FIILLER EYLEMLER

1. FIILLER (EYLEMLER) IBRAHIM TUN�

2. FIILLER (EYLEMLER) Kainaatta iki temel �ge vardir: Birincisi her t�rl� canli, cansiz nesne ve kavrami karsilayan isimler. Ikincisi bu isimlerin meydana getirdigi is, olus, ve hareketleri bildiren fiiller.

3. Varliklarin yaptigi is, olus, ve hareketleri sahis ve zamana bagli olarak bildiren kelimelere fiil denir. oku - mali -sin yasa � mis - im git - ecek - iz sev � di - mFiiller, kalici kavram ya da varliklari karsilamaz. Bunlari, yukarida da belirttigimiz gibi hareketleri, oluslari,durumlari karsilar.

4. Fiiller anlattiklari hareketlerin niteligine g�re ��e gruba ayrilir:

5. Kilis Fiilleri: Yapilan isten etkilenen bir nesnenin oldugu fiillerdir. Bu fiillerde hareketin mutlak bir nesneye y�nelmis olmasi gerekir.�rnegin �kirmak� eyleminin olusabilmesi i�in mutlaka kirilacak bir nesnenin olmasi gerekir.  i�-mek, tasi-mak, firlat-mak, oku-mak

6. 2) Durum Fiilleri: Olusum sirasinda nesneye ihtiya� g�stermeyen fiillerdir. Yani bu fiillerde hareket vardir; ama bu hareket nesneyle ilgili degildir.otur-mak, dogrul-mak, y�r�-mek, uzan-mak

7. 3) Olus fiilleri: Bu t�r fiillerde bir hareket yoktur. Bunlar �znenin yapisinda bir degisme bildirirsol-mak, doy-mak, kizar-mak, uza-mak

8. FIILLERDE KISI (SAHIS) Is, olus ya da hareketin kimin tarafindan yapildigini, kiminle ilgili oldugunu belirten eklere kisi ekleri denir. Fiil �ekiminde fiil k�k veya g�vdesine gelen bu eklere fiil �ekim ekleri denir.

9. T�rk�ede d�rt �esit kisi eki bulunmaktadir. 1) Birinci tip, sahis ekleri g�r�len ge�mis zaman ve dilek-sart kipinde kullanilir. bil di - m bil se - m bil di - n bil se - n bil di bil se bil di - k bil se - k bil di - niz bil se - niz bil di - ler bil se - ler

10. 2) Ikinci tip sahis ekleri �grenilen ge�mis zaman, simdiki zaman, gelecek zaman, genis zaman ve gereklilik kipinde kullanilir. Gel � meli-y-im Gel � meli-y-iz Gel � meli �sin Gel �meli-siniz Gel �meli Gel �meli-ler

11. 3) ���nc� tip sahis ekleri yalniz istek kipinde kullanilir. Gel e y � im Gel e � sin Gel e Gel e � lim Gel e � siniz Gel e � ler

12. 4) D�rd�nc� tip sahis ekleri yalniz emir kipinde kullanilir. ------- ------- gel gel-in-iz gel � sin gel-sin-ler

13. FIILLERDE KIP Fiil k�k ya da g�vdelerinde zaman ve bi�imlerine g�re girdikleri kaliplara kip denir. Fiil kipleri ikiye ayrilir:

14. HABER (BILDIRME) KIPLER �ekiminde belirli bir zaman ifadesi olan fiillerdir. Isin, olusun, hareketin ger�eklesme zamanini; fiilin yapildigini, yapilacagini, yapilmakta oldugunu haber verir. Haber kipi d�rt grupta incelenir.

15. 1) Ge�mis Zaman Kipi: Ge�mis zaman iki kisimda incelenir. G�r�len (Bilinen) ge�mis zaman; Bu kipte fiilin yapilisinin kesin olarak bilindigi anlami vardir. Eylemin k�k veya g�vdesine (-di, -di, -du, -d�, -ti, -ti, -tu, -t�) ekleri getirilerek yapilir.

16. u� � tu - m u� � tu - n u� � tu  u� � tu - k u� � tu - nuz u� � tu - lar

17. b) �grenilen (Duyulan) ge�mis zaman Eylemin yapildigi baskasindan �grenilmistir. Yani baskasindan duyma s�z konusudur. Fiil k�k ya da g�vdesine (-mis, -mis, -mus, -m�s) ekleri getirilerek yapilir.

