Część I

1. Część I Sensoryzm i deficyty integracji sensorycznej (diagnoza, strategie postępowania i terapii)

2. AUTYZM (SENSORYZM, DEFICYTY W INTEGRACJI SENSORYCZNEJ): • DIAGNOZA • STRATEGIE POSTĘPOWANIA • TERAPIA

3. SENSORYZMY: • Widoczne w zachowaniu osoby przejawy zaburzeń w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych (integracji sensorycznej). • Najczęściej obserwowane są u osób z zaburzeniami rozwoju o różnym charakterze.

4. SENSORYZMY:

5. BLINDYZMY:

6. BLINDYZMY – najczęściej obserwowane : • Ruch czy zespół ruchów (