقال • سایت اندیشه قم