18. Oku � mus � um Oku � mus � sun Oku � mus Oku � mus � uz Oku � mus � sunuz Oku � mus � lar

19. Not: �-mis� eki, her zaman baskasindan duyulma anlamini tasimayabilir. G�r�len ya da sonradan farkina varilan bir durumu anlatirken de kullanilabilir. Yemek �ok g�zel olmus, ellerine saglik. (fark etme) Biz senin gibileri �ok g�rm�s�z. (�v�nme) Ders �alisirken uyuyakalmisim. (sonradan farkina varma)

20. 2) Simdiki zaman kipi: Eylemin yapilma ani ile s�ylenme aninin bir oldugu zamandir. Fiil k�k ya da g�vdesine (-yor) eki getirilerek yapilir. Geli � yor � um Geli � yor � uz Geli � yor � sun Geli � yor � sunuz Geli � yor Geli � yor � lar

21. Not: Simdiki zaman kipinin �ekimi (-mekte, -makta) ekiyle de yapilabilir.Ders �alisiyorum Ders �alismaktayim.

22. 3) Gelecek zaman kipi: Fiilin daha sonra ger�eklesecegini bildirir. Fiil k�k veya g�vdesine (-ecek, -acak) ekleri getirilerek yapilir.

23. Sev � ecek � im Sev � ecek � sin Sev � ecek Sev � ecek � iz Sev � ecek � siniz Sev � ecek � ler

24. 4) Genis zaman kipi: Fiilin her zaman yapildigini ya da yapilabilecegini bildirir. Fiil k�k ya da g�vdesine (-r, -ar, -er) ekleri getirilerek yapilir.

25. Oku � r � um Oku � r � sun Oku � r Oku � r �uz Oku � r � sunuz Oku � r � lar

26. B) DILEK (TASARLAMA) KIPLERI Bu kiplerde zaman anlami yoktur. Isin yapilip yapilamayacagi da belli degildir. C�mleye �emir, gereklilik, istek, sart� anlami katar.

27. Haber kiplerini dilek kiplerinden ayiran iki �zellik vardir.  1) Kesinlik, yargi 2) Zaman Dilek kipleri de d�rt grupta incelenir.

28. 1) Gereklilik kipi: Eylemin mutlaka ger�eklesmesi gerektigini bildirir. Fiil k�k ya da g�vdesine (-meli, -mali) ekleri getirilerek yapilir.

29. Sor � mali � y � imSor � mali � sinSor � mali Sor � mali � y � iz Sor � mali � siniz Sor � mali � lar

30. Not: -meli, -mali ekleri c�mleye ihtimal anlami da katabilir.** Simdiye dek eve gelmis olmali.**�devlerini yapmis olmali.

31. 2) Dilek- sart kipi: Isi, hareketi, olusu dilege ve sarta bagli olarak anlatir. Fiil k�k ya da g�vdesine (-se, -sa) eki getirilerek yapilir.

32. Kos � sa � mKos � sa � nKos � sa Kos � sa � k  Kos � sa � niz Kos � sa � lar

33. 3) Istek kipi: Eyleme istek anlami katar. Fiil k�k ya da g�vdesine (-a, -e) eki getirilerek yapilir.

34. Oku � y � a � y � imOku � y � a � sinOku � y � a  Oku � y � a � lim  Oku � y � a � siniz Oku � y � a � lar

35. 4) Emir kipi: Eylemin yapilmasi veya yapilmamasi gerektigini emrederek bildirir. Emir kipinin eki yoktur. �ekim, fiil k�k veya g�vdesine getirilen sahis ekleriyle yapilir. Birinci tekil ve �ogul sahis emir �ekimi yoktur.

36. -okuoku � sun -  oku � y � un oku � sunlar

37. Dinle ve kabul et itirafmiSeni versinler ellereBeni vursunlarDilek kipleri: meli � sa � y � a emir yok

38. FIIL �EKIMINDE OLUMSUZLUK Fiillerin olumsuz �ekimi, fiil k�k veya g�vdelerinden sonra olumsuzluk eki (-me, -ma) getirilerek yapilir.

