Инфлација и буџетски дефицит: Емпириски факти од Македонија

1. Инфлација и буџетски дефицит: Емпириски факти од Македонија Д-р Никица Мојсоска-Блажевски Министерство за финансии

2. Концепт на презентацијата • Монетизацијата на буџетскиот дефицит како извор на инфлација • Фискална теорија на ценовното ниво • Претходни студии • Емпириски факти од Македонија • Заклучок

3. Монетизација на буџетскиот дефицит • Добро познат приод кон финансирањето на буџетскиот дефицит • Монетаристички приод • Централната банка ги откупува државните обрзници со новопечатени пари • Централната банка е инспирирана од приходот од каматата на државните хартии од вредност • Финансирањето на буџетскиот дефицит со печатење пари секогаш води кон инфлација, особено во земјите во развој

4. Монетизација на буџетскиот дефицит • Sargent и Wallace (1981) - контра-аргумент на монетаристичкиот приод врз основа на неодржливост на финансирањето на буџетскиот дефицит во услови на немонетизација • Банките може да го финансираат буџетското салдо со вишокот резерви, да ја зголемат понудата на пари и да ја „подгреат“ инфлацијата

5. Фискална теорија на ценовното ниво • Спротивно на претходните два пристапа, инфлацијата како фискално-генериран монетарен феномен ја среќаваме кај Фискалната теорија на ценовното ниво

6. Фискална теорија на ценовното ниво Буџетски дефицит   Обем на издадени обврзници   Номинално (но не и реално) богатство на приватниот сектор  Ценовно ниво 

7. Претходни студии • King и Plosser (1985) заклучуваат дека буџетските дефицити не придонесуваат за пораст на паричната маса и инфлацијата • Спротивно на нив, Edwards и Tabellini (1991)ги испитуваат земјите во развој и наоѓаат поврзаност помеѓу зголемените буџетски дефицити и инфлацијата • Metin (1998)и Tekin-Koru и Ozmen (2003)ја испитуваат оваа врска во Турција и доаѓаат до контрадикторни заклучоци

8. Инфлацијата и буџетското салдо во РМ • Република Македонија постигна макроекономска стабилност со ниски стапки на инфлација што не надминуваат 3% • Истовремено, буџетскиот дефицит е стабилен, не надминувајќи ниво од 1% од БДП во годините по 2002 • Оттука, не само што нискиот буџетски дефицит не е монетизиран, туку и не ја загрозил инфлацијата

9. Инфлацијата и буџетското салдо во РМ

10. Емпириско испитување – методолошки приод • Во испитувањето ќе користиме два система од по три варијабли: Z1t =[FB/Yt, CPIt, CC/Yt] Z2t =[FB/Yt, CPIt, M/Yt] Каде: - FB/Y е буџетското салдово однос на БДП - CPI е стапката на инфлација - CC/Y се готовите пари во оптек во однос на БДП - М/Y се пошироките пари М2 во однос на БДП

11. Зошто ваков методолошки приод? • Ако дефицитот бил монетизиран, тогаш врската помеѓу истиот и инфлацијата ќе произлезе од првиот вектор: • Монетизацијата на дефицитот ќе значи пораст на готовите пари во оптек, што директно ја подгрева инфлацијата • Ако дефицитот не бил монетизиран, но го финансирал приватниот сектор, врската ќе произлезе од вториот вектор: • Државните обврзници, во најголем дел, се финансирани од комерцијалните банки, па канализирањето на влијанието на дефицитот врз инфлацијата оди преку М2, а не преку готовите пари

12. Податоци • Во моделот ќе внесеме месечни податоци за варијаблите • Релевантен период е периодот јануари 2001 заклучно со декември 2006 • Изборот на периодот е направен вез основа на расположивост на податоци и на поголема точност на временските серии: • Сепак, станува збор за 72 временски периода, што претставува солидна основа за валиден модел и веродостојни резултати

13. Методолошки приод – интеграциски карактеристики • Интеграциските карактеристики на сериите ги тестираме преку стандардните Augmented Dickey-Fuller и Phillip-Perron тестови за стационарностна временските серии • Сите временски серии вклучени во тестирањето се интегрирани од ред 1, I(1), користејќи ред на задоцнување од 12, што кореспондира со период од 1 година

14. Модел • За системот од варијабли, VAR(k) моделот ќе биде: zit = ∏zit-1 + ΣГjzit-j +  + t Пришто: -  е вектор од константи - t е членот за грешка • Бидејќи варијаблите се интегрирани од ред 1, оваа равенка е VEC механизам, ако редот на ∏ се движи од 0 до 3

15. Модел • Редот на VAR-от го одредуваме преку Log Likelihood информацискиот критериум, при што истиот највисока вредност достигнува за лаг 21, што кореспондира со временски период од 1¾ година: • Овој критериум може да достигне повисоки вредности за поголеми лагови, но имајќи предвид дека со зголемувањето на лагот, интеграциските каратеристики на сериите слабеат, ќе го користиме овој максимум • Исто така, овој лаг е избран имајќи го предвид теоретското стојалиште дека трансмисијата на монетарните сигнали до инфлацијата се случува во период од 18 до 30 месеци

16. Модел – систем 1 • Според тестот за коинтеграција, постои еден коинтеграциски вектор во системот од варијабли Z1t • Првиот вектор, изведен за инфлацијата, може да се интерпретира преку следната равенка за инфлацијата (во средна заграда се t-статистиките): CPIt = -1.740497 CC/Yt+ 0.240440 FB/Yt [-2.68902] [1.01416]

17. Модел – систем 1 • Според резултатите од моделот, коефициентот пред варијаблата за буџетското салдо во однос на БДПе статистички незначаен • Тоа кореспондира со тврдењето дека буџетскиот дефицит во РМ не е монетизиран, и оттука, не може да биде извор на инфлација на краток рок, преку каналот на готовите пари во оптек

18. Модел – систем 1 • Долгорочната врска ќе ја интерпретираме преку членот за корекција на грешка: Членот за корекција на грешка е статистички незначаен на статистички значајно ниво, иако R2е мошне висок

19. Модел – систем 1 • Заклучок: • Ниту на краток, ниту на долг рок буџетскиот дефицит не влијае врз инфлацијата преку каналот на готовите пари во оптек во Република Македонија

20. Модел – систем 2 • Повторно, според тестот за коинтеграција, постои еден коинтеграциски вектор во системот од варијабли Z2t • Првиот вектор, изведен за инфлацијата, може да се интерпретира преку следната равенка за инфлацијата (во средна заграда се t-статистики): CPIt = -0.258736 М2/Yt+0.066824 FB/Yt [-1.47827] [0.20085]

21. Модел – систем 2 • Според резултатите од моделот, коефициентите пред вклучените варијабли од системот Z2tсе статистички незначајни • Тоа кореспондира со тврдењето дека буџетскиот дефицит во РМ не е извор на инфлација на краток рок, преку каналот на М2

22. Модел – систем 2 • Долгорочната врска ќе ја интерпретираме преку членот за корекција на грешка: Членот за корекција на грешка е статистички значаенна 1%-но ниво, а таа значајност е потврдена со високото ниво на R2

23. Модел – систем 2 • Заклучок: • Иако на краток рок дефицитот не имплицира инфлација, тоа не е случај на долг рок • На долг рок, буџетскиот дефицит и инфлацијата се покажаа дека се поврзани во позитивна каузалност што потекнува од дефицитот кон инфлацијата • Оттука, фискалната теорија за ценовното ниво добива поддршка во Република Македонија!

24. Општ заклучок • Според фискалната теорија на ценовното ниво, зголемувањето на финансирањето на буџетскиот дефицит преку домашно јавно задолжување ќе го зголеми номиналното богатство на приватниот сектор на долг рок, и така ќе ја „подгрее“ инфлацијата • Оттука, тврдењето дека инфлацијата може да биде фискално-генериран проблем на долг рок во Република Македонија не треба да се потценува!

25. Благодарам! Д-р Никица Мојсоска Блажевски Сектор за макроекономска политика Министерство за финансии nikica.mojsoska@finance.gov.mk