ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ της Μαρίνας Μουρτζή

1. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ «Συγκριτική μελέτη των ψυχολογικών χαρακτηριστικών των δύο φύλων σε λογοτεχνικά κείμενα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας » ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ της Μαρίνας Μουρτζή Επιβλέπων Καθηγητής: Νικήτας Πολεμικός Ρόδος, 2012

2. Κάθε κοινωνία, κάθε εποχής, ανάλογα με το οικονομικό και κοινωνικό της υπόβαθρο, διαμορφώνει και παράγει συγκεκριμένες κυρίαρχες ιδεολογίες. Ένας σημαντικός τόπος όπου μπορούμε να εντοπίσουμε τις ιδεολογίες αυτές, είναι και ο τόπος των λογοτεχνικών κείμενων (Οικονομίδου 2004) Μέσα από τις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις και κυρίως μέσα από τους λογοτεχνικούς ήρωες και τις ταυτότητες που τους αποδίδονται, μέσα από τις αφηγήσεις, τις καταστάσεις, τα ιστορικά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στα λογοτεχνικά κείμενα, αναδύονται πολλαπλές ταυτότητες με ποικίλες αποχρώσεις του εκάστοτε κοινωνικού περιβάλλοντος που προσφέρονται προς μελέτη. (Κωτόπουλος, Καρασαββίδου,2010) Ο κοινωνικός ρόλος του φύλου προδιαγραφεί συγκεκριμένους τρόπους συμπεριφοράς, ενδεδειγμένους για το κάθε φύλο ξεχωριστά και παράλληλα υποδεικνύει τις πράξεις, ενώ με τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης μέσα από την οικογένεια, το σχολειό, την εργασία, τα ΜΜΕ, και τις τέχνες πιο συγκεκριμένα τη λογοτεχνία δημιουργούνται στερεοτύπες αντιλήψεις και τάσεις που συμβάλουν στη διαμόρφωση και το διαχωρισμό των δυο φύλων (www.fylopedia.com).

3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ Ησυγκεκριμένη μελέτη πραγματεύεται: • Τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των δυο φύλων συμφώνα με την θεωρία τηςπροσωπικότητας • Πως παρουσιάζονται τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά άντρων και γυναικών σε λογοτεχνικάκείμενα • Τα κοινωνικά στερεότυπα για τους ρόλους των δυο φύλων που παρουσιάζονται στη σύγχρονη Ελληνική λογοτεχνία

4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Η λογοτεχνία είναι μια κατάθεση ελεύθερη και καλλιτεχνική, που ορίζεται από τοδημιουργό της, ο οποίος, δεν μπορεί να λειτουργήσει απομονωμένος από το κοινωνικό- πολιτιστικό-ιστορικό περιβάλλον που έχει αναπτυχθεί. Το έργο, λοιπόν, διαμορφώνεται από τις ίδιες συνθήκες που έχει διαπλαστεί και ο ίδιος ο δημιουργός, εξαρτώμενο δυναμικά με την εκάστοτε εποχή.(Οικονομίδου, 2000). H επιστήμη της Ψυχολογίας και η Λογοτεχνία έχουν κοινές ρίζες, όσο διαφορετικοί κι αν είναι οι καρποί τους. Κι αυτό, γιατί η αφήγηση έχει πολλές ψυχολογικές ιδιότητες. Έχει λεχθεί, ότι ο ίδιος ο εαυτός, είναι μια αφηγηματική κατασκευή, που μέσα από αυτή δημιουργούμε πολλούς εαυτούς, ο τρόπος αφήγησης εξάλλου, φανερώνει αρκετά για τον ψυχισμό μας (Bruner,1991). Η κυριαρχία του ενός φύλου πάνω στο άλλο είναι μια κοινή αντίληψη σχεδόν σε όλες τις κοινωνίες και το γεγονός ότι συνήθως δεν είναι ευνοϊκή απέναντι στις γυναίκες, είναι μια υποβόσκουσα, αλλά συγχρόνως σαφής διάκριση της φεμινιστικής λογοτεχνίας . Η λογοτεχνική κριτική σε σχέση με τον παράγοντα φύλο, καλύπτει τρία προσφιλή πεδία: τη φεμινιστική θεωρία και τη λογοτεχνική κριτική, τις λεσβιακές γκέι και queer θεωρίες (queertheory) και τέλος τη μελέτη των ανδρών και του ανδρισμού (masculinity). Η ευρύτερη λοιπόν μελέτη του φύλου στη λογοτεχνία, διερευνά ζητήματα διαφοράς ισότητας, σεξουαλικότητας, ταυτότητας, και των σχέσεων μεταξύ φύλου και φυλής, κοινωνικής τάξης και εθνότητας. Επιπλέον, ασχολείται με την κατασκευή του λογοτεχνικού κανόνα και τη συμβολή της συγγραφής και της ανάγνωσης στις κοινωνικές αλλαγές, όχι μόνον όσον αφορά στα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και των μειονοτήτων γενικότερα (Μητσή, 2009).

5. ΣΥΧΓΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ • Η νεοελληνική λογοτεχνία μπορεί να διακριθεί σχηματικά σε τρεις μεγάλες περιόδους: • στην υστεροβυζαντινή περίοδο, • την περίοδο 1453-1821, • την νεότερη ελληνική λογοτεχνία από το 1821 έως σήμερα Ο όρος «Γενιά του Τριάντα», χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από την ομάδα των νεωτεριστών ποιητών και μυθιστοριογράφων που συνεργάστηκαν στην έκδοση του περιοδικού 'Τα Νέα Γράμματα' (1935-1944). Οι λογοτέχνες που εντάσσονται στη γενιά αυτή εμφανίζονται στα γράμματα από το 1928 έως το 1935 περίπου. Είναι οι πρώτοι στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας που εμφανίζονται με κοινούς στόχους. (Αθανασόπουλος, Κοκκινάκη, Μπίστα, 2007) Η αρχή της μεταπολεμικής πεζογραφίας τοποθετείται συνήθως στα 1945, χρονιά που τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, ο οποίος όμως στην Ελλάδα συνεχίστηκε με διαλείμματα μέχρι το 1949 σε μια σκληρότερη μορφή: εκείνη του εμφύλιου πολέμου

6. Η αρχή της μεταπολεμικής πεζογραφίας τοποθετείται συνήθως στα 1945, χρονιά που τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, ο οποίος όμως στην Ελλάδα συνεχίστηκε με διαλείμματα μέχρι το 1949 σε μια σκληρότερη μορφή: εκείνη του εμφύλιου πολέμου. Στην περίοδο του μεταπολέμου το μυθιστόρημα, και μάλιστα το ιστορικό, θα προβάλει τις ανάγκες αλλά και τις προσδοκίες της εποχής κατά την οποία γράφεται. Θα προσπαθήσει δηλαδή, να ερμηνεύσει το σύγχρονο παρόν μέσα από το ιστορικό παρελθόν. Μεταπολεμικοί πεζογράφοι θεωρούνται όσοι εκδίδουν σε βιβλίο το έργο τους, από το 1943 και έπειτα, ενώ αποκλείονται όσοι πριν από το 1943 έχουν έστω και μικρή εκδοτική δραστηριότητα είτε στην πεζογραφία είτε σε άλλους τομείς της λογοτεχνίας ή της κριτικής»( Αργυρίου, 1992,). Η λογοτεχνική δεκαετία του 1960 (Δεύτερη Μεταπολεμική Γενιά), χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια και μεταβατικότητα. Τα ιστορικά γεγονότα συνεχίζουν να σημαδεύουν τη λογοτεχνία. Η σκιά της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς είναι ακόμη έντονη. Παράλληλα όμως οι λογοτέχνες διαφοροποιούνται μέσα από την αμφισβήτηση Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ανοδική τάση στη σύγχρονη λογοτεχνία, και στην μητροπολιτική, όπως είναι η αμερικάνικη αλλά και σε περιφερειακές όπως είναι η νεοελληνική, που προωθεί το είδος εκείνο του μυθιστορήματος όπου το ρεαλιστικό, το πραγματολογικό υλικό παίζει πρωτεύοντα ρόλο έναντι του φαντασιακού-μυθικού (Ραπτόπουλος, 2005).

