BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM

1. BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİEVRENSEL TASARIM DERS SORUMLUSU: Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN HAZIRLAYANLAR: Tolga Mustafa KÖSE Hasan ÖZDEMİR Nurettin GELEŞ Mustafa ÇELİK Mehmet Said GÜVEN 2009-2010 Eğitim Yılı Bahar Dönemi

2. Sizce Evrensel Tasarım Nedir? • Kültür • Geçmiş • İlgi • Yetenek • Bakış açısı • Deneyimler Süreç Standart Ürün Belli bir amaç

3. Evrenselliğin Amacı

4. Evrenselliğin Amacı Birçok insanın olası her durumda kullanabileceği ürünler ortaya koymaktır. Böylece bu ürünler evrensel tasarımda yerini alır.

5. Evrensel Tasarım İlkeleri 1- Kullanımda Eşitlik: Kullanıcı ayrıcalığı yapılmaz, herkes tarafından kullanılabilmelidir

6. Evrensel Tasarım İlkeleri 2- Kullanımda Esneklik: Kullanıcının yeteneği ve tercihi doğrultusunda üründe kullanım esnekliği sağlamak…

7. Evrensel Tasarım İlkeleri 3- Basit ve Sezgisel Kullanım : Kullanımı anlaşılır ve kolay olmasıyla her kullanıcıya hitap etmelidir. Kullanıcıdan üst düzey bilgi, beceri ve konsantrasyon beklememelidir.

8. Evrensel Tasarım İlkeleri 4-Anlaşılabilir Bilgi: Tasarım, bilginin etkili iletişimini çevresel koşullara veya kullanıcı yeteneklerine bakmaksızın sağlamalıdır. Sunumun fazlalığı önemlidir. Bilgi farklı formlarda ve tarzlarda sunulmalıdır (grafik, sözlü, yazılı vb.).

9. Evrensel Tasarım İlkeleri 5- Hata Toleransı: Hatalar iyi tespit edilmelidir. Hatalar ortadan kaldırılmalı ya da en aza indirgenmelidir.

10. Evrensel Tasarım İlkeleri 6-Düşük Fiziksel Çaba: Tasarımlar fiziksel güç gerektirmeyecek şekilde olmalıdır. Kullanıcı fazla çaba sarfetmemelidir.

11. Evrensel Tasarım İlkeleri 7- Yaklaşım ve Kullanım İçin Gerekli Boyut ve Alan: Tasarlanmış aracın veya sistemin kullanıcıların boyut ve duruşlarına göre kullanımı değişmeyecek şekilde olmalıdır.

12. Evrensel Tasarım İlkeleri Önemi : Bu 7 ilke bize tasarımlarımızı yaparken dikkate almamız gereken adımları gösterir. • Fakat her ilke her durum için söz konusu değildir. • Ayrıca her ilkeyi her durum için eşit şekilde uygulayamayabiliriz.

13. ÖRNEK Örneğin; Çekiç, balyoz, bisiklet vs. Kullanımı fiziksel güç isteyen araçlardır. Buna göre fiziksel güç çaba gerektirmemeli ilkesine göre tasarlanması zordur.

14. Evrensel Tasarımda Çoklu Mod Etkileşimi BİLGİYE ERİŞME YOLLARI 5 DUYU BİLGİ Evrensel tasarımda bilgiye erişimin birden fazla etkileşim yolunun olması önemlidir.

15. Evrensel Tasarımda Çoklu Mod Etkileşimi Çoklu Mod Etkileşimin Amacı; • Kullanıcıların kendilerine en uygun etkileşim yolunu seçerek sisteme ulaşmalarına olanak sağlamak • Etkileşim zenginliği katmak • Farklı kanallarla aynı bilgiyi sunmak

16. Evrensel Tasarımda Çoklu Mod Etkileşimi • Arabirimde Ses • Arabirimde Konuşma • Arayüzde Dokunma • El Yazısı Tanıma ve Teknolojisi • Jest- Mimik Hareket Tanıma

17. Arabirimde Ses • Ses sistemi algıyı artırmada önemli yere sahiptir. • Görüntü ile birleştiğinde evrensel tasarımı destekler hale gelir. Böylece; • Algılamada hataları azaltır(oyun vs). • Görme engelliler ve duyma engelliler ortamdan yararlanabilir. • Işığın yetersiz veya gürültünün çok olduğu ortamlarda bilgiye ulaşmadaki problemi ortadan kaldırabilir.