39. gel � di � m gel � me � di � m�alis � acak � sin �alis � ma � y � acak � sinsor � mali � y � im  sor � ma � mali � y � im

40. NOT: Fiil �ekiminde genis zamanin olumsuzu digerlerinden farklidir. Geniszamanin olumsuzu �ekiminde genis zaman eki (-r, -er, -ar) kullanilmaz, d�ser. Ikinci, ���nc� tekil ve �ogul sahislarda olumsuzluk (-mez, -maz) seklindedir.

41. gel � ir � im gel � me � m  gel � ir � sin gel � mez � sin gel � ir gel � mez  gel � ir � iz gel � me � y � iz  gel � ir � siniz gel � mez � siniz gel � ir � ler gel � mez � ler

42. NOT: �degil� s�zc�g� ile de fiillerin olumsuzu yapilabilir. Bu anlattiklarindan bir sey anlamis degilim.

43. FIIL �EKIMINDE SORU Fiilleri soru sekli (-mi, -mi) soru eki ile yapilir. Bu, bazen sahis ekinden sonra, bazen de kip ekiyle sahis eki arasinda kullanilir. (-mi, -mi) soru eki daime kendinden �nceki s�zc�kten ayri yazilir.

44. �alistin mi? G�rd�n�z m�? Geliyor muydu? �alismis miydiniz?

45. Fiillerin olumsuz soru sekli:Bu konuyu anlamadin mi?Sinavi kazanmak istemez misiniz?

46. FIILLERDE ZAMAN (ANLAM) KAYMASI Fiil �ekimlerinde kullanilan kip ve zaman ekleri her zaman kendi anlamlarinda kullanilmaz. Bu ekler birbirlerinin yerine de ge�ebilir.

47. Kisaca, c�mlede y�klemin �ekimlendigi kip veya zamanla isin yapildigi kip veya zamanin farkli olmasina anlam kaymasi denir.

48. Sizi yarin burada bekliyorum. (bekleyecegim) (simdiki zaman) (gelecek zaman)Alparslan Malazgirt Savasi�ni kazaniyor. (kazandi) (simdiki zaman) (ge�mis zaman)Ben kitap okumayi �ok seviyorum. (severim) (simdiki zaman) (genis zaman)

49. Hoca bir g�n esegine ters biner.(binmis) (genis zaman)(ge�mis zaman) Biraz sonra gideriz. (gidecegiz) (genis zaman) (gelecek zaman)

50. Allah�im sen bu �ocuklari affet. (emir kipi) (istek anlaminda)

51. Su konusan Ali olacak. (olmali) (gelecek zaman) (gereklilik kipi)Yarin bu isi bitireceksiniz. (gelecek zaman) (emir kipindedir.)

52. EK FIIL (EK EYLEM) Isim soylu kelimelere eklenerek onlarin y�klem olmalarini saglayan ve basit �ekimli fiillere eklenerek birlesik �ekimli fiiller olusturan (-i mek) fiiline ek fiil denir.

53. *** Isimlere gelerek onlari y�klem yapar. (Ama fiillestirmez.) basit �ekimlidir.***Basit zamanli fiillere gelerek birlesik zamanli fiil yapar.

54. 1)Ek fiilin d�rt basit �ekimi vardir. a)bilinen ge�mis zaman: �-idi� hasta � y � di � m hasta � y � di � n hasta � y � di hasta � y � di � k hasta � y � di � niz hasta � y � di � lar

55. ** O, sinifimizin en �aliskaniydi. (�aliskani idi.)** Birka� g�nd�r �ok rahatsizdim. (rahatsiz idim.)

56. b)�grenilen ge�mis zaman: �-imis� yok � mus � um yok � mus � sun yok � mus yok � mus � uz yok � mus � sunuz yok � mus � lar

57. ** En b�y�k oglu doktormus.(doktor imis.)** Savas sirasinda ben �ocukmusum. (�ocuk imisim.)

58. c) Genis Zaman: Genis zamanda �-i mek� fiili yoktur. Isme getirilen sahis ekleriyle yapilir. iyi � y � im iyi � sin iyi (dir) iyi � y � iz iyi � siniz iyi � (dir) � ler

59. ** Bug�n hava �ok g�zel(DIR).** Bu �ocuk s�per(DIR).

