TEATR LALEK

1. TEATR LALEK Alicja Baran

2. Spis treści • Co to jest teatr lalek? • Krótka historia teatru lalek • Teatr lalkowy w Polsce • Rodzaje lalek teatralnych • Podsumowanie • Literatura

3. Co to jest teatr lalek? • Rodzaj teatru, w którym zamiast aktorów w spektaklach grają lalki • Jedna z najstarszych form sztuki teatralnej • Głównym środkiem wyrazu jest lalka teatralna animowana przez aktora-lalkarza, najczęściej ukrytego za parawanem, czasem występującego razem z lalką na scenie. Lalki mogą też być poruszane przez mechanizm (mechaniczny teatr lalek)

4. Krótka historia teatru lalek • Teatr lalek wywodzi się z obrzędów kultowych • Najwcześniejsze jego ślady znajdujemy w starożytnym Egipcie, później w Azji i Europie • W średniowiecznej Europie przedstawiał przede wszystkim repertuar religijny (m.in. misteria na Wielkanoc i Boże Narodzenie) oraz świecki • W połowie XIX w. dostrzeżono dydaktyczne i wychowawcze możliwości teatru lalek i zaczęto tworzyć repertuar adresowany do dzieci • W 1858 r. w Monachium powstał pierwszy stały teatr lalek dla dzieci J. Schmida i F. Pocciego

5. Teatr lalkowy w Polsce • W Polsce tatr lalek wywodzi się z tradycyjnej szopki (w Krakowie zachowały się lalki z XIV w.) • Pierwszym wymienianym lalkarzem jest Waśko z Wilna • W XVIII w. stałe teatry lalek działały na dworach magnackich • Istniały też teatry uliczne, np. „chodzenie z szopką", która czasem spełniała funkcje polityczne, jak szopka Baraniego Kożuszka (1794)

6. Teatr lalkowy w Polsce • Na początku XX w. powstały pierwsze stałe teatry dla dzieci: Teatr Lalek M. Weryho (1900-1904), Teatr Kukiełek M. Dienstla- Dąbrowy (1910-1912) • W dwudziestoleciu międzywojennym powstawało coraz więcej teatrów lalek dla dzieci, m.in.: Teatr Miniatur w Krakowie S. Polony-Polońskiego, Teatr Błękitny Pajac w Poznaniu, Teatr Kukiełek Baj w Warszawie

7. Rodzaje lalek teatralnych W teatrach lalkowych najczęściej stosowane są następujące lalki: • pacynki • kukły (kukiełki) • jawajki • marionetki • lalki zmechanizowane

8. Rodzaje lalek teatralnych PACYNKA • lalka wkładana bezpośrednio na rękę • poruszana z dołu • nie posiada żadnych dodatkowych środków, za pomocą których była by poruszana • dłoń aktora wewnątrz pacynki może być różnie ułożona • nazwa pochodzi z języka rosyjskiego (Pietruszka)

9. Rodzaje lalek teatralnych PACYNKA

10. Rodzaje lalek teatralnych KUKIEŁKA • nie jest umieszczona bezpośrednio na ręce aktora • poruszana na patyku (gabicie) • poruszana od dołu • posiada pełny kształt • może być poruszana w trojaki sposób: patykiem, patykiem i ręką, patykiem i sznurem

11. Rodzaje lalek teatralnych KUKIEŁKA

12. Rodzaje lalek teatralnych JAWAJKA • nazwa pochodzi od indonezyjskiej wyspy Jawa skąd wywodzi się ten rodzaj lalek nazywany również wayang golek • głowa lalki osadzona jest na krótkim kiju ukrytym pod kostiumem, do rąk doczepione są czempuryty • poruszana od wewnątrz • ręce zginają się we wszystkich stawach • wykonana z drewna

13. Rodzaje lalek teatralnych JAWAJKA

14. Rodzaje lalek teatralnych MARIONETKA • nazwa wywodzi się z Francji • zawieszona na tzw. krzyżaku, poruszana za pomocą nici • poruszana z góry • posiada wszystkie stawy • porusza się tupiąc, stepując, maszerując • pokazywana w całości

15. Rodzaje lalek teatralnych MARIONETKA

16. Rodzaje lalek teatralnych LALKI ZMECHANIZOWANE • stosowana w skomplikowanych rolach, których nie mogą odtwarzać ani pacynki, ani jawajki • dostosowana do precyzyjnego wykonywania ściśle określonych funkcji • wprawiana w ruch za pomocą nitek • korpus wykonany z drewna • nazwana marionetką poruszaną z dołu • używa się jej do odtwarzania ról zwierząt

17. Literatura Prezentację opracowano na podstawie materiałów ze stron internetowych: www.wikipedia.pl www.teatr.lalek.pl/historia/wiek-xx-przed-wojna www.ikropka.pl/product.php oraz ilustracji z podręcznika do kształcenia zintegrowanego „Wesoła Szkoła”