BÖLÜM I V

1. BÖLÜM IV Eğitim Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri

2. Eğitim Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri • Bilimin İşlevleri • Bilimsel Yöntem ve Aşamaları • Nicel ve Nitel Araştırma • Eğitimde kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri * Tarama Yöntemi * Gözlem Yöntemi * Deneysel Yöntem * Tarihi Yöntem

3. Bilimin gelişmesinde en önemli adım 17. ve 18. yüzyılda yaşanan ‘Aydınlanma’ döneminde başlamıştır. Bu akım tanrının ellerinde olmaktan ziyade, insanın aklını kullanarak kendisini geliştirebileceğini savunmuştur. • Bu dönemin düşünürlerinden Locke ve Hume, felsefenin temel sorunlarını bilginin ne olduğunu ve nasıl üretildiğine yönelterek, görgücülük (empiricism) ve gerçekçiliğin ilkelerini formüle etmişlerdir. • Galile ve Newton ise pozitivist yaklaşımın temellerini oluşturan çağdaş bilimsel düşünceye ilk biçimini vermiştir.

4. Bilim, bilgiler nesilden nesile aktarılarak, diğer bir değişle eğitim yoluyla gelişmiştir. Bu nedenle önemli düşünürler tarih boyunca eğitimin, ne, ne için ve nasıl olduğu konusunda da görüş bildirmişlerdir. Fakat eğitimin bir bilim olarak kabul edilmesi ancak 20. yüzyılın ortalarında gerçekleşmiştir. • Bir çalışma alanının bilim olarak nitelendirilebilmesi için öncelikle bilimsel yöntem kullanılarak bilgi üretilmesi gerekir.

5. Bilimin İşlevleri • Bilimin olayları ve nesneleri betimleme, aralarındaki ilişkileri yordama ve anlama (açıklama) olmak üzere üç temel işlevi vardır. • Betimleme, olayları ve ilişkileri tanımlama, sınıflandırma ve kategorize etmeyi içerir. Bu çaba, var olan durumun, olayın, problemin tanımlanmasını sağlar. • Bilimsel araştırmanın diğer bir işlevi ise belli koşullarda meydana gelen olayların sonucunu yordamadır. Yordama araştırmaları ilişkiseldir. Diğer bir deyişle, iki yada daha çok değişken arasındaki ilişkiye bakılır. İlişki yüksekse bir değişkenin varlığında diğer değişkenin de olabileceği tahmin edilir.

6. Bilimin İşlevleri • Bilimin anlama işlevi ise, belli bir olayın nedenini açıklamaktır. Anlama ya da açıklama bilimin varmak istediği son noktadır.bilimler bu işlevleriyle doğal ve toplumsal olay ve durumların nedenlerini ortaya çıkarırlar ve genellemeler üretirler. Bu genellemelerin birbirleriyle ilişkileri sistemleştirilerek, açıklama daha anlamlı bir duruma gelir. • Betimleme ve yordama çalışmaları anlamanın ön koşuludur. Diğer bir deyişle bir durumu anlamak için önce betimlemek, değişkenler arasındaki ilişkiyi bulmak ve son olarak da bu ilişkinin nedenini açıklamak gerekir.

7. Bilimin İşlevleri • Bilimler, anlama işleviyle keşfettikleri genelleme ve ilkeleri sistemleştirerek kuramlar oluştururlar. Kuramlar, bilimsel çalışmalardan elde edilen genellemeler, sistemli bir yaklaşımla bütünleşerek uygulamalara yol gösterir.

8. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları • Eğitim bilimi, kişilerin davranışlarının planlı olarak değiştirilmesi ve geliştirilmesi yasa ve ilkelerini bulmaya, bu amaçla teknikler geliştirmeye çalışan uygulamalı bir bilim dalıdır. Eğitim bilimi de diğer bilim alanlarında olduğu gibi, bilimsel bilgi üretmek amacıyla, bilimsel yöntemi kullanır. • Bilimsel yöntem, kontrollü gözlem ve gözlem sonuçlarına dayanan mantıklı düşünme yolları kullanarak olayları açıklamaya yönelik hipotezler kurma ve bunları doğrulama sürecidir. Bu süreçte bilim adamlarınca ortak olarak kabul edilen 7 aşamadan geçilir.

9. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları • Araştırma Probleminin Tanımlanması • Alan Yazının Taranması • Hipotezlerin Kurulması • Araştırma Deseninin (yönteminin) Seçilmesi • Verilerin Toplanması • Verilerin Analizi ve Yorumlanması • Raporun Yazılması

10. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları • Araştırma Probleminin Tanımlanması: • Bütün araştırmalar bir araştırma problemiyle başlar. Problem çoğunlukla araştırmacının gözlemlerine dayalı olarak, merak güdüsüyle ortaya çıkar. Bir problem, çalışma alanındaki eksik olan bir bilginin tamamlanması ya da uygulamada çıkan bir sorunun çözümlenmesi amacıyla tanımlanabilir. • Eğitim biliminin temel amacı, öğretimin niteliğini artırarak, öğrenenlerin eğitim hedeflerine ulaşmasını sağlamaktır.

11. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları Eğitim araştırmalarını, öğrenci özelliklerinin betimlemesi ve başarıyla ilişkilerinin açıklanması; öğretim yöntem, teknik ve araçlarının geliştirilmesi; okul yönetimi; eğitim politikalarının genişletilmesi başlıkları altında ele almak mümkündür. Eğitim araştırmalarının konusu çok çeşitli olmakla birlikte, bilimsel yöntemle bilgi üretilirken sorunların çok iyi tanımlanıp sınırlanması gerekir.

12. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları • Alan Yazının Taranması: • Araştırma konusu seçildikten sonra, alan yazında seçilen konuyla ilgili olarak ne tür araştırmalar yapıldığının incelenmesi ve var olan bilgilere dayalı olarak bilinmeyenlerin araştırılması gerekir. • Alan yazının taranması araştırmacının problemi daha doğru biçimde tanımlamasını ve bir sonraki aşama olan hipotezlerin bilimsel verilere dayalı olarak kurulmasını sağlar.

13. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları 3. Hipotezlerin Kurulması: • Bu aşamada ilk gözlemlerden, olayların incelenmesinden, alan yazındaki bilgilerden yararlanılarak araştırma problemiyle ilgili değişkenler arasındaki olası ilişkiler tahmin edilir. Bunlara araştırmanın hipotezleri denir. Araştırmanın temel amacı, bu hipotezlerin doşruluğunu test etmektir. 4. Araştırma Deseninin (Yönteminin) Seçilmesi: • Bilimsel araştırma yapılırken, hipotezler kurulduktan sonra, verilerin toplanmasında izlenecek yolun belirlenmesi gerekir. Araştırmacılar verilerin güvenilir bir biçimde toplanması için tarama, gözlem, deneysel ve tarihi yöntem gibi yöntemler geliştirmiştir.

14. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları 5. Verilerin Toplanması: • Bu aşamada, hipoteze ve yönteme en uygun veri toplama teknikleri belirlenir. Eğitimde veriler anket, psikolojik testler ve başarı testleri gibi bir dizi sorudan oluşan araçlarla ya da belli bir ortamın videoya kaydedilmesi ve gözlem formlarıyla toplanır. 6. Verilerin analizi ve Sonuçların Yorumlanması: • Veri toplama araçlarıyla toplanan bilgierin anlamlı hale getirilerek yorumlanabilmesi için çeşitli istatistiksel yöntemlerle analiz edilmesi gerekir. En basit istatistikler, ölçeklerden elde edilen puanların yüzdeleri, frekans dağılımları ve ortalamalarıdır.

15. Bilimsel Yöntem ve Aşamaları 7. Araştırma Sonuçlarının Rapor Edilmesi: • Araştırmanın son aşaması, araştırma sürecinde yapılan tüm çalışmaların rapor haline getirilmesidir. Bilimsel bir raporun yukarıda sıralanan araştırma aşamalarının tümünü içermesi gerekir.

16. Nicel ve Nitel Araştırma • Bilimin yüceldiği 18-19. yüzyıllarda, bilimsel araştırmalarının mümkün olduğunca nesnel olmasına çalışılmış, gözlenen ve gözlemlerin sayısallaştırılabildiği araştırmalar değer kazanmıştır. • Bilim adamları, sürekli olarak araştırmaların öznellikten uzaklaşması, öznellikten kaynaklanan hata paylarının belirlenmesi, verilerin sayısallaştırılması ve istatistiksel yöntemlerle doğrulanması çabası içine girmişlerdir. Bu yaklaşım önce fen bilimlerinde kabul görmüş,daha sonra sosyal bilimciler de olgu ve olayları benzer biçimde açıklama yolları aramışlardır. Bu tip araştırmalar günümüzde nicel araştırma olarak kabul edilir.

17. Nicel ve Nitel Araştırma 1980’li yıllarda sosyal bilimciler, fen bilimlerinin kavramları ve yöntemleri yanında, kendi doğasına özgü kavramlar ve araştırma yöntemleri bulmaya başlamıştır. Sosyal bilimlerde tek bir gerçek olmaması; bir olayı ya da olguyu etkileyen çok sayıda değişkenin olması ve bu değişkenlerden bir kısmının kontrol edilmesinin mümkün olmaması; olayların ve bu olaylara gösterilen tepkilerin, kültüre göre toplumdan topluma ve şartlara göre değişmesi yeni yöntem arayışlarını gerekli kılmıştır.

18. Nicel ve Nitel Araştırma • Ayrıca sosyal bilimlerde her şeyin sayılarla açıklanma çabası, birçok olay hakkında yeterli kanıt bulunamaması ve araştırma konularının sınırlı kalmasına da neden olmaktadır. Bu sınırlılıklar da sosyal bilimcilerin nitel araştırmalara yönelmesine neden olmuştur. • Nitel araştırma; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir. Nitel araştırmalar doğal ortamda yapılır ve amacı bir olayı derinlemesine betimlemek ve yorumlamaktır.

19. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri • Tarama • Gözlem • Deneysel Yöntem • Tarihi Yöntem

20. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri Tarama Yöntemi Bu yöntem, olayların, objelerin, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanların ‘ne’ olduğunu betimlemeye, açıklamaya çalışan araştırmalarda kullanılır. Özellikleri: • Tarama araştırmasında bir evreni temsil eden örneklem üzerinde çalışılır. • Araştırmanın yanıtları, araştırmaya katılan kişilere doğrudan doğruya sorularak alınır. • Araştırma evrenini temsil eden bir grup üzerinde yürütülen araştırma sonuçları genellenebilir. • Tarama araştırması doğal koşullarda yürütülür.

21. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri Tarama Yöntemi Tarama araştırmalarında veri toplamak için genellikle anket ve görüşme teknikleri kullanılır. Anket kalem, kağıt kullanılarak bireyin ya da grubun araştırma problemiyle ilgili olarak görüşlerinin alındığı bir veri toplama tekniğidir. Görüşmede ise veriler, araştırmaya katılan kişilerle sözel iletişim kurularak elde edilir. Bu yöntem nicel araştırmalar için çok uygundur.

22. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri Gözlem Yöntemi • Gözlem bir ya da birden fazla kişinin gerçek hayat içinde olup bitenleri bir plan dahilinde izlemesi ve kayıt etmesi esasına dayalı bir araştırma yöntemidir. • Gelişigüzel yapılan gözlemler genellikle özneldir. İki kişi aynı olayı gözledikleri halde farklı sonuçlar çıkartabilirler. Bu nedenle, bilimsel araştırma yöntemi olarak gözlem kullanılırken, mümkün olduğunca gözlemin nesnel hale getirilmesi gerekir. • Sistematik gözlemde araştırmacı yada gözlemcinin, gözleme başlamadan önce, neyi, nasıl gözleyeceğini önceden planlanması ve gözlem araçlarını hazırlaması gerekir.

23. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri Deneysel Yöntem • Araştırmacının amacı bir değişkenin diğer bir değişken üzerindeki etkisini ortaya koymak, diğer bir deyişle iki değişken arasındaki neden sonuç ilişkisini ortaya koymak ise, deneysel yöntem kullanması gerekir. • Deneysel yöntemde üç temel öğe vardır. Bunlar; denel işlem, gruplar ve kullanılan ölçme aracının sayısı ve uygulama zamanıdır.

24. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri Deneysel Yöntem Denel işlem, etkisi araştırılan değişkenin uygulanmasıdır. Bir yöntemin etkililiği araştırılıyorsa, yöntemin uygulanması; bir öğretim aracının etkililiği araştırılıyorsa aracın uygulanması denel işlemdir. Deneysel yöntemde genellikle deney ve kontrol grubu olmak üzere en az iki grup oluşturulması gerekir. Deney grubu araştırmanın yürütüldüğü yani denel işlemin uygulandığı gruptur. Kontrol grubu ise araştırmayı etkileyecek tüm özellikler açısından mümkün olduğunca deney grubuna benzeyen ancak denel işlemin uygulanmadığı gruptur.

25. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri Deneysel Yöntem Deneysel araştırmada, denel işlemin etkisini ölçen bir araca ihtiyaç vardır. Eğitim araştırmalarında bu daha çok başarı testleri ve psikolojik testlerdir. Ölçme aracı denel işleme başlanmadan önce hem deney, hem de kontrol grubuna ön test olarak verilir. Sonra deney grubuna denel işlem uygulanır. Uygulama sonunda aynı testler her iki gruba bir kez daha verilir. Şayet deney grubunun ikinci ölçüm sonuçları kontrol grubuna göre daha iyi ise, denel işlemin etkili olduğu söylenebilir.

26. Eğitimde Kullanılan Belli Başlı Araştırma Yöntemleri Tarihi Yöntem Tarihi yöntem geçmiş zaman içinde meydana gelmiş olay ve olguların araştırılmasında ya da problemin geçmişle olan ilişkisi yönünden incelenmesinde kullanılan bir yöntemdir. Tarihi yöntemde dört kaynaktan yararlanılabilir. • Arşivlerdeki bilgiler • Kişisel dokümanlar • Özel dokümanlar • Kamu dokümanları (gazete,dergi,alan yazını vb)