60. d) Dilek � Sart kipi: �-ise� dertli � y � se � m dertli � y � se � n dertli � y � se dertli � y � se � k dertli � y � se � niz dertli � ler � se (Bu kipte kelime y�klem olmaz. C�mleye sart anlami katar.)

61. NOT: Ek fiil yardimiyla sadece isimler degil, isim soylu zamir, sifat, edat gibi s�zc�kler ve tamlamalar da y�klem olabilir.

62. ** Seni telefonda arayan bendim.** �nceki g�n hava �ok sicakmis.** Bu �d�l, okul birincisinindir

63. NOT: Ek fiilin 3. Tekil sahsinda kullanilan �-dir� eki �ogu zaman d�ser. ** Ali bug�n okulda (dir.) ** B�t�n konularda �ok dikkatli (dir.)

64. NOT: Ek � fiil eki olan �-im� diger �-im, ve �m� ekleriyle karistirilmamalidir. **Ben bir �gretmenim. (ek fiil)** Bu yil vefat etmis �gretmenim. (iyelik eki)

65. 2) Ek fiilin ikinci g�revi ise basit �ekimli (zamanli) fiillere gelerek onlari birlesik �ekimli h�le getirmektir.

66. Merdivenlerden yavas yavas in � er � di.  basar � ir � idim  basar � ir � imis basar � ir � isem

67. EK FIILIN OLUMSUZU Ek fiille �ekimlenmis s�zc�kler �degil� edatiyla olumsuz yapilir. ** �gretmendim ** �gretmen degildim. ** hastaysa--hasta degilse. ** sairim--sair degilim.

68. NOT: Diger fiillerin �-me, -ma� ile, ek fiilin �degil� ile olumsuz yapilmasi, ek fiilin bulunmasini olduk�a kolaylastirir. �RNEK: Karnim iki g�nd�r a�ti. Kapiyi ardina kadar a�ti. Karnim iki g�nd�r a�madi. Karnim iki g�nd�r a� degildi.

69. EK FIILIN SORU SEKLI Ek fiilin sorusu �-mi, -mi� soru ekiyle yapilir. g�zelmis g�zel miymis? temizdi temiz miydi?

70. EK FIILIN OLUMSUZ SORU SEKLI g�zelmis g�zel degil miymis? temizdi temiz degil miydi?

71. BIRLESIK ZAMANLI FIILLER Basit zamanli fiillere �-di, -mis, -se� eklerinden birinin getirilmesiyle olusturulan fiillere, birlesik zamanli fiiller denir.

72. Birlesik zamanli fiiller ek fiil yardimiyla olusturulurlar ve �� gruba ayrilirlar.

73. 1) Hikaye Birlesik Zaman: Fiil k�k veya g�vdesine kip eklerinden sonra �-di, -di, -du, -d�� ekleri getirilerek yapilir. Bu konuya �ok �alis � mis � ti.

74. Oku � du � y � du � m: (di�li ge�mis zamanin hikayesi)Oku � yor � du � m: (simdiki zamanin hikayesi)Oku � mali � y � di � m: (gereklilik kipinin hikayesi)Oku � mus � tu � m: (mis�li ge�mis zamanin hikayesi)Oku � r � du � m: (genis zamanin hikayesi)Oku � y � acak � ti � m: (gelecek zamanin hikayesi)Oku � y � a � y � di � m: (istek kipinin hikayesi)Oku � sa � y � di � m: (sart kipinin hikayesi) NOT: Emir kipinin eki olmadigi i�in hikayesi yoktur.

75. 2)Rivayet Birlesik Zaman: Fiil k�k veya g�vdesine getirilen kip eklerinden sonra �-mis, -mis, -mus, -m�s�ekleri getirilerek yapilir.

76. Oku � mus � mus � um: (mis�li ge�mis zamanin rivayeti)Oku � r � mus � um: (genis zamanin rivayeti)Oku � sa � y � mis � im: (sart kipinin rivayeti)Oku � yor � mus � um: (simdiki zamanin rivayeti)Oku � y � acak � mis � im: (gelecek zamanin rivayeti)Oku � mali � y � mis � im: (gereklilik kipinin rivayeti)Oku � y � a � y � mis � im: (istek kipinin rivayeti) NOT: G�r�len Ge�mis Zamanin Rivayeti yoktur.

77. 3)Sart Birlesik Zaman: Fiil k�k veya g�vdesine getirilen kip eklerinden sonra �-se, -sa� eklerinden birisi getirilerek yapilir.

78. oku � du � y � sa � m: (di�li ge�mis zamanin sarti)oku � y � acak � sa � m: (gelecek zamanin sarti)oku � r � sa � m: (genis zamanini sarti)oku � yor � sa � m: (simdiki zamanin sarti)oku � mus � sa � m: (mis�li ge�mis zamanin sarti)oku � mali � y � sa � m: (gereklilik kipinin sarti) NOT: Dilek kiplerinin gereklilik kipi hari� sart birlesik zaman �ekimleri yoktur. NOT: gel � ecek � ti � y � se: (katmerli birlesik zaman)

79. FIILIMSILER Fiillerden t�remis olmakla birlikte bir fiil gibi �ekimlenemeyen,olumlu, olumsuz, sekilleri yapilabilen ve c�mlede isim, sifat, zarf gibi g�revlerde kullanilan s�zc�klerdir. Fiilimsiler �� grupta incelenir.

80. 1) Isim Fiil: Fiillere �-mek, -mak, -me, -ma, -is, -is, -us, -�s� eklerinin getirilmesiyle yapilir. Isim fiil ekleri: �ma � y � is � mak� seklinde akilda tutulabilir.

81. ** Onu burada bulmak m�mk�n degil.** Size gelmeyi ben de �ok istemistim.** Onun yemek hazirlayisini hi� g�rd�n m�?** En sevdigim sey okumaktir.

82. NOT: Bu ekleri benzer eklerle karistirmamak gerekir.** Sana, bir daha buraya gelme demistim** Bana sorunun cevabini a�iklama � ma � na �ok �z�ld�m.

83. NOT: Olumsuzluk eki, fiilimsi eklerinden daima �nce gelir. ** Bizimle gel � me � y � is � ine �ok �z�ld�m.

84. Isim � fiillerle ikileme kurulabilir.** bitmek t�kenmek, gidis gelis, okuma yazma

85. Isim � fiiller sifat g�revinde kullanilabilir.** yapma �i�ek, asma k�pr�, takma yol

86. Isim tamlamalarinin tamlayaninda bulunabilir.** �alisma masasi, g�r�s mesafesi

87. Isim � fiiller c�mlede isim g�revinde kullanilabilir.** �alisma saatlerinizi degistirecegiz.

88. NOT: Isim � fiil eklerini alan bazi s�zc�kler, kalici isim g�revi �stlenir. Artik s�zc�k fiilimsi olmaktan �ikmis, bir nesneye ad olmustur. Hi�bir eylem �zelligi kalmamistir.

89. **Biraz ekmek alabilir miyim?**Bu bilgileri danisma verdi.**Derste yagis t�rlerini isledik. C�mledeki alti �izili s�zc�kler artik varliklari veya kavramlari karsilayan birer isim olmustur.

90. NOT: S�zc�g�n isimlesip isimlesmedigini anlamak i�in, onu olumsuz sekle getirebiliriz. Kelimenin olumsuzu yapiliyorsa isim � fiil demektir. Ayrica isimlesen kelimelerde eylem �zelligi olmazken isim � fiillerde eylem �zelligi ise h�l� vardir.

91. ** Ekinleri ekim ayinda ekmek gerekir. (isim � fiil)** Bu adam bir oturusta bir ekmegi yer. (isim)

92. 2) Sifat Fiil: Fiillere �-an, -asi, -mez, -ar, -dik, -ecek, -mis� eklerinin getirilmesiyle yapilir. �ogu zaman sifat g�revinde kullanilir. .

93. **Kista a�an �i�eklerin �mr� az olur.**�ikasi g�z�n koca arabayi g�rmedi mi?**Senin ne bitmez �ilen varmis b�yle

94. ** Burada benim isime yarar bir sey yok.** Size biraz bilinmedik fikralar anlatayim.** Eskimis ayakkabilarini degistirdi.

95. NOT: Isim � fiillerde oldugu gibi sifat � fiil eklerini alan bazi kelimeler fiilimsi olmaktan �ikarak kalici isim yapar.

96. Gelecek sizin olacak. Yakacak paralari toplandi. Dolmus az �nce kalkti. Bu tamlamanin tamlayani d�sm�s.

97. Sifat � fiiller adlasmis sifat g�revi yapabilir. Gelen gideni aratir. (Gelen kisi giden kisiyi aratir) Gelen giden insanlar, bitmez t�kenmez dertler.

98. NOT: Kimi zaman sifat � fiiller �ekimli fiillerle karistirilabilir. **Gidecegim bu sehirden artik. (�ekimli fiil) **Gidecegim herkes tarafindan biliniyor. (fiilimsi) **��r�m�s yiyecekleri ��pe atmis. (fiil)

99. 3) Zarf � fiil: (bag � fiil, Ula�): Fiillere �-ip, -ip, -up, -�p, -arak, -erek, -inca, -ince, -unca, -�nce, -dik�a, -dik�e, -duk�a, -d�k�e, -madan, -meden, -a, -e, -ali, -eli, - ken, -maksizin, -meksizin� ekleri geirilerek olusturulur. �ken � y � ali a � siy � e ince ip arak � dik�a e � madan maksizin� form�l�yle ekler daha kolay hatirlanabilir.

100. KEN-ARAK-INCA MADAN-IP DIGINDAN �ELI-(..ER �MEZ) (..E..E)

101. ** Kapiyi a�inca karsimda onu g�rd�m.** Sorulari ��zd�k�e konuyu daha iyi anliyorum.** Bize haber vermeden gitmeyin.** Bu kagidi m�d�re imzalatip getirin.

102. ** Televizyon seyrederken uyuya kalmisim.** Gezdigi yerleri anlata anlata bitiremiyordu.** Sadece kitap okuyarak bu bilgiler kazanilmaz.

103. NOT: Bag � fiil eklerinin diger fiilimsi eklerinden �nemli bir farki vardir. Diger fiilimsilerden sonra isim �ekim ekleri kullanilabildigi halde bag � fiillerden sonra hi�bir �ekim eki kullanilmaz.

104. Ancak �ok az sayida istisnalari vardir.*Sen bunu anlayincaya kadar, sana anlatacagim.

105. FIILLERDE YAPI Yapilarina g�re fiiller ��e ayrilir. BASIT FIILLER Herhangi bir yapim eki almamis, yalnizca k�k durumundaki fiillerdir.

106. Fiilin b�l�nmeyen en k���k par�asi k�kt�r.Al � mak, kos � mak, bil � mek, sor � mak, agla � mak Derslerine �ok �alis. Kitabi hemen oku.

107. NOT: �ekim ekleri s�zc�g�n yapisini degistirmez. geldi, geliyor, gelecek, gelmis NOT: T�rk�e�de fiil k�klerinin yaninda, bir de hem isim hem fiil k�k� olan ikili k�kler vardir. agri, boya, tat

108. T�REMIS FIILLER Fiil ya da isim k�klerine, fiil yapim eklerinin getirilmesiyle t�retilen fiillerdir. Basla-, g�r�s-, bulun-, garipse-

109. **G�nde iki defa dislerini fir�alar.**Bah�edeki �i�ekleri suladik. T�remis fiiler, fiilerden, isimlerden ya da yansimalardan t�retilir.

110. Fiilden t�remis fiiler: bakis-, sevin-, kiril-, akit-, d�s�r Isimden t�remis fiiller: g�zle-, avla-, selamlas-, incel-, yasa-

111. Yansimadan t�remis fiiller:�atla-, patla-, g�rle-, sirilda-, tikirda-

112. BIRLESIK FIILLER Iki ya da daha �ok s�zc�g�n bir araya gelerek olusturduklari fiillerdir. Birlesik fiiller ��e ayrilir:

113. Yardimci fiille kurulan birlesik fiiller: Isim soylu bir s�zc�k ile bir yardimci fiilin bir araya gelmesiyleolusan birlesik fiillerdir

114. Bu fiilllerde asil anlam, isim soylu kelimelerdedir. T�rk�e�de kullanilan baslica yardimci fiiller:Etmek, olmak, eylemek, buyurmak, kilmak (isim + yardimci fiil)