7. Με μια σύντομη ματιά, τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ελληνική λογοτεχνία είναι ο πόλεμος του 1940, η Γερμανική Κατοχή, η Αντίσταση και η απελευθέρωση, οι πρώτες εμφύλιες συγκρούσεις, τα χρόνια μετά τον εμφύλιο 1949 έως το 1963, περιγράφεται ένα ασφυκτικό κλίμα στο εσωτερικό της χώρας, ενώ η συμμετοχή στις αντιστασιακές οργανώσεις στιγματίζεται. Ένα άλλο θέμα που κυριαρχεί επίσης σε πολλά έργα αυτής της περιόδου είναι οι κοινωνικές συνθήκες, όπως παρουσιάζονται μετά τον πόλεμο με τις ψυχολογικές-ηθικές τους συνέπειες, δηλαδή την ανατροπή πατροπαράδοτων αξιών, μαζί με ένα αίσθημα αδιαχώρητου και ανασφάλειας .(Γεωργιάδου ‘και συν.’ 2008) Παράλληλα με την γυναικεία γραφή στην Ελλάδα αλλά και Παγκόσμια, παρατηρείται και ένα άλλο είδος μυθιστορήματος αρκετά προσφιλές στο γυναικείο αναγνωστικό κοινό, με τη διαφορά ότι δεν απευθύνεται στην γυναίκα για να της αναδείξει ένα καινούργιο κόσμο από αυτό που συνέχεια βιώνει, αλλά αναβιώνει το ρομάντζο ή αλλιώς ονομάζεται και αισθηματικό μυθιστόρημα, παραλογοτεχνία ή εύπεπτη λογοτεχνία Τίθεται ένα σημαντικό ζήτημα για την Ελληνική λογοτεχνία στο κατά πόσο προσανατολίζει το σύγχρονο αναγνώστη/αναγνώστρια στη δημιουργία στερεοτυπικών ταυτίσεων

8. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Εξετάζοντας τις δομικές έννοιες που περιέχουν τα κοινωνικά και τα λογοτεχνικά δεδομένα καθώς και τον τρόπο που σχετίζονται, η λογοτεχνική δημιουργία αντικατοπτρίζει μια συγκερασμένη συλλογική συνείδηση, μια αντίληψη του κόσμου από την οπτική σκοπιά κοινωνικών ομάδων. Τα στοιχεία που συνθέτουν τη φανταστική πλοκή ενός μυθιστορήματος, ενδέχεται να προέρχονται από την κοινωνική πραγματικότητα, και στο λογοτεχνικό κείμενο γίνονται αισθητά με ένα διαφορετικό τρόπο (Goldmann, Williams, 1979). Η μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου και της ερμηνείας, χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών του περιεχομένου, των χαρακτηριστικών του πομπού της επικοινωνίας, των αποδεκτών της επικοινωνίας και των επιπτώσεών της σε αυτούς, με σκοπό την εξαγωγή έγκυρων συμπερασμάτων. Στόχος της ανάλυσης του περιεχομένου στα μυθιστορήματα, είναι η ανακάλυψη αναγνωρίσιμων ιδιοτήτων ή καταστάσεων που συγκροτούν τις νοηματικές ορίζουσες του υλικού, με σκοπό την εξαγωγή ειδικών και έγκυρων συμπερασμάτων για τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των φύλων

9. Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ Η βασική υπόθεση της θεωρίας των χαρακτηριστικών είναι, ότι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με ορισμένους τρόπους λόγω κάποιων γενικών προδιαθέσεων των λεγόμενων χαρακτηριστικών (traits). Σύμφωνα με τον Allport, το χαρακτηριστικό εκφράζει ό,τι κάνει γενικά ένα άτομο σε πολλές περιστάσεις, όχι αυτό που θα κάνει σε μια μεμονωμένη περίσταση.(Allport, 1937 όπ. ανάφPervin, John, 2001) Οι θεωρίες των χαρακτηριστικών υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν γενικές προδιαθέσεις να αντιδρούν με συγκεκριμένους τρόπους και ότι η προσωπικότητα είναι ιεραρχικά οργανωμένη. Τα χαρακτηριστικά ορίζονται από τρεις ιδιότητες, τη συχνότητα, την ένταση και το φάσμα των καταστάσεων. Το χαρακτηριστικό εκφράζει ό,τι κάνει γενικά ένα άτομο σε πολλές περιστάσεις, όχι αυτό που θα κάνει σε μια μεμονωμένη περίσταση. Περιλαμβάνουν μια μεγάλη σειρά διπολικών επιθέτων, ικανών να περιγράψουν γνωρίσματα των ανθρωπίνων συμπεριφορών, η οποία σταδιακά μειώνεται και ομαδοποιείται, ώστε να είναι δυνατόν στο τέλος, μια μικρή σειρά επιθέτων, που αποδίδει τις βασικές διαστάσεις της προσωπικότητας, «παράγοντες», να περιγράψει ανθρώπινους τύπους σε μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση της προσωπικότητας

10. ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ • Εξωστρέφεια, η οποία περιλαμβάνει την τάση του ατόμου να αναζήτα ερεθίσματα και καινοτομίες, Τα χαρακτηριστικά της εξωστρέφειας περιλαμβάνουν τους χαρακτηρισμούς: Σιωπηλός-ομιλητικός, δειλός- διεκδικητικός, άτολμος-τολμηρός, παθητικός-ενεργητικός, συνεσταλμένος- θαρραλέος. – Συναισθηματική σταθερότητα, στην όποια περιγράφεται ο βαθμός που ένας άνθρωπος μπορεί να είναι νευρικός, ανασφαλής, αγχώδης, καταθλιπτικός και ευσυγκίνητος, και περιλαμβάνει τα επίθετα χαλαρός-σφιγμένος, άνετος-νευρικός, σταθερός-ασταθής, ικανοποιημένος-δυσαρεστημένος, ατάραχος- ευσυγκίνητος. – Συνεργατικότητα, που περιλαμβάνει τα επίθετα: αγενής-ευγενικός, μη συνεργάσιμος-συνεργάσιμος, εγωιστής-ανιδιοτελής, δύσπιστος-εύπιστος, τσιγκούνης-γενναιόδωρος – Ευσυνειδησία, που αναλύει τον βαθμό τον όποιο ένα άτομο είναι υπεύθυνο, εργατικό και οργανωμένο στη ζωή του, Εμπεριέχει επίθετα όπως: Ανοργάνωτος-οργανωμένος, ανεύθυνος-υπεύθυνος, πρακτικός-μη πρακτικός, επιπόλαιος-σχολαστικός, ράθυμος-εργατικός – Τέλος, διαθεσιμότητα σε νέες εμπειρίες ή πνευματική διαθεσιμότηταστηνεμπειρία, η οποία περιγράφει το εύρος της πνευματικής και βιωματικής ζωής του ατόμου, την τάση ενός ατόμου να παίρνει ανεξάρτητες αποφάσεις, και το βαθμό πρωτοβουλίας και έλεγχου που τον διέπει,περιλαμβάνοντας τα επίθετα: ευφάνταστος-πεζός, δημιουργικός-μη δημιουργικός, περίεργος-αδιάφορος, στοχαστικός-μη στοχαστικός, πολύπλευρος-άπειρος( Digman, 1990), (John, Srivastava, 1999)

11. Συμπερασματικά μια αυθαίρετη και απλοϊκή διάκριση των χαρακτήρων σε θετικούς και αρνητικούς, μπορεί να δώσει ένα στίγμα για τη γενική εικόνα των άντρων και των γυναικών στα μυθιστορήματα, αλλά αδυνατεί να περιγράψει τα γνωρίσματα ενός ήρωα και τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά που τον διέπουν Μία μέθοδος μέτρησης των ψυχολογικών γνωρισμάτων της προσωπικότητας των χαρακτήρων, θα μπορούσε να αποτελέσει η καταγραφή των ψυχολογικών ιδιοτήτων που υπερισχύουν και τους προσδιορίζουν Έτσι, προκύπτει μία ταξινόμηση σύμφωνα με τα γνωρίσματά τους, η οποία αφορά αποκλειστικά τους χαρακτήρες που εξετάζουμε. Στην ανάλυση των χαρακτήρων, συμπεριελήφθησαν σε κάποιες περιπτώσεις και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης των ηρώων με αλλά πρόσωπα, μόνο στο επίπεδο που αυτές αναδείκνυαν τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία ερευνάμε. Το μοντέλο ταξινόμησης των ψυχολογικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο μιας σχετικής ταξινόμησης των ψυχολογικών γνωρισμάτων των χαρακτήρων

