ИНТЕРНЕТ ТАРМО ҒИ ХИЗМАТЛАРИ ва уларда ишлаш асослари

1. ИНТЕРНЕТ ТАРМОҒИ ХИЗМАТЛАРИ ва уларда ишлаш асослари

2. РЕЖА: • Интернет провайдерлари ва уларнинг вазифалари; • Интернет тармоғи хизматлари ва улардан фойдаланиш; • Броузер тушунчаси ва уларнинг вазифаси; • Хостинг хизмати ва ахборотларни жойлаштириш; • Прокси хизмати, аноним проксилар ва уларнинг вазифалари, ижобий ва салбий томонлари; • Юклаш ва кўчириб олиш (upload, download) тушунчалари; • Интернет конференциялар. • Интерактив хизматлар тушунчаси; • Транспорт воситаларнинг ҳаракатланиш жадвали, авиа рейслар жадвали, темир йўл транспорти қатнови жадвали, банк хизмати маълумотлари; Валюта курслари, Об-ҳаво маълумотлари, Янгиликлар; Теледастурлар ва радиоэшиттришлар дастури; Иш ўринлари биржалари; Спорт янгиликлари; • Давлат бошқарув ва хўжалик юритувчи органларнинг веб сайтлари орқали кўрсатиладиган интерактив хизматлар.

3. WWW тушунчаси • WWW (World Wide Web) – бутун жаҳон ўргамчак тўри деб номланувчи тармоқ. WWW – бу Интернетга уланган турли компьютерларда жойлашган ўзаро боғланган ҳужжатларга мурожаат қилишни таъминлаб берувчи тарқоқ тизимдир. Айнан мана шу хизмат Интернетдан фойдаланишни соддалаштирди ва оммавийлаштирди. • WWW асосида тўртта пойдевор мавжуд: • Барча ҳужжатларнинг ягона формати (шакли); • Гиперматн; • Ҳужжатларни кўриш учун махсус дастурлар (броузер); • Ягона манзилни кўрсатиш тизими (домен);

4. Интернетда ишлаш технологияси

5. Интернет провайдерлари ва уларнингвазифалари • Интернет провайдер – Интернет тармоғи хизматларини тақдим этувчи ташкилотдир. • Интернет провайдерларининг икки тури мавжуд: Интернетга уланиш ва уланиш каналларини тақдим этувчи провайдер ва Интернет хизматларини тақдим этувчи провайдер • Интернет хизматларини тақдим этувчи провайдерлар томонидан www, электрон почта, хостинг (веб ресурсларни жойлаштириш) каби Интернет хизматлари кўрсатилмоқда. • Ҳозирги кунда Ўзбекистон Республикаси бир қанча Интернет провайдерлари хизмат кўрсатмоқда, булар: • UzNet, • Sarkor Telecom, • Sharq Telecom, • TPS, • ARS Inform, • Cron Telecom ва бошқалар.

6. ISP IAP User ТФОП Интернет WWW E-mail FTP Search Content provider PC 1 модем модем Ажратилган линия PC 2 ADSL ADSL PC 3 PC 4 PC 5 Интернет провайдерлар

7. Интернет тармоғи хизматлари ва улардан фойдаланиш • Интернет провайдерлар қуйидаги хизматларини тақдим этади: • WWWИнтернет ресурсларини ташкил этиш • E-mail Электрон почта хизмати • Web hostingШахсий веб сайтларни Интернетга жойлаштириш • Internet conferenceИнтернет орқали видео мулоқот • SearchingИнтернет қидирув тизимларидан фойдаланиш • FTP файлларни алмашиш протоколи • IPTVИнтернет тармоғи орқали рақамли телевидение • IP телефония Интернет тармоғи орқали телефон сўзлашувлар

8. Броузер тушунчаси ва уларнинг вазифаси • Броузер – бу Интернет ресурслари ва маълумотларидан фойдаланишни таъминловчи дастур бўлиб, унинг қуйидаги турлари мавжуд:

9. Интернет радио ва телевидение • WWW тармоғидаги маълумотлардан фойдаланиш учун фақатгина броузерларнинг хизмати камлик қилади, яъни аудио ҳамда видео ҳужжатларни акс эттирувчи тезкор дастурлар ҳам мавжуддир. • Бу дастурлар серверларда жойлашган ёки тўғридан - тўғри узатилаётган аудио ҳамда видео ҳужжатлардан фойдаланишга имконият яратади. Булар: • Real рlayer, • Quck рlayer, • Cоsmо рlayer, • Media рlayer.

10. Хостинг хизмати ва ахборотларни жойлаштириш • Фойдаланувчи веб-саҳифаларини интернет провайдери серверида жойлаштириш ва жорий қилиш амали хостинг деб аталади. • Хостинг сўзи тўла қонли икки томонлама алоқа билан таъминланган тармоқдаги компьютерни билдирувчи хост сўзидан олинган. • Хостинг хизмати қуйидаги имкониятларни тақдим этиши зарур: • ахборот макони; • интернет каналининг ўтказиш қобилияти (кенглиги); • файлларни бошқариш усуллари; • стандарт скриптлар тўплами; • сервер томонида дастурлаш мумкинлиги; • серверда маълумотлар базаларидан фойдаланиш; • бир ёки бир неча почта қутиларини ташкил этиш; • узлуксиз электр энергияси билан таъминлаш.

11. Прокси хизмати, аноним проксилар ва уларнинг вазифалари, ижобий ва салбий томонлари • Прокси компьютер тармоғи хизматидир. • Прокси хизмати орқали компьютер тармоқлари мижозларига бошқа тармоқ хизматларидан бевосита фойдаланиш имкони берилади. • Мижоз аввал прокси серверга уланади ва у орқали бошқа серверда жойлашган бирон бир ресурсга мурожаат қилади. • Мисол тариқасида шуни келтириш мумкинки, кўпгина ҳолларда компьютер тармоқларидаги бир гуруҳ фойдаланувчилар ягона интернетга уланган компьютер орқали компьютер хизматларидан фойдаланишади. • Баъзи ҳолларда мижоз сўрови ёки сервер жавоби прокси сервер томонидан муайян мақсадларда ўзгартирилиши ёки тўхтатилиши мумкин. • Прокси сервер шунингдек мижоз компьютерини баъзи тармоқ ҳужумларидан химоялашга имкон беради.

12. Прокси хизматига боғланиш

13. Юклаш ва кўчириб олиш тушунчалари • Upload юклаб қўйиш.Маълумотларни (файлларни) компьютердан тармоқдаги ёки Интернетдаги бошқа компьютерга ёки серверга юклаб қўйиш. • Download юклаб олиш. Маълумотларни (одатда файлни) тармоқдаги ёки Интернетдаги бошқа компьютерлар ва серверлардан ўз компьютерига юклаб олиш.

14. Интернет конференциялар Интернет конференциялар – бу муайян муаммони ҳал қилаётган гуруҳ иштирокчиларининг Интернет тармоғи орқали конференц алоқаси ёрдамида ўзаро ахборот алмашиниш жараёнидир. Компьютер конференцияси иштирокчилари сони аудио– ва видеоконференциялар иштирокчилари сонидан анча кўп бўлиши мумкин.

15. Интерактивлик ва интерактив хизматлар Интерактивлик деганда фақатгина, биз ўрганаётган фан кесимида техник воситалар, компьютер, уларнинг дастурлари ҳамда фойдаланувчилар орасидаги ўрнатилган мулоқатни ташкил этиш тушунилади. Интерактивлик орқали фойдаланувчи моддий, маънавий, ижтимоий, иқтисодий, ахборий ва ишлаб чиқаришнинг турли манбаларидан кўриладиган манфаат мавжуд бўлса, унга интерактив хизмат қилинган деб тушунилади. Яъни, Компьютер дастурлари орқали фойдаланувчига интерактив хизмат ташкил этилган деб тушунилади.

16. Интернет тармоғи орқали кўрсатиладиган интерактив хизмат турлари Ҳозирги вақтда, Ҳукуматимиз тамонидан интерактив хизматларни шакллантириш, ташкил этиш ва уларни бошқаришга катта эътибор берилмоқда. Интерактив хизматларни ташкил этишнинг энг тез ва яхши йўли, бу уларни интернет тармоқлари орқали амалга ошириш ҳисобланади.Интернет тармоғи орқали кўрсатиладиган интерактив хизмат турларига

17. Транспорт воситаларнинг ҳаракатланиш маълумотлари www.tgpt.uz – ушбу веб-сайт орқали Тошкент шаҳридаги транспорт воситалари ҳаракатланиш жадваллари тўғрисидаги маъумотлари билан танишиш мумкин.

18. Сайёҳат веб-сайти www.orexca.com - ушбу веб-сайт сайёҳлар учун мўлжалланган бўлиб, бунда интерактив хизматлар: тарихий жойларга ташриф буюриш меҳмонхонага олдиндан буюртма бериш имкониятларига эга бўлишингиз ва хизматлар билан танишишингиз мумкин.

19. Авиа рейслар жадвали uzairways.com - Ўзбекистон ҳаво йўллари авиакомпанияси веб- сайти. Сайтда халқаро ва Ўзбекистон миқёсидаги авиа қатнов жадваллари келтирилган.

20. Темир йўл транспорти қатнови жадвали www.uzrailpass.uz - темир йўл транспорт қатнови жадвали. Республика ички ва ташқи темир йўл қатновлари жадваллари ва улар ҳақидаги маълумотларни топиш мумкин.

21. Банк хизмати маълумотлари ва валюта курслари www.bank.uz - Ўзбекистондаги барча банклар ҳақидаги маълумотлар ва янгиликлар, кунлик валюта миқдорлари ҳақидаги маълумотлари олиш мумкин

22. Об-ҳаво маълумотлари www.ob-havo.uz- бу сайтдан Ўзбекистон Республикаси географик ҳудудлари бўйича об-ҳаво маълумотларни олиш мумкин.

23. Теле ва радиоэшиттириш дастурлари Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси маълумотлари ва теледастурлар жадвалини ҳамда уларнинг фаолияти билан боғлиқ бўлган маълумотларни олиш мумкин. www.mtrk.uz

24. Иш ўринлар биржалари www.myjob.uz- бу сайтдан иш ўринлари ҳақидаги маълумотларни олишингиз, Сиз, ўзингиз ҳақингиздаги маълумотларни тўлдириб жўнатишингиз ва жавоб олишингиз мумкин.Республика доирасида бўш иш ўринларини топиш, аниқлаш ва мулоқот ўрнатишни амалга ошириш мумкин.

25. Спорт янгиликлари Республика ва халқаро спорт мусобақалари, уларнинг ўтказилиш жадваллари ва ҳолатлари ҳақидаги маълумотларни қуйидаги веб саҳифалардан қидириш мумкин: www.uff.uz; www.sportportal.uz,

26. Давлат бошқарув ва хўжалик юритувчи органлар веб саҳифалари орқали кўрсатиладиган интерактив хизматлар www.gov.uz – бу сайт Ўзбекистон Республикаси Ҳукумат портали орқали кўрсатиладиган интерактив хизматлар

27. Эътиборингиз учун рахмат!