18. Arabirimde Ses • Kullanabileceğimiz iki çeşit ses vardır. • Konuşma (speech) • Konuşmasız-Sözsüz Ses(non-speech)

19. Arabirimde Ses - Konuşma Konuşma dilden çıkan sesin farklı çeşitlerde bir araya getirilmesiyle sağlandığı için ortaya karmaşık bir durum çıkarıyor. Kişiden kişiye ve ortamdan ortama değişen konuşma ile bu karmaşıklığı daha belirgin şekilde görebiliriz. Bu yüzden teknoloji de bu karmaşıklığı algılamada oldukça zorluk çeker.

20. Arabirimde Ses - Konuşma Gelişen teknolojiye rağmen konuşma dilinin algılanması oldukça güçtür. Ortamdan karışan diğer sesler ve kişilerin konuşmaları esnasında ağzından farklı tonlarda harflerin çıkması bu zorluğu gösterir. (ııı, üüü) Bu yüzden konuşmayı standart tonda bilgisayar ortamına sunmak için kişilere eğitim verilmelidir. Fakat bu eğitimin şu an için amacına ulaşmadığı bilinmektedir.

21. Arabirimde Ses - Konuşma Avantajları: Kişilerin diğer organlarını o an başka işlerde kullanmasını sağlayabilir. Ayrıca fiziksel engeli bir hayli olan insanlar için iyi bir fırsattır. Teknoloji ile daha iyi hale getirildiğinde zaman açısından çok fazla hız sağlayacaktır.

22. Arabirimde Ses – Konuşmasız Sesler Arayüzde ses, konuşmaya göre daha kolay algılanan bir iletişim parçasıdır. Konuşmada cümleyi tamamlamak ve cümleye bir bütün olarak bakmak gerekir. Seste ise; sesin ne anlama geldiği bilindiği an işlem yapılabilir.

23. Arabirimde Ses – Konuşmasız Sesler Avantajlar: Standart hale gelebilir ve konuşmadaki gibi herhangi bir dile bağımlı olmak gerekmez. İşlemler daha kısa sürede halledilebilir (konuşmaya göre) Dezavantajlar: Her bir işleme bir ses bulmak ve notaların yetersizliği olabilir Bir çok sesi anlamlarına göre tanımak oldukça zordur.

24. Arayüzde Dokunma • Dokunma hissi bilgisayar teknolojisinde giderek önem kazanan bir teknolojidir. • Bu alanda dokunmatik cihazlar ve hareket algılayıcıları giderek artmaktadır.

25. Arayüzde Dokunma • Bu alanda gelişen teknolojiler Örnekler, • Dokunmatik Cep Telefonları • Surface • Novint Falcon gibi • Titreşimli Kollar

26. Arayüzde Dokunma

27. Arayüzde Dokunma • Novint Falcon • Özelliği • Cisimlerin ağırlığını hissettirebiliyor. • Şekilleri algılayabilmenizi sağlıyor. • Boyutları algılamanızı sağlıyor. • Fiziksel beceri istiyor.

28. El Yazısı Tanıma Teknolojisi • El yazısı tanıma teknolojisi yorumlama ve tanıma açısından oldukça ilgi çeken bir teknolojidir. • Bu teknolojide en öne çıkan teknoloji sayısallaştırılmış tabletlerdir.

29. El Yazısı Tanıma Teknolojisi • Sınırlılıkları, • Kişilerin günden güne değişebilen el yazıları ve bu yazıların grafik veya metin olarak algılanmasındaki teknolojik yetersizlikler vardır.