115. Etmek: Uzun uzun kendinden s�z etti. Hep sikayet�i olacagina biraz da s�kret. Bu l�zumsuz isler beni hasta ediyor.

116. NOT: �etmek� yardimci fiil bazen asil fiil olarak da kullanilir. G�zelligin on para etmez. Bu bendeki ask olmasa.

117. Olmak: Gelmemiz iyi oldu. Tanistigima memnun oldum. Kiymetli esyalarim kaybolmus.

118. NOT: �olmak� fiili de kendi basina ullanilabilir.** Bir kiz �ocuklari daha oldu.**Yemek hen�z olmamis.

119. Buyurmak:** Fikrimizi s�ylemek i�in m�saade buyurun.Nasil emir buyurulursa �yle yapariz.

120. Eylemek: G�n�l sabreyle, sabreyle Askin beni mest eyledi Aldi g�nl�m hasta eyledi �ld�rmeye kasteyledi Gel g�r beni ask n�eyledi (yunus emre)

121. Kilmak: Verilen h�k�m icra kilindi. Denetim konusunda yetkili kilindi.

122. NOT: Yardimci fiiller bazen isimlere ayri bazense isimle birlesik sekilde yazilir. **Birlesik fiilin olusmasi sirasinda �d�sme ya da t�reme� seklinde ses degisikligi varsa, iki s�zc�k bitisik yazilir. Ses degisikligi yok ise iki s�zc�k ayri yazilir.

123. sabir et sabret kayip ol kaybol s�k�r et s�kret af et affet his et hisset

124. 2) Kuralli Birlesik Fiiller: Bir fiil k�k veya g�vdesi ile kaliplasmis bir fiilin bir ekle birlesip bir araya gelmesiyle olusan fiillerdir.

125. Bu fiillerde asil anlam birinci s�zc�ktedir. Kaliplasmis fiil, asilfiilin anlamina hareketlilik kazandirir.

126. Kuralli birlesik fiiller d�rde ayrilir: a) Yeterlilik fiili b) Tezlik fiili c) Yaklasma fiili d) S�rerlilik fiili

127. a) Yeterlilik fiili: Fiil k�k ya da g�vdesine �- e bilmek� getirilmesiyle olusur. Bir isi yapabilecek g�ce sahip olma anlami katar. anlatabilmek, sorabilmek, g�rebilmek

128. ***Yeterlilik fiili �g�c� yetme, yapabilme, basarma ya da ihtimal� anlami bildirir. ** Bu sorulari hepiniz cevaplayabilirsiniz. (g�c� yetme)** Eve tek basina gidebilir. (g�c� yetme)** Bu yaz Izmir�e gidebilirim. (ihtimal)** I�eri girebilir miyim? (izin isteme)

129. NOT: Yeterlilik fiilinin olumsuzu yapilirken �bilmek� fiili kullanilmaz olumsuzluk eki fiil k�k ya da g�vdesine �-ama, -eme� seklinde eklenir. sorabilir soramaz d�vebilir d�vemez

130. Tezlik fiili:**Fiil k�k ya da g�vdesine �-i vermek� getirilmesiyle olusur.**Tezlik fiili; tezlik, �abukluk, birdenbirelik anlami bildirir.

131. *Birden karsimiza �ikiverdi.*Biz otururken i�eri giriverdi.*Tezlik fiili �nemsememe anlami da katabilir.*Ativer sunlari disari.*Ne olacak, bir g�n daha geliverirsin

132. NOT: Tezlik fiilinin olumsuzu iki t�rl� yapilir. Olumuzluk eki �vermek� fiilinden sonra getirilir. g�r�verdi g�r�vermedi a�iverdi a�ivermedi Olumsuzluk eki asil fiilden sonra getirilir. geliverdi gelmeyiverdi uyuyuverdi uyumayiverdi

133. c) Yaklasma fiili: Fiil k�k ya da g�vdesinden sonra �-e yazmak� getirilmesiyle olusur. Fiil k�k ya da g�vdesine + -e yazmak �-e yazmak� fiili eklendigi s�zc�ge �az kalsin� anlami katar. Neredeydin, korkudan �leyazdik. Kaloriferler �alismayinca soguktan donayazdik. NOT: Yaklasma fiilinin olumsuzu sekli yoktur.

134. d) S�rerlilik fiili: Fiil k�k veya g�vdesinden sonra �durmak, gelmek, kalmak ve koymak� fiillerini eklenmesiyle olusur. fiil k�k veya g�vdesine + -e gelmek -e durmak -e kalmak -e koymak

135. S�rerlilik fiili, fiilde bildirilen isin devamliligini, devam ettigini bildirir. Uzaklasan otob�s�n ardindan bakakaldi. Anlatilanlari duyunca hepimiz hayretten sasakaldik. NOT: S�rerlilik fiilinin olumsuz sekli yoktur.

