Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα: Μια επισκόπηση

1. Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα:Μια επισκόπηση Σταύρος Ιωαννίδης Πάντειο Πανεπιστήμιο Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ)

2. Περιεχόμενα Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας (GEM) Τα ποσοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα Τέσσερα μεγάλα και σταθερά προβλήματα Επιχειρηματικότητα νέων Επιχειρηματικότητα γυναικών Ζητήματα πολιτικής για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας

3. Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας Global Entrepreneurship Monitor (GEM)

4. Παγκόσμιο ΠαρατηρητήριοΕπιχειρηματικότητας (GEM) Ορισμός της επιχειρηματικότητας κατά GEM Κάθεπροσπάθεια για δημιουργία νέας επιχείρησης ή νέας δραστηριότητας, όπως το ελεύθερο επάγγελμα, η δημιουργία ενός νέου επιχειρηματικού οργανισμού ή η επέκταση ήδη υπάρχουσας επιχείρησης, που γίνεται από έναν ιδιώτη, από ομάδες ιδιωτών ή από επιχειρήσεις που ήδη λειτουργούν

5. Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ GEM Έρευνα πεδίου (τηλεφωνικές συνεντεύξεις) σε τουλάχιστον 2.000 ενήλικες μεταξύ 18 και 64 ετών, ανά χώρα 36 ωριαίες συνεντεύξεις και συμπλήρωση ερωτηματολογίου από άτομα που ειδικεύονται σε ζητήματα που σχετίζονται με διάφορες πλευρές του προβλήματος της επιχειρηματικότητας Συγκέντρωση στοιχείων για μια σειρά μακροοικονομικών κυρίως δεικτών για κάθε οικονομία

6. Τα ερευνητικά ερωτήματα του GEM Πώς μπορεί να μετρηθεί το επίπεδο επιχειρηματικότητας σε μια χώρα και, κυρίως, πώς μπορούν να εξηγηθούν οι διαφορές ανάμεσα στις χώρες; Υπάρχει σχέση ανάμεσα στις διαφορές στο επίπεδο της επιχειρηματικότητας κάθε χώρας και στους αντίστοιχους ρυθμούς ανάπτυξης; Ποια εθνικά χαρακτηριστικά εξηγούν τις διαφορές στην επιχειρηματικότητα;

7. H επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων Oι επίδοξοι επιχειρηματίες, (άτομα ηλικίας 18-64 ετών που κατά το τελευταίο 12μηνο είχαν ξεκινήσει κάποιες προκαταρτικές ενέργειες στην κατεύθυνση έναρξης ενός νέου εγχειρήματος) Οι νέοι επιχειρηματίες (άτομα18-64 ετών που είναι ιδιοκτήτες ή διευθυντές ενός νέους εγχειρήματος για το οποίο έχουν ήδη πληρώσει μισθούς και έχουν καταγράψει ένα κύκλο εργασιών για τουλάχιστον τρεις, αλλά όχι περισσότερους από 42 μήνες)

8. Τα ποσοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα

9. Ποσοστό ατόμων ηλικίας 18-64 ετών που εμπλέκεται σε επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων (νέοι και επίδοξοι επιχειρηματίες) ανά χώρα το 2006 (95% διάστημα εμπιστοσύνης)

10. Επιχειρηματικότητα ανάγκηςκαι ευκαιρίας

11. Δημογραφικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα • O μοναχικός χαρακτήρας της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα(μέσος όρος ιδιοκτητών ενός εγχειρήματος: 1,3 για τους νέους και 1,4 για τους καθιερωμένους) • Χαμηλή συμμετοχή γυναικών στην επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων (25%) αλλά υψηλή στην καθιερωμένη επιχειρηματικότητα (35%) • Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα είναι υπόθεση μεγαλύτερων ηλικιών (μέσος όρος: 36,5 έτη στους νέους και τους επίδοξους και 43,5 στους καθιερωμένους) • Το εκπαιδευτικό επίπεδο δεν είναι προσδιοριστικός παράγοντας στην Ελλάδα σε ότι αφορά την πιθανότητα να ακολουθήσει κάποιος επιχειρηματική δραστηριότητα

12. Προσωπικά και πολιτισμικάχαρακτηριστικά Υψηλή αυτοπεποίθηση σχετικά με επιχειρηματικές γνώσεις και ικανότητες (1η θέση στην Ευρώπη) Η επιχειρηματικότητα θεωρείται ως επιθυμητή επιλογή σταδιοδρομίας (2η θέση στην Ευρώπη) Υψηλή αλλά μειούμενη διαχρονικά εκτίμηση ότι οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες τυγχάνουν κοινωνικής αποδοχής και σεβασμού Υψηλή εκτίμηση ότι η ελληνική κοινωνία απεχθάνεται μεγάλες διαφορές στην διανομή εισοδήματος

13. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα

14. Ποσοστιαία διάρθρωση νέων και επίδοξων επιχειρηματικών εγχειρημάτων:Τι ποσοστό αυτών παρέχει προϊόντα / υπηρεσίες που (θα) θεωρούνται νέα και πρωτοποριακά από όλους, μερικούς ή κανέναν από τους δυνητικούς πελάτες ( στοιχεία 2006)

15. Ποσοστιαία διάρθρωση νέων και επίδοξων επιχειρηματικών εγχειρημάτων: Τι ποσοστό αυτών αντιμετωπίζει ισχυρό, μέτριο ή και καθόλου ανταγωνισμό ( στοιχεία 2006)

16. Ποσοστιαία διάρθρωση νέων και επίδοξων επιχειρηματικών εγχειρημάτων: Τι ποσοστό αυτών χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες / διαδικασίες; ( στοιχεία 2006)

17. Τέσσερα μεγάλα και σταθερά προβλήματα

19. Εξάντληση της ώθησης που έδινε η μακροοικονομική σταθεροποίηση και η ραγδαία πτώση των επιτοκίων Ανάγκη μείωσης των εμποδίων που αντιμετωπίζει η έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας και απλούστευσης των σχετικών διαδικασιών ΑΛΛΑ ανάγκη εξέτασης και του γενικότερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα και αναζήτηση τρόπων απλούστευσης των σχέσεων των επιχειρήσεων με τη δημόσια διοίκηση

20. 2ο Πρόβλημα: Η νέα επιχειρηματικότητα εκδηλώνεται κυρίως σε δραστηριότητες που απευθύνονται στον τελικό καταναλωτή

21. Δύο προβλήματα: • Ο επιχειρηματίας ανακαλύπτει ευκαιρίες σκεπτόμενος ο ίδιος ως καταναλωτής • Μικρή επίπτωση στην αναπτυξιακή διαδικασία • Ο πιθανός ρόλος της αβεβαιότητας (έμφαση στη βραχυχρόνια οπτική) • Το ζήτημα της δικτύωσης • Η Πράσινη Βίβλος για την Επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη • Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων • Σχέδιο ΕΠΑΝ ΙΙ (Υπουργείο Ανάπτυξης) • Ανάγκη πολιτικών που θα ενθαρρύνουν μικρές επιχειρήσεις να γίνουν προμηθευτές των μεγαλύτερων

22. 3ο Πρόβλημα: Οι «άτυπες» επενδύσεις είναι μια αυστηρά οικογενειακή υπόθεση

23. Δύο προβλήματα: • Περιορισμένες δυνατότητες χρηματοδότησης στα αρχικά στάδια ενός νέου εγχειρήματος • Η χρηματοδότηση συγγενών σε μεγάλο βαθμό δεν υπόκειται στις αρχές του οικονομικού ορθολογισμού • Η Ευρωπαϊκή διάσταση • Η Πράσινη Βίβλος • Ο ρόλος της οικογένειας ισχυρός ιδιαίτερα στη Νότια Ευρώπη • Η καχεξία του θεσμού των Κεφαλαίων Επιχειρηματικών Συμμετοχών • Ανάγκη δημιουργίας θεσμών μικρο-χρηματοδότησης • Διερεύνηση δυνατότητας συνεργιών με οικογενειακούς χρηματοδότες

24. 4ο Πρόβλημα: οι Έλληνες είναι παγκόσμιοι πρωταθλητές στον φόβο της αποτυχίας

25. Δύο προβλήματα: • Μείωση διάθεσης πειραματισμού και ανάληψης κινδύνων • Αδυναμία ανανέωσης του παραγωγικού δυναμικού • Η Ευρωπαϊκή διάσταση (Πράσινη Βίβλος) • Το στίγμα της επιχειρηματικής αποτυχίας • Η διαφορά από τις ΗΠΑ • Η Ελληνική διάσταση • Ανάγκη αναμόρφωσης του πτωχευτικού δικαίου • Τρεις προτάσεις πολιτικής • Δημιουργία μηχανισμών βοήθειας μετά την έναρξη • Διευκόλυνση μετάβασης από και προς επιχειρηματική δραστηριότητα (ασφαλιστικό σύστημα) • Μηχανισμοί μεταβίβασης ιδιοκτησίας επιχειρήσεων

26. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας των νέων στην Ελλάδα

27. Προϊόντα / υπηρεσίες που θεωρούνται νέα και πρωτοποριακά από όλους, μερικούς ή κανέναν από τους δυνητικούς πελάτες (2003-2005)

28. Τι ποσοστό αυτών αντιμετωπίζει ισχυρό, μέτριο ή και καθόλου ανταγωνισμό (2003-2005)

29. Ποσοστό που χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες / διαδικασίες (2003-2005)

30. Συμπέρασμα • Η ηλικιακή ομάδα που ξεχωρίζει και στα 3 κριτήρια είναι εκείνη των 45-54 • Και στα 3 κριτήρια ξεχωρίζει το μορφωτικό επίπεδο της ανώτερης/ ανώτατης εκπαίδευσης • Η επαγγελματική εμπειρία φαίνεται ότι θεωρείται βασική προϋπόθεση της επιχειρηματικής δραστηριοποίησης • Η πρόκληση: Μπορεί η εκπαίδευση γύρω από ζητήματα σχετικά με την επιχειρηματικότητα να χαμηλώσει την ηλικία επιχειρηματικής δραστηριοποίησης;

31. Η Επιχειρηματικότητα των γυναικών στην Ελλάδα

32. Διάρθρωση επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων ανά φύλο • Το 30% είναι γυναίκες (25% τα προηγούμενα χρόνια) • Χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα σε παγκόσμιο επίπεδο

33. Γυναικεία επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων (2006): % πληθυσμού 18-64 ετών • Η υψηλότερη επίδοση της πενταετίας

34. Η γυναικεία επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων Ισχυρότερο κίνητρο η ανάγκη Δύο στις πέντε γυναίκες δηλώνουν κίνητρο την ανάγκη (ένας στους πέντε άνδρες) Μεγαλύτερη συμμετοχή τους σε προϊόντα / υπηρεσίες προς καταναλωτές 67% των γυναικείων εγχειρημάτων στο έσχατο κρίκο παραγωγικής αλυσίδας (59% στους άνδρες) Διάρθρωση που μοιάζει με αναπτυσσόμενες χώρες και όχι αναπτυγμένες Αλλά...καλύτερες επιδόσεις στα ποιοτικά χαρακτηριστικά Το 37% πουλά προϊόντα / παρέχει υπηρεσίες που φαίνονται νέα και πρωτοποριακά σε όλους ή μερικούς πελάτες (32% στους άνδρες) Το 41% υιοθετεί νέες τεχνολογίες / διεργασίες (30,4% στους άνδρες) Το 45% δραστηριοποιείται σε αγορά με λίγους ανταγωνιστές (20,7% στους άνδρες)

35. Προσωπικά χαρακτηριστικά ελληνίδων νέων / επίδοξων επιχειρηματιών Επιχειρηματίες σε μεγαλύτερη ηλικία Το 36% των νέων / επίδοξων επιχειρηματιών είναι πάνω από 45 ετών (23% στους άνδρες) Παρόμοιο εκπαιδευτικό προφίλ Μικρή υπεροχή σε απόφοιτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και άνω (42,2% έναντι 38,4%) Από το μεσαίο και όχι το ανώτερο εισοδηματικό κλιμάκιο Το 64,2% στο χαμηλό και μεσαίο 1/3 της εισοδηματικής κατανομής (45% στους άνδρες) Μικρότερη επαφή με νέους / επίδοξους επιχειρηματίες (27,3% έναντι 37% στους άνδρες) Μικρότερο ποσοστό «βλέπει» επιχειρηματικές ευκαιρίες(18% έναντι 25%) Χαμηλότερο επίπεδο αυτοπεποίθησης (35% έναντι 55%) Υψηλότερος φόβος αποτυχίας (60% έναντι 55%)

36. Συμπέρασμα: Μια αντιφατική εικόνα Η υπόθεση για την ύπαρξη ενός ενδο-οικογενειακού καταμερισμού ρόλων: ο άνδρας της οικογένειας αναλαμβάνει την ίδρυση ενός εγχειρήματος, αλλά η διαχείρισή του στη συνέχεια ανατίθεται σε γυναίκα Υπεροχή, ή τουλάχιστον μη υστέρηση των γυναικών σε μια σειρά ποιοτικών δεικτών της επιχειρηματικότητας

37. Κατευθύνσεις πολιτικής για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας

38. Η σημασία της διάκρισης ανάμεσα στον στόχο της ενίσχυσης της ποσοτικής ή της ποιοτικής διάστασης της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα Η σημασία της διάκρισης ανάμεσα σε άμεσες και έμμεσες πολιτικές για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας

39. Άμεσες πολιτικές για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας: το ΕΠΑΕ 2007-2013 Άξονας Προτεραιότητας 1: Δημιουργία και αξιοποίηση της καινοτομίας υποστηριζόμενης από έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη ΙΟΒΕ: Έμφαση στη δικτύωση Σύνδεση με τριτοβάθμια εκπαίδευση Θεσμοί ενίσχυσης καινοτομίας ανεξάρτητα από τεχνολογία Ενίσχυση γυναικείας επιχειρηματικότητας Ενίσχυση της συμμετοχής γυναικών στην ΕΤΑ Ενθάρρυνση της επιχειρηματικής προοπτικής των φοιτητριών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

40. ΕΠΑΕ 2007-13 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της εξωστρέφειας ΙΟΒΕ: Ανάγκη στοχευμένων δράσεων σε άτομα που εγκαταλείπουν τον αγροτικό τομέα Συστηματική προσπάθεια αναβάθμισης επιχειρηματικών ικανοτήτων ομάδων που σήμερα υστερούν Ανάγκη ενθάρρυνσης δικτύωσης μικρών επιχειρήσεων με μεγαλύτερες Ενίσχυση γυναικείας επιχειρηματικότητας Έμφαση στην επιχειρηματική εκπαίδευση Συμβουλευτικές υπηρεσίες και μετά την έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας

41. ΕΠΑΕ 2007-13 Άξονας Προτεραιότητας 3: Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος ΙΟΒΕ : Ανάγκη απλούστευσης και μείωσης κόστους διαδικασιών έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας Ενθάρρυνση χρηματοδοτικών εργαλείων που προωθούν συνέργιες ανάμεσα στην οικογενειακή χρηματοδότηση και θεσμούς μικροχρηματοδότησης Ενθάρρυνση έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας και μέσω εξαγορών μικρών επιχειρήσεων που ήδη λειτουργούν Ενίσχυση γυναικείας επιχειρηματικότητας Δημιουργία θεσμών υποστήριξης γυναικείας επιχειρηματικότητας Δημιουργία δικτύου συμβουλευτικών υπηρεσιών προς γυναίκες επιχειρηματίες

42. Έμμεσες πολιτικές για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας Η σημασία της σταθερότητας του φορολογικού πλαισίου Το πρόβλημα της γραφειοκρατίας Η ποιότητα της Δημόσιας Διοίκησης Ανάγκη γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα στην επιχειρηματική και την ερευνητική κοινότητα στην Ελλάδα Το πρόβλημα της εκπαίδευσης

43. Περισσότερες πληροφορίες για την έρευνα του ΙΟΒΕ για την επιχειρηματικότητα: www.iobe.gr Πληροφορίες για το GEM: www.gemconsortium.org Ευχαριστώ για την προσοχή σας