12. Τέλος, οι ερευνητικές υποθέσεις βασίστηκαν από τις μελέτες για τις διαφορές των άντρων και των γυναικών και στις θεωρίες των ψυχολογικών διαφορών των δυο φύλων • Οι γυναίκες, είναι συναισθηματικά ασταθής σε σχέση με τους άντρες • Οι άντρες, αναπαριστούνται αρκετά πιο ανταγωνιστικοί σε σχέση με τις γυναίκες. • Οι γυναίκες, είναι πιο ενσυναισθητικές σε σχέση με τους άντρες. • Περισσότερες παρεκκλίνουσες συμπεριφορές, παρουσιάζουν οι άντρες σε σχέση με τις γυναίκες. • Οι άντρες χαρακτηρίζονται αρκετά πιο εξωστρεφείς από τις γυναίκες Ο διαχωρισμός στο κείμενο ανδρών και γυναικών, διευκολύνει τη σύγκριση και την ομαδοποίηση των χαρακτήρων, ενώ ο χρονολογικός διαχωρισμός των μυθιστορημάτων σύμφωνα με τον χρόνο τοποθέτησης της πλοκής τους, διευκολύνει τη σύγκριση των χαρακτηριστικών ανδρών-γυναικών χρονολογικά.

13. ΠΡΩΤΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1922-1974) Στην παρούσα ενότητα περιλαμβάνονται δεκατέσσερα μυθιστορήματα και αναλύονται 12 αντρικοί χαρακτήρες και 15 γυναικείοι (όπως διαφαίνονται και στον παρακάτω πινάκα), που αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα, όπως η Μικρασιατική καταστροφή, ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, η γερμανική κατοχή, ο εμφύλιος πόλεμος, η μεταπολεμική περίοδος στην Ελλάδα και η δικτατορία. • Οι ανδρικοί χαρακτήρες που αναλύθηκαν στην πρώτη ομάδα βιβλίων, συγκεντρώνουν χαρακτηριστικά από τις πέντε μεγάλες ομάδες των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, με περισσότερη έφεση προς την εξωστρέφεια, τον ανταγωνισμό και τη συναισθηματική σταθερότητα. Παρ' όλα αυτά συναντάμε και κάποιους χαρακτήρες που ξεπερνούν τα παραδοσιακά αντρικά πρότυπα, και είναι πιο ευαίσθητοι και εσωστρεφείς. • Οι γυναίκες στα αντίστοιχα μυθιστορήματα της ίδιας χρονολογικής ομάδας, είναι εμφανώς πιο καταπιεσμένες, εσωστρεφείς και παθητικές. Αναλύονται, δυο γυναικείοι χαρακτήρες, αυτός της Μαρίας και της Μυρσίνης που διακρίνονται για την ικανότητα τους να παραμένουν μαχητικές, θαρραλέες με ενεργό συμμετοχή στα κοινά, σε αντίθεση με τους περισσότερους χαρακτήρες που επιδέχονται κοινωνικού ελέγχου και καταπίεσης από τους άντρες.

15. ΔΕΥΤΕΡΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΉ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1974-2012 Στη δεύτερη χρονολογική περίοδο, αναφέρονται δεκαεπτά βιβλία ,με 18 ανδρικούς και 17 γυναικείους χαρακτήρες, (όπως φαίνετε και στον πινάκα) τα οποία ξεκινούν από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, και εκθέτουν ζητήματα, όπως: την εγκατάλειψη της επαρχίας, τις μεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, τη μετακίνηση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα, την ανάδυση της μικρομεσαίας τάξης, την απαξίωση της χειραφετημένης γυναικάς που έχει υπερβεί κάποια από τα παραδοσιακά σεξιστικά στερεότυπα. Οι ανδρικοί χαρακτήρες σε αυτήν τη χρονολογική ομάδα, είναι περισσότερο εξωστρεφείς και ελεύθεροι. Εξακολουθούμε να βλέπουμε χαρακτήρες που διατηρούν μια ηθική και μια τιμή, όπως και, σε αντιδιαστολή, πληθώρα αντρικών χαρακτήρων που είναι περιθωριακοί, εγκληματικοί και βίαιοι. Οι γυναικείοι χαρακτήρες σε αυτή την ενότητα, παρόλο που συγκεντρώνουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, συγκλίνουν σε ένα κοινό σημείο, στον παράγοντα της συναισθηματικής σταθερότητας σε αντίθεση με τον νευρωτισμό.

17. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στο σύνολο των λογοτεχνικών κειμένων που αναλύθηκαν, προβάλλονται τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των ηρώων, σε κάποια κείμενα ευδιάκριτα και σε κάποια άλλα λιγότερο. Η θεματολογία των μυθιστορημάτων επικεντρώνεται κυρίως σε κοινωνικά ζητήματα και σε φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, όπως παρεκκλίνουσες συμπεριφορές, εγκληματικότητα αλλά και ψυχική ασθένεια Ευδιάκριτα είναι τα πρότυπα των γυναικών και των αντρών της πρώτης κατηγορίας μυθιστορημάτων, που χρονολογούνται σε σχέση με την πλοκή τους από το 1922 έως το 1974, ενώ στη δεύτερη από το 1974-2012, οι ρόλοι των δυο φύλων δεν κινούνται τόσο στο φάσμα των παραδοσιακών αντιλήψεων.

18. Σ’ όλα τα μυθιστορήματα που αναφέρονται στην πρώτη κατηγορία, παρατηρούμε τη σύνδεση με το γυναικείο στερεότυπο, το οποίο επιβάλει στις γυναίκες να πειθαρχούν σε συγκεκριμένους κανόνες, προσδιορίζοντας όχι μόνο την ηθική τους στάση, τις ασχολίες, τις αγροτικές εργασίες αλλά και τον κοινωνικό ρόλο της μητρότητας. • Οι γυναίκες και οι σχέσεις τους χαρακτηρίζονται ως φυσικές, γιατί κατακλύζονται από συναίσθημα. Αντίθετα, οι άντρες και οι σχέσεις τους ανήκουν στη σφαίρα της κουλτούρας και είναι πολιτισμικές, εμπεριέχουν δομή, με το συναίσθημα να υποδηλώνει κάτι κατώτερο και ουσιαστικά γυναικείο, αλλά με την υποτιμητική έννοια του όρου. Έτσι, γυναίκες και συναισθήματα εξισώνονται συμβολικά, ενώ αν και εμφανίζονται απόλυτα εναρμονισμένες με το συναίσθημα, περιθωριοποιούνται εκτός κοινωνικής δομής και η μόνη τους σύνδεση με αυτή είναι κατ' αποκλειστικότητα μέσω των αντρών (Tompkins, 1981). • Εν αντιθέσει, οι άντρες παρουσιάζονται αλληλέγγυοι, να συμπαραστέκονται και να κατανοούν ο ένας τον άλλον, καθώς επίσης και να υπηρετούν έναν κώδικα τιμής τόσο ιερό, που υπερβαίνει ακόμα και το θεσμό της οικογένειας, αλλά και τον έρωτα τους. . Όσον αφορά τη συναισθηματική σταθερότητα, οι άντρες εξακολουθούν να υπερτερούν, παρουσιάζονται πιο χαλαροί, δεδομένου και των μειωμένων υποχρεώσεων τους στην τοπική κοινωνία αλλά και στην οικογένεια.

19. Στα μυθιστορήματα που ξεκινούν από το 1970 και φτάνουν ως και το 2012, οι ρόλοι των δυο φύλων μοιάζουν να είναι διαφορετικοί με πιο λεπτομερείς διακρίσεις φαινομενικά και όχι με τόσο μεγάλο χάσμα στην ελευθερία τους, αλλά ακόμη και εδώ, παρατηρούμε διαφορετικά χαρακτηριστικά που διέπουν άντρες και γυναίκες. Ανακαλύπτουμε χαρακτήρες βυθισμένους στο εγώ τους, απομονωμένους κοινωνικά , σε ένα προσωπικό ατελείωτο σύμπαν φαντασιακού και ψυχολογικού πόνου, οι οποίοι τρέμουν την αγάπη, είναι όλοι νευρωτικοί και δεν είναι συνεργατικοί. Επαναπροσδιορίζουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα ή μάλλον δεν την κατατάσσουν. Στα μεταγενέστερα μυθιστορήματα,οι άντρες περιγράφονται πιο εσωστρεφείς από τις γυναίκες, αλλά και πιο συναισθηματικά σταθεροί. Είναι ανταγωνιστικοί στο σύνολο τους ως χαρακτήρες, ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό που δεν φαίνεται να αλλάζει χρονολογικά. Οι γυναίκες της δεύτερης χρονολογικής περίοδοι δεν έρχονται αντιμέτωπες με τόσο εμφανείς στερεοτυπικές αντιλήψεις, όπως για παράδειγμα το κοινωνικό στίγμα που διέπει το διαζύγιο ή τη χηρεία, και την ασφάλεια που συμβολίζει ο γάμος, αλλά έχουν να αντιμετωπίσουν διαφορετικές, όπως η εμπορευματοποίηση και η εκμετάλλευση της σεξουαλικότητας τους, οι πολλοί και διττοί τους ρόλοι, η εργασιακή τους ανέλιξη και η οικογενειακή τους ζωή που συγκρούεται.

20. ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ • Ησυναισθηματική ευθραυστότητα και η «ευάλωτη φύση» των γυναικών, εξακολουθεί να θεωρείται μονοπωλιακό χαρακτηριστικό τους • Για τους άντρες η ανταγωνιστικότητα και η επίδειξη του αντρισμού τους παραμένει ένα χαρακτηριστικό που διατηρείται στους χαρακτήρες των μυθιστορημάτων που αναλύθηκαν. • Οι γυναικείοι χαρακτήρες, αδιαμφισβήτητα περιγράφονται στο σύνολο τους σχεδόν όλοι ως συναισθηματικά ασταθείς και νευρωτικοί. Οι διαφορές των γυναικών της πρώτης χρονολογικής περιόδου από της δεύτερης, εκτός από την εμφανή καταπίεση των γυναικών, είναι και ότι οι γυναίκες στα μεταγενέστερα μυθιστορήματα είναι πιο συνεργατικές και πιο ευσυνείδητες, ενώ μετέπειτα εμφανίζονται πιο αποδιοργανωμένες • Οι αντρικοί χαρακτήρες μυθιστορημάτων συγκέντρωσαν πιο πολλά χαρακτηριστικά εξωστρέφειας, ανταγωνισμού, και συναισθηματικής σταθερότητας. Ιδίως, εκείνοι που στην πλοκή των μυθιστορημάτων τοποθετούνται σε ιστορικές περιόδους κοινωνικής αναταραχής, όπως η Μικρασιατική Καταστροφή και ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος.

21. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Οικονομίδου , Α.(2004) Τελικά, τα αγόρια κλαίνε; Έμφυλες ταυτότητες στη λογοτεχνία για μικρές ηλικίες: μία πρώτη προσέγγιση. ΚΕΙΜΕΝΑ http://keimena.ece.uth.gr Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Σελ. 2/10 Τεύχος 1, Κωτόπουλος, Τ.Η., Καρασαββίδου, Ε. (2010) Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα). Πρακτικά Τέταρτου Συνέδριου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Γρανάδα, Ισπανία. Μήτση,Ε.,(2009)Φύλοκαιλογοτεχνία/http://www.thefylis.uoa.gr/fylopedia/index.php/ημερομηνιακτησης 15/07/2011 Οικονομίδου, Σ.(2000). Χίλιες και μία Ανατροπές: η Νεοτερικότητα στη Λογοτεχνία • Αθανασόπουλος, Ε., Κοκκινάκη, Ε., Μπίστα, Π., (2007) Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Οργανισμός εκδόσεως διδακτικών βιβλίων Αργυρίου, Α.,(1992) Η Μεταπολεμική Πεζογραφία, τ. Α΄, Εισαγωγή, Αθήνα: Σοκόλης Ραπτόπουλος, Β., (2005) Λίγη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα: Πατάκη Γεωργιάδου, Α., Γιαννακίτσα, Π., Κατσιαμπούρα Ζ., Κρούπη Ε., Χατζηδημητρίου Σ., Χατζηθεοχάρους Π., (2008)Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.Αθήνα: Οργανισμός εκδόσεως διδακτικών βιβλίων RaymondWilliams, LucienGoldmann: Για μια κοινωνιολογία του μυθιστορήματος (μτφρ. Ε. Βέλτσου, Π. Ρυλμόν) Αθήνα (Πλέθρον) 1979, 27-28. Pervin L.A., John, O.P. ( 2001 ) Θεωρίες προσωπικότητας Έρευνα και Εφαρμογές . Αθήνα: Τυπωθήτω,