30. Jest-Mimik-Hareket Tanıma • Hareket, insan bilgisayar etkileşiminde önem kazanan bir teknolojidir. • El ve kol hareketleri ön plana çıkmıştır. • Kullanılan Teknoloji Örnekleri • Wii • Gülmeyi Algılayan Fotoğraf Makineleri ( Şuayip’ in fotoğraf makinesi )

31. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım • Her toplumda bilgisayarla etkileşim içinde bulunan %10 engelli insan vardır. Bunları 5 grupta inceleyeceğiz: 1) Görme Engeli, 2) İşitme Engeli, 3) Fiziksel Engel, 4) Disleksi (Öğrenme-Okuma Güçlüğü), 5) Otizm.

32. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım 1) Görme Engeli Grafik ara yüzü tasarımlarının gelişmesinden en çok mağdur olan görme engellilerdir. Bu durumda onların mağduriyetini azaltmanın iki yolu vardır: İşitme ve dokunma duyularından yararlanmak.

33. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım 2) İşitme Engeli Grafik ara yüzü tasarımında görme engellilere göre çok çok üstünlerdir. Grafik tasarımlarının çoğu görsellik ifade ettiği için bu konuda bir sıkıntı çekmezler. Fakat işitme engellilerde ise en büyük sıkıntı işitme engelidir. Bu duruma göre tasarımlarda sesli anlatımın dışında işitme engelliler için de metinsel bir döküman hazırlanmalıdır.

34. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım • INDRA, Castilla-La Mancha Üniversitesi ve Adecco Vakfı ile ortaklaşa yürüttüğü GANAS Projesi (İşaret Dili için Otomatik Animasyon Üretimi Projesi) kapsamında işitme engelliler için metinleri işaret diline dönüştüren bir çevirmen geliştiriyor. Proje ile işitme engellilerin sosyal yaşama dahil olması ve çevrelerindeki bilgilere erişebilmeleri hedefleniyor. Sonuç olarak metinler bir bilgisayar yardımı ile üç boyutlu karakterler kullanılarak işaret diline dönüştürülüyor.

35. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım 3) Fiziksel Engel En büyük sıkıntı ellerini hareket ettirememeleridir. Daha yüksek derecelerde engellilerde ise vücudun birçok bölümünü fiziksel olarak hareket ettirememektedirler. Bunların engellerini ise, seslikomutlarla ve/veya gözhareketleriyleçalışan teknolojilerle aşabiliriz.

36. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım • İspanyolbiliminsanlarıdüşüncegücüyleyönlendirilebilenbilgisayaryaptılar. Kişininellerinikullanmadanbilgisayarıaçıpkapatmasınıvehattainternetegirmesini bile sağlayabiliyor. • Beyinsinyallerininalanvebunuçözümlemek için yüzdenfazlaelektrodukullanansistembilgisayarınanlayabileceği bi şekildekomutlarıçözümlüyor. • Özellikleelleriolmayanengelliinsanlar için çokönemlibirteknolojiolanbusistemonlarındainternetegiripbilgisayarkullanabilmelerinisağlayacak.

37. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

38. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım 4) Disleksi (Öğrenme-Okuma Güçlüğü) Okuma güçlüğü çeken engellilerdir. Okuma güçlüğü çeken için yapılan tasarımlar, yazılan yazılar tane tane olmalı ve anlatılmak istenenler grafiklerle-şablonlarla daha basite indirilmelidir.

39. Engelli Kullanıcılar ve Tasarım 5) Otizm Otistik insanların çevreyle etkileşimi, iletişim iyi değil ve hayal güçleri çok zayıftır. Bu yüzden sanal ortamlarda insanlarla iletişim kurmaları daha kolay ve otistik insanlar için yararlı olacağı düşünülmektedir.

40. Teşekkürler  Bizi Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz.