Περιβαλλοντική αλυσίδα και Φυσικοί Πόροι:

1. Η ανάγκη για μια ολοκληρωμένη μελέτη Περιβαλλοντική αλυσίδα και Φυσικοί Πόροι: Δρ. Ελευθέριος Καταρέλος Πανεπιστήμιο Αιγαίου Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009 Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

2. Μέρη της παρουσίασης • Ανθρώπινες δραστηριότητες και περιβάλλον • Φυσικοί πόροι και εκτιμώμενη χρονική διάρκεια τους • Ισόρροπη ανάπτυξη και Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) • Περιβαλλοντική αλυσίδα και αντίστροφη εφοδιαστική • Συμπεράσματα - προτάσεις Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

3. Ανθρώπινες δραστηριότητες και περιβάλλον Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

4. Ανθρώπινες δραστηριότητες και περιβάλλον • Στο παρελθόν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις δραστηριότητες των ανθρώπινων κοινωνιών ήταν φυσικές • Σήμερα οι επιπτώσεις αυτές, εκτός από το τοπικό, συχνά εμφανίζονται σε περιφερειακό και σε πλανητικό επίπεδο, ενώ είναι δύσκολα αναστρέψιμες Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

5. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται … • στην πολύ μεγάλη κλίμακα που χαρακτηρίζει σήμερα τις δραστηριότητες των ανθρωπίνων κοινωνιών • στην εμφάνιση νέων χημικών, • στην αυξανόμενη εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος του πλανήτη. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

6. έχει επιπτώσεις … Στις σημαντικότερες πλανητικές, περιφερειακές και τοπικές επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, και ιδιαίτερα τις παραγωγικές, περιλαμβάνονται: • οι κλιματολογικές αλλαγές, • η μείωση του όζοντος στην ατμόσφαιρα, • η παραμένουσα τοξικότητα, • η ανάλωση μη ανανεωσιμων πόρων. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

7. … και συνέπειες … • στη μείωση της βιοποικιλότητας • στην καταστροφή των δασών • στη μόλυνση των υδάτινων πόρων • στη ρύπανση του αστικού και περιαστικου περιβάλλοντος (ατμοσφαιρική, αισθητική, ηχητική κλπ) Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

8. Φυσικοί πόροι και εκτιμώμενη χρονική διάρκεια τους Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

9. Φυσικοί πόροι • Φυσικός είναι ο πόρος που έχει παραχθεί ή παράγεται άμεσα από τη Φύση. • Στην παραγωγή αυτή είναι δυνατό να έχει συμβάλει ή να συμβάλλει ο άνθρωπος αλλά σε πολλές περιπτώσεις ο σχηματισμός του ΦΠ είναι ανεξάρτητος της βούλησης ή της παρουσίας του ανθρώπου. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

10. Φυσικός Πόρος Εξαντλησιμος Ανανεώσιμος Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ενώ ως κοινωνία θα έπρεπε να κάνουμε χρήση κατά προτεραιότητα Ανανεώσιμων Φυσικών Πόρων Εμείς αντίθετα κάνουμε χρήση Εξαντλήσιμων και μάλιστα μη ανακυκλώσιμων.Θα περίμενε κανείς ότι αφού αντιληφτήκαμε το σφάλμα μας θα είχαμε κινηθεί περισσότερο προς τους ανανεώσιμους φυσικούς πόρους… Ανακυκλώσιμος Μη Ανακυκλώσιμος Κοινόκτητος Μη Κοινόκτητος (κυρίως μέταλλα και ορισμένα αμέταλλα) (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακας, ουράνιο, ορισμένα μη μεταλλικά ορυκτά) (αλιευτικός κ.α. ζωικός πλούτος, πηγές ενέργειας με βάση τον ήλιο, τον άνεμο, την ελεύθερη χλωρίδα) (Γεωργική – κτηνοτροφική παραγωγή, ιχθυοτροφεία) Ανανεώσιμος και εξαντλησιμος η τέλος πάντων των Ανανεώσιμων και μακροπρόθεσμα εξαντλήσιμων (ανανεώσιμος και μέσο-μακροπρόθεσμα εξαντλησιμος, νερο - γεωθερμια) Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

11. Εκτιμώμενα αποθέματα (εξαντλησιμων) Φυσικών Πόρων (σχετικές εκτιμήσεις) • Πετρέλαιο: 45 χρόνια • Φυσικό αέριο: 65 χρόνια • Λιγνίτης: 500 χρόνια • Άνθρακας: 150 χρόνια • Πυρηνικά καύσιμα: Το 1997 επαρκούσαν για 60 χρόνια με βεβαιωμένα αποθέματα 4,3 εκατ. τόνους. Αν προστεθούν και άλλοι 11 εκατ. τόνοι πιθανών αποθεμάτων, τότε φτάνουν για 220 χρόνια Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

12. Βιώσιμη ανάπτυξη Σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο η ενέργεια παράγεται, κατά κύριο λόγο, από την καύση των ορυκτών και εξαντλήσιμων καυσίμων. Ωστόσο, το ενεργειακό μοντέλο που ξεκίνησε από τις αρχές του 20ου αιώνα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, δημιουργεί δύο σημαντικά προβλήματα: • Επάρκειας εφοδιασμού • Περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Η χρήση των ορυκτών καυσίμων δημιουργεί καυσαέρια, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

13. Φαύλος Κύκλος ανάπτυξης - περιβάλλοντος ΑΝΑΠΤΥΞΗ απαιτεί αναστέλλουν ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΧΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ δυσκολεύει ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ οδηγεί

14. Ισόρροπη ανάπτυξη και Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

15. Ισόρροπη ανάπτυξη Για να ανασταλούν τα επιβλαβή περιβαλλοντικά φαινόμενα πρέπει να ληφθούν μέτρα. Περιορισμός • Κανένα μέτρο δεν πρέπει να αναστέλλει: • την οικονομική ανάπτυξη, και • τη συνεχή προσπάθεια για καλύτερες συνθήκες καθημερινής διαβίωσης όλο και μεγαλύτερων τμημάτων του πληθυσμού της Γης. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

16. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ΟΙ ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή είναι δυο ειδών: • Πρώτη κατηγορία: ώριμες τεχνολογίες: • Αιολικής ενέργειας • Γεωθερμικής ενέργειας • Ενέργειας από αποτέφρωση απορριμμάτων • Δεύτερη κατηγορία: • Φωτοβολταικη ενέργεια • Ενέργεια από βιομάζα Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

17. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) • Στόχος της ΕΕ είναι ο διπλασιασμός της συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών στο ενεργειακό ισοζύγιο στο σύνολο των χωρών – μελών, ώστε το 2010 να φτάσει στο 12%. • Στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής ο στόχος είναι υψηλότερος και εκτιμάται ότι η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής της ΕΕ θα πρέπει να είναι της τάξης του 23,5% το 2010. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

18. Περιβαλλοντική αλυσίδα και αντίστροφη εφοδιαστική Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

19. Ανάλυση Κύκλου Ζωής Μελέτη αποτίμησης των επιπτώσεων που έχει στο περιβάλλον ένα προϊόν σε ολόκληρο το κύκλο ζωής του, δηλαδή από τη φάση της παραγωγής μέχρις ότου επιστρέψει άχρηστο στο περιβάλλον Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

20. Ανάλυση Κύκλου Ζωής Ο τύπος του προϊόντος και η τεχνολογία που χρησιμοποιείται στις σχετικές διαδικασίες καθορίζουν την ύλη και την ενέργεια που καταναλώνεται για το προϊόν προκειμένου να: • παραχθεί, • μεταφερθεί • καταναλωθεί καθώς και τα • απόβλητα που καταναλώνονται στο περιβάλλον συνεπώς η μείωση των απαιτούμενων υλών και ενέργειας και η αποτροπή ή ελάττωση της παραγωγής αποβλήτων εξαρτώνται από το τύπο του προϊόντος και από το τρόπο παραγωγής του. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

21. Αλυσίδα παραγωγής – διανομής ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΛΑΤΕΣ ΑΛΥΣΙΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ - ΔΙΑΝΟΜΗΣ H Ανάλυση Κύκλου Ζωής – εξετάζει την περιβαλλοντική ταυτότητα του προϊόντος προς τα εμπρός, από τη γέννηση μέχρι το θάνατο του Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

22. Περιβαλλοντική αλυσίδα ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ, ΓΗΣ, ΑΕΡΑ ΔΙΑΣΚΟΡΠΙΣΜΟΣ, ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ Η Αντίστροφη Εφοδιαστική εξετάζει προς τα πίσω από τη στιγμή του θανάτου του προϊόντος μέχρι την επαναχρησιμοποίηση του. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

23. Ολοκλήρωση αλυσίδας παραγωγής – διανομής και περιβαλλοντική αλυσίδα ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΛΑΤΕΣ ΑΛΥΣΙΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ - ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ, ΓΗΣ, ΑΕΡΑ ΔΙΑΣΚΟΡΠΙΣΜΟΣ, ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

24. SETAC (Society of Environmental Toxicology and Chemistry) Η SETAC ορίζει την Ανάλυση Κύκλου Ζωής ως : «μια τεχνική εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων που συνδέονται με: • ένα προϊόν, • μια διαδικασία η μια δραστηριότητα, με την οποία αναγνωρίζονται και υπολογίζονται ποσοτικά η χρησιμοποιούμενη: • ενέργεια και • υλη καθώς και τα • απόβλητα που απελευθερώνονται στο περιβάλλον». Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

25. Στάδια της SETAC Σύμφωνα με το SETAC (1993), το πλαίσιο για μια πλήρη μελέτη Ανάλυσης Κύκλου Ζωής περιλαμβάνει: • Στάδιο 1 προσδιορισμός του στόχου και της έκτασης • Στάδιο 2 αναλυτική απογραφή • Στάδιο 3 εκτίμηση επιπτώσεων • Στάδιο 4 εκτίμηση βελτιώσεων Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

26. Αποτελέσματα της SETAC • Ορίζονται το προϊόν που θα μελετηθεί και η αντίστοιχη λειτουργική μονάδα • Καταλήγει σε ένα κατάλογο απαιτήσεων ενέργειας και ύλης, των προϊόντων και παραπροϊόντων, καθώς επίσης των αποβλήτων και των εκπομπών στον αέρα, το έδαφος και το νερό. • Ονομάζεται «ισοζύγιο ύλης και ενέργειας» η εναλλακτικά «πίνακας απογραφής» η «συνεισφορά προϊόντος στην οικολογική ισορροπία» • Αξιολογούνται οι επιβαρύνσεις από τις διάφορες υποκατηγορίες επιπτώσεων, ώστε να μπορούν να συγκριθούν μεταξύ τους. • Αναγνωρίζονται και εκτιμούνται οι ευκαιρίες μείωσης των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων που σχετίζονται με ένα προϊόν, μια διαδικασία η μια δραστηριότητα. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

27. Συμπεράσματα - προτάσεις Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

28. Η ανάγκη για μια μελέτη των Φυσικών Πόρων και της Περιβαλλοντικής Αλυσίδας Προηγούμενα παρουσιάστηκαν: • Οι Φυσικοί πόροι και η εκτιμώμενη χρονική διάρκειά τους • Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας • Η Περιβαλλοντική αλυσίδα και η αντίστροφη εφοδιαστική Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

29. Η ανάγκη για μια μελέτη των Φυσικών Πόρων και της Περιβαλλοντικής Αλυσίδας Αυτό που ζητείται είναι αυτά να τα εφαρμόσουμε στη Χίο. • Να πραγματοποιήσουμε Ανάλυση Κύκλου Ζωής σε όλες μας τις κύριες δραστηριότητες • Να αναζητήσουμε σε αυτές τις δραστηριότητες ευκαιρίες που προσφέρει η Αντίστροφη Εφοδιαστική Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

30. Η ανάγκη για μια μελέτη των Φυσικών Πόρων και της Περιβαλλοντικής Αλυσίδας Αυτό θα μας επιτρέψει να γνωρίσουμε: • Τους φυσικούς πόρους που αναλώνουμε • Την υλη που παίρνουμε από το περιβάλλον • Την ενεργεία που χρειαζόμαστε να αναλώσουμε για τη μετατροπή αυτής της ύλης • Τα απόβλητα που απορρίπτουμε στο περιβάλλον Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

31. Η ανάγκη για μια μελέτη των Φυσικών Πόρων και της Περιβαλλοντικής Αλυσίδας Για να γίνει κάτι τέτοιο πρέπει να αναπτυχτεί ένα πρόγραμμα – σχέδιο του οποίου στόχος θα είναι να απαντήσει σε μια σειρά από ερωτήματα, όπως : • Ποιοι είναι οι φυσικοί πόροι της Χίου; • Ποια είναι η ανάλωση αυτών των πόρων; • Που παράγονται και που καταναλώνονται; • Πόσους και ποιους φυσικούς πόρους εισάγονται; • Που καταναλώνονται οι πόροι που εισάγονται; • Πόση ενέργεια καταναλώνεται για τη μεταποίηση των φυσικών πόρων; • Ποια είναι η μόλυνση που προκαλεί η κατανάλωση των πόρων; • Που απορρίπτονται οι ρύποι της παραγωγής είτε πόρων που παράγονται είτε εισάγονται; • Που υπάρχουν περιθώρια αλλαγής χρήσης ενέργειας; Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

32. Η ανάγκη για μια μελέτη των Φυσικών Πόρων και της Περιβαλλοντικής Αλυσίδας • Το αποτέλεσμα αυτής της μελέτης θα μπορούσε στη συνέχεια να γίνει στρατηγικό εργαλείο αειφόρου ανάπτυξης για το νησί της Χίου. • Θα μπορούσε να θεσει τους άξονες πάνω στους οποίους θα μπορεί να χαραχτεί τεκμηριωμένα το πλαίσιο διεκδικήσεων και χρηματοδοτήσεων προς την κεντρική εξουσία και την ΕΕ. • Θα μπορέσει να κατευθύνει τις επενδύσεις από υποψηφίους επενδυτές στη Χίο, επιδοτώντας όπου χρειάζεται. Σημειώνουμε ότι η Πράσινη Ανάπτυξη είναι ήδη αλλα και θα είναι στο μέλλον εκείνη η οποία εκτός του ότι δημιουργεί βιώσιμες συνθήκες ανθρώπινης ανάπτυξης, θα δημιουργεί επίσης και νέες θέσεις εργασίας. Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

33. Η ανάγκη για μια μελέτη των Φυσικών Πόρων και της Περιβαλλοντικής Αλυσίδας Παραδείγματα τι θα μπορούσε να εξαχτεί από αυτή τη μελέτη: • Δυναμικό ηλιακής και αιολικής ενέργειας της Χίου • Δυνητικές τοποθεσίες χωροθέτησης ΑΕΠ • Άλλες μορφές ενέργειας, όπως γεωθερμική και ποιο είναι το δυναμικό τους • Πρόβλεψη αναγκών ενέργειας στο νησί και δυνατότητες υποκατάστασης με ΑΠΕ • Ανάγκες σε ενέργεια μεγάλων εγκαταστάσεων στη Χίο, όπως αεροδρόμιο, λιμάνι, νοσοκομείο, δημόσιες υπηρεσίες, κλινικές, εργοτάξια, ξενοδοχειακές μονάδες, εργοστάσια ΕΜΧ κλπ • Δυνατότητες αυτών να υποκαταστήσουν ενέργεια με ΑΠΕ • Υλη και ενέργεια που καταναλώνουν συγκεκριμένοι φορείς πάνω, ως συστήματα • Υλη που εισάγεται στο νησί • Μελέτη Ύλης που χρησιμοποιείται στην Παραγωγική Αλυσίδα Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

34. Η ανάγκη για μια μελέτη των Φυσικών Πόρων και της Περιβαλλοντικής Αλυσίδας • Μελέτη Ύλης που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην Περιβαλλοντική Αλυσίδα η στην Αντίστροφη Εφοδιαστική • Χωροταξική αποτύπωση Ύλης και Ενέργειας η οποία χρησιμοποιείται στη Χίο • Αποτύπωση Ύλης και Ενέργειας που χρησιμοποιείται ανά τομέα, πρωτογενής (γεωργία, κτηνοτροφία κλπ), δευτερογενής (μεταποιητικές μονάδες), τριτογενής (ξενοδοχεία, αεροδρόμιο κλπ) • Αποτύπωση επενδύσεων που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε υλη και ενέργεια στα παραπάνω τόσο από ιδιώτες όσο και από Κρατικούς Φορείς και ΕΕ • Εκτίμηση σημερινής επιβάρυνσης περιβάλλοντος από τη χρησιμοποιούμενη υλη και ενέργεια • Προτάσεις άλλων περισσότερο νέων εξειδικευμένων μελετών που θα προκύψουν ακολούθως, όπως για παράδειγμα γεωτεχνικές Δρ Ελευθέριος Καταρέλος Ημερίδα Συλλόγου Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος ‘ΕΛΙΞ’2/12/2009

35. Ευχαριστώ πολύ εσάς για την υπομονή σας.Ευχαριστώ επίσης τον … … που μου έδωσε τη δυνατότητα να μοιραστώ μαζί σας σήμερα ανησυχίες που αφορούν το κοινό μας σπίτι … Σύλλογος Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος 2/12/2009