136. 3) Anlamca Kaynasmis Birlesik Fiiller: (deyim halindeki fiiller): Isim soylu s�zc�k ya da s�zc�klerle bir fiilin bir araya gelip birlesmesiyle olusur. Birlesme sirasinda birlesik fiili olusturan s�zc�klerde en az biri, bazen de hepsi kendi anlaminin disinda kullanilabilir. boy �l��smek, ileri s�rmek, agir basmak, basvurmak, kulagina gelmek, elinden tutmamak...

137. Birlesik fiilin olusumu sirasinda yalniz fiil, kendi anlamindan uzaklasabilir. Zavalli buralarda �ok eziyet �ekti. Yapilanlara dayanamayip hasta d�st�. Hem isim hem de fiil kendi anlamindan uzaklasabilir. Sartlarimiz elvermiyor.

158. 21)Asagidaki c�mlelerden hangisi olus bildirmektedir.A)Bahar gelince aga�lar �i�ek a�ti.B)Elbiselerini almak i�in dolabi a�ti.C)K�ye gelen misafirlere evini a�ti.D)Hasta , sikintidan �zerini a�ti .

159. A)i�ecegim---,i�mekB)Kosarim---kosmakC)Kaldirdik---kalmakD)Geldiniz---gelmek 22)Asagidaki fiillerden hangisinin mastari yanlis verilmistir ?

160. 23)Asagidaki fiillerin hangisinin zamani digerlerinden farklidir ? A)Bilirsin B)�z�l�r�m C)Sararir D)D�s�nm�s�z

161. 24)Asagidaki eylemlerden hangisi , kisisi y�n�yle digerlerinden farklidir? A)Ge�missin B)Buldu C)Gelsin D)�alismadi

162. 25) ��alisacak� fiilinin zaman ve sahsi , hangi se�enekte dogru olarak verilmistir ? A)Gelecek zaman ����nc� �ogul sahis B)Gelecek zaman ����nc� tekil sahis C)Genis zaman � ikinci �ogul sahis D)Genis zaman � ikinci tekil sahis

163. 26)Asagidaki fiillerden hangisi tasarlama kipindedir? A)Sasirdim B)Basarirsiniz C)Y�kselmeliyiz D)Gidecegiz

164. 27) �Gitmeliyim , gezsem , oynayasiniz�Yukaridaki fiillerin kipleri , hangi se�enekte sirasiyla dogru olarak verilmistir ? A)Gereklilik , istek , sart B)Sart , Istek , gereklilik C)Sart , gereklilik , istek D)Gereklilik , sart , istek

165. 28) �Bunu ben de kaldirabilirim.�c�mlesinde birlesik fiilin �esidi nedir? A)Yeterlilik B)S�rerlilik C)Yaklasma D)Tezlik

166. 29)Asagidaki �ekimli eylemlerden hangisinin kisisi digerlerinden farklidir ? A)G�l�msedi B)Beklesin C)Anlamadi D)Bulunuz

167. 30)Asagidaki eylemlerin hangisinin zamani digerlerinden farklidir ? A)Benzer B)Geldiniz C)Aydinlanir D)Gelmez

168. 31)Asagidaki eylemlerden hangisi haber kipinde �ekimlenmistir ? A)Oynarim B)Geleyim C)G�relim D)Gitsinler

169. 32)Asagidaki eylemlerden hangisi tasarlama kipindedir? A)Yazacak B)Oynuyorlar C)Sezerdik D)Birakmali

170. 33)Asagidaki c�mlelerden hangisinin y�klemi , ek-eylemin genis zamanina g�re �ekimlenmistir A)�aliskan ve d�zenli bir �grencisin. B)En sevdigi �i�ek zambakmis. C)O g�n g�ky�z� �ok bulutluydu. D)Kazaklar hi� de ucuz degilmis .

171. 34) �Gezebiliyorum� fiilinin olumsuz bi�imi asagidakilerden hangisidir ? A)Gezemiyorum B)Gezmemeliyim C)Gezmiyorum D)gezemeyecegim