Vermoeden van zwakbegaafdheid en verstandelijke beperking

1. Vermoeden vanzwakbegaafdheiden verstandelijkebeperking Prodia-protocol Tweedaagse training 2011-2012

2. Inhoud dag 1 • Prodia Situering, denkkaders,begrippen • Theorie Zwakbegaafdheid en verstandelijkebeperking • Toepassing Zorgcontinuümfase 0 – 1 Zorgcontinuümfase 2 Deel 1 van het diagnostischetraject Huiswerkopdracht

3. Overzicht dag 2 • Toepassing, vervolg Voorstellinghuiswerkcasus en feedback Deel 2 van het diagnostischetraject Handelen en evalueren 2. Praktische tools 3. Terugblik en vooruitblik op implementatie

4. Tweedaagse training • Verwachtingen tweedaagse • Doel • Vooral vaardigheid trainen • Tussentijd: zelf concreet aan de slag • In eigen centrum • Lokale accenten • Versterking team • Inhoud • Absoluut niet alleen tests • Zelfde besluitvormingsproces voor alle disciplines • Ondersteunend materiaal en instrumentarium • Suggesties, opmerkingen mee te nemen

5. 1. Prodia

6. Multidisciplinaire werkgroep: 3 FTE detacheringen GO!: Geert Decraemer en Mia Fabry OVSG/POV: Edgard Cocquet VCLB: Moniek De Keyser en Marij Gielen VSKO: Christoph Desmedt Stuurgroep Projectverantwoordelijke: Stefaan Jonniaux (PBD-VCLB) GO!: Joke Pauwels/Jan Decuypere (PBD) en Veerle Hubrecht (PBD-CLB) OVSG/POV: Bruno Sagaert (PBD) en Yolande Schulpen (PBD-CLB) VCLB: Stefan Grielens en André Verdegem VSKO: Joost Laeremans (VVKSO) en Giselinde Bracke (VVKBuO) Overheid: Theo Mardulier en Ruth Dufromont (dep. onderwijs) Dagelijkse projectleiding: Moniek De Keyser Prodia, wie?

7. Prodia, waarom en voor wie? Diagnostische protocollen i.f.v. onderwijs op maat • Meer gestandaardiseerde diagnostiek • Diagnostiek ingebed in zorg op school • Gedragen door onderwijs, CLB, overheid • Wetenschappelijk gefundeerd Voor alle CLB-teams, leerkrachten, zorgteams, cellen leerlingenbegeleiding in Vlaanderen en Brussel

8. Prodiaprotocollen, wat? Protocol? • Draaiboek voor goed diagnostisch handelen • Duidelijk onderscheiden stappen in een duidelijk kader • Flexibel toe te passen (professionaliteit) • Wetenschappelijk onderbouwd en afgetoetst • Getoetst in praktijk van enkele CLB’s en scholen • Dynamisch

9. Prodia, krijtlijnen • DCLB en BVR operationeledoelstellingen CLB • Diagnostiekbinnenzorg op school • Handelingsgericht (samen)werken • Handelingsgerichte diagnostiek • ‘Fair’ t.o.v. kansengroepen • Rechtspositieminderjarigenjeugdhulp • Diagnostischemethodes, instrumenten, criteria en grenswaardenvoorbeslissingen • Afstemming met VAPH, IJH, VFD, …

10. Continuüm van zorg in de leerlingenbegeleiding Prodia, denkkaders

11. Handelingsgerichtwerken Prodia, denkkaders Filmpje 7 uitgangspunten/principes • Onderwijs- en ondersteuningsbehoeften • Transactioneel (wisselwerking, afstemming) • De leerkracht doet ertoe • Het positieve • In constructieve samenwerking • Doelgericht • Systematisch en transparant

12. Handelingsgerichte diagnostiek Prodia, denkkaders

13. Faire diagnostiek Prodia, denkkaders • Diagnostiek zo cultuurvrij mogelijk • Rekening houden met ‘bias’ t.g.v. contextfactoren van kansarmoede en cultuurverschillen Zie brochure Toetsstenen faire diagnostiek, Cré J. e.a. Uitg.: www.vclb-service.be

14. Decreet Rechtspositie Minderjarige Prodia, denkkaders Principes HGW en werkwijze HGD geven uiting aan DRM: actieve betrokkenheid van jongere bij begeleidingstraject (i.c. diagnostische besluitvorming) Aandacht voor verschil in positie CLB – Onderwijs

15. synthese Prodia, denkkaders Handelingsgericht diagnostisch traject

16. Structuur van de protocollen Algemeen deel Specifieke protocollen • Situering • Leeswijzer : algemeen deel versus specifiek protocol • Belangrijke denkkaders en begrippen • PRODIA-beslisboom • Preventieve basiszorg • Verhoogde zorg • Uitbreiding van zorgDiagnostisch traject, handelen en evalueren • Theoretische achtergrond bij het protocol • Hulpmiddelen • Diagnostisch materiaal - fiches

17. Niet te missen… http://www.prodiagnostiek.be

18. 2. Theoriezwakbegaafdheid en verstandelijke beperking

19. Begrippen

20. Begrip verstandelijke beperking Definitie “Eenverstandelijkebeperking is eenbredeontwikkelingsbelemmering, gekenmerktdoor significantebeperkingen in het intellectueelfunctionerenén in het sociaalaanpassingsgedrag”

21. Begrip verstandelijke beperking Drie kernelementen • Intellectueel functioneren • Én Sociaal aanpassingsgedrag • Brede ontwikkelingsbelemmering! Consequenties voor onze praktijk • Duo-meting • Intelligentie • Sociale aanpassing • Ontwikkeling in de breedte

22. Duo-meting 1. Intelligentie • Is meerledig • Heeft welbepaalde structuur • Het gaat om ‘functioneren’

23. CHC-model voor intelligentie 23

24. Begrip intelligentie Intelligentie is hiërarchisch opgebouwd • Drie niveaus • Algemene factor, niet rechtstreeks meetbaar • Brede cognitieve vaardigheden, niet rechtstreeks meetbaar • Smalle cognitieve vaardigheden: hier sluiten subtests aan • Verschillend belang: links grotere invloed G

25. Begrip intelligentie CHC-model = taxonomie • Gf: fluid intelligence Redeneren in nieuwe situaties; meer cultuurfair dan Gc • Gc: crystalised intelligence Vaardigheid om zich kennis, aanwezig in de cultuur, eigen te maken en effectief toe te passen • Gsm: korte termijn geheugen • Gv: visuele informatieverwerking • Ga: auditieve informatieverwerking • Glr: lange termijngeheugen • Gs: verwerkingssnelheid 25

26. Begrip intelligentie Consequenties voor onze praktijk • Intelligentie is meerledig → Breed meten • Verschillend belang → Gf en Gc cruciaal → plus 2 andere BCV’s • Opgepast met bestaande tests! • Opsplitsing verbaal – performaal verdwijnt • Weet wat je meet en waarom!

27. CHC en Wechslertests

28. Duo-meting 2. Sociaal aanpassingsgedrag Definitie “De effectiviteit en de mate waarin iemand beantwoordt aan de eisen van persoonlijke onafhankelijkheid en sociale verantwoordelijkheid verwacht volgens leeftijd en cultuur” 28

29. Begrip sociaal aanpassingsgedrag Drie onderdelen • Communicatie en conceptuele vaardigheden Luisteren en begrijpen / Spreken / Lezen & schrijven • Socialisatie Relatie t.o. anderen / Spel en vrije tijd / Sociale adaptatie • Praktische vaardigheden Zelfzorg / Zorg voor thuis / Leven in de gemeenschap Sociaal aanpassingsgedrag evolueert sneller dan IQ Na 5j opnieuw nagaan (afhankelijk van vraagstelling) 29

30. Begrip sociaal aanpassingsgedrag Consequenties voor onze praktijk • Te meten bij vermoeden van verstandelijke beperking! • Hebben we instrumenten voor sociaal aanpassingsgedrag? • Wat zijn de sterktes en de zwaktes van wat we hebben? • Inhoud: de drie onderdelen? • Normen: vergelijking met welke leeftijdsgenoten? • Andere? • Welke disciplines gebruiken het? • Welke disciplines zouden het willen/kunnen gebruiken?

31. Stellingen: Intelligentie en Sociaal aanpassingsgedrag Scholen hoeven het IQ-cijfer van een leerling niet te kennen, enkel het betrouwbaarheidsinterval. Een breed gemeten IQ van 5 jaar oud is recent genoeg voor een advies BuO, uitgezonderd als het IQ op kleuterleeftijd gemeten werd. Het criterium sociaal aanpassingsgedrag kan voor kansarmen en allochtonen een even grote valkuil vormen om onterecht naar BuO georiënteerd te worden, als het criterium intelligentie. 31

32. Stellingen helemaal niet akkoord neutraal akkoord volledig niet akkoord akkoord 1 2 3 4 5 32

33. Begrip verstandelijke beperking • Intellectueel functioneren • Én sociaal aanpassingsgedrag • Brede ontwikkelingsbelemmering! Consequenties • Ontwikkeling peilen in de breedte

34. Ontwikkelingsaspect Ontwikkeling peilen in de breedte • Ontwikkelen = veranderen • Elke fase verruimt en verfijnt mogelijkheden • Babytijd, cfr diep VB • Peuter- en kleutertijd, cfr ernstig en matig VB • Lagere schooltijd, cfr licht VB • Vanaf ongeveer 12 j • Hoe peilen? • Gesprek oudersevt. aangevuld met instrument bv. met Leidraad Taxatie ontwikkelingsproblemen

35. Theorie: ontwikkeling Link met doelgroepen • Babytijd Oriëntatie, exploratie, imitatie, middel–doelgedrag Leert meewerken bij eten, verzorging… • Peuter-, kleutertijd Taal boomt Streeft naar zelfstandigheid Leert verwijzers, symbolen gebruiken Aanschouwelijkheid & fysische werkelijkheid Verbeelding

36. Theorie: ontwikkeling • Lagere schooltijd Denken: voorstelling, classificatie, regels (nog concreet) Bewuste taal Perspectief andere begrijpen Verantwoordelijkheid • Vanaf ongeveer 12 j Hypothetisch en logisch denken & oordelen Capaciteit van informatieopslag en verwerking Beheert eigen geld, doet reparaties Maakt afspraken en houdt zich eraan Openbaar vervoer…

37. Theorie: ontwikkeling 37

38. Criteria

39. Theorie: situering doelgroepen Globale situering Normaalverdeling met de standaarddeviaties (σ) Verstandelijk beperkt Zwak-begaafd 39

40. Theorie: situering doelgroepen • Centraal in de curve: normaalbegaafd • Rechts: Begaafd (roze) en hoogbegaafd (groen) • Links: doelgroepen van dit protocol • Zwakbegaafd (roze): 1σ à 2σ beneden gemiddelde • Verstandelijk beperkt (groen) >2σ beneden gemiddelde Heterogene groep: licht, matig, ernstig, diep Arbitraire indeling van een continuüm

41. Theorie: criteria Vieronderzoekscriteria • Het intelligentiecriterium • Het criteriumsociaalaanpassingsgedrag • Het ontwikkelingscriterium • (Het procescriterium) (Procesmatigverloop van de onderzoeksprocedure, met combinatie van meerderebronnen en methodes en op meerderemomenten).

42. Theorie: criteria zwakbegaafdheid Op de grenstussennormaalbegaafd en licht V.B. • Algemeneintelligentietussen -1σ en -2σ m.a.w. beneden +/- 85 maar boven +/- 70 • Sociaalaanpassingsgedragnormaal of tss -1σ en -2σ m.a.w. +/- 100 of in elk geval boven 70 • Hiergeldt het ontwikkelingscriteriumniet (is geen VB) Bijtwijfelomtrentonderscheid met licht VB: Sociaalaanpassingsgedragdoorslaggevend

43. Theorie: criteria licht V.B. • Algemeneintelligentietussen-2σen -3σ m.a.w. beneden +/- IQ 70 en boven +/- IQ 55 én • Sociaalaanpassingsgedragtussen-2σ en -3σ m.a.w. beneden +/- SAQ 70 en boven +/- SAQ 55 én • Problemenzijnontstaanvroeg in kindertijd bijv. bijovergangkleuter – lager of eerstejaren lager ond.

44. Omschrijving groep licht V.B.

45. Theorie: criteria matig V.B. • Algemeneintelligentietussen-3σen -4σ m.a.w. beneden +/- IQ 55 en boven +/- IQ 40 of (verstandelijkeleeftijd +/- helft van chronologischeleeftijd) én • Sociaalaanpassingsgedrag -3σen -4σ m.a.w. beneden +/- SAQ 55 en boven +/- SAQ 40 of niveau S.A. ≤ helft van chronologischeleeftijd of vergelijkbaar met gemiddeldevdnormgroepmatig V.B. én • Problemenzijnontstaanvroeg in kindertijd

46. Omschrijving groep matig V.B.

47. Theorie: criteria ernstig V.B. • Algemeneintelligentietussen-4σen -5σ m.a.w. beneden +/- IQ 40 maar boven +/- IQ 25 (verstandelijkeleeftijd +/- chronologischeleeftijd : 3) én • Sociaalaanpassingsgedrag-4σen -5σ m.a.w. beneden +/- SAQ 40 maar boven +/- SAQ 25 of niveau S.A. ≤ 1/3 van chronologischeleeftijd of vergelijkbaar met gemiddeldevdnormgroepernstigV.B. én • Problemenzijnontstaanvroeg in kindertijd

48. Omschrijving groep ernstig V.B. Kan meestal leren lopen; kan taal begrijpen en erop reageren; kan getraind worden in elementaire zelfverzorging en in andere basisvaardigheden. Ernstige achterstand in motorische ontwikkeling; weinig tot geen spraakontwikkeling; profiteert enigszins van zelfhulptraining bv. eten.

49. Theorie: criteria diep V.B. • Sociaalaanpassingsgedraglager dan -5σ m.a.w. beneden+/- SAQ 25 of niveau S.A. +/- 1/4 van chronologischeleeftijd of vergelijkbaar met gemiddeldevdnormgroepdiepV.B. én • Algemeneintelligentielager dan-5σ m.a.w. beneden +/- IQ 25 of (verstandelijkeleeftijd+/- chronologischeleeftijd : 4) én • Problemenzijnontstaanvroeg in kindertijd

50. Omschrijving groep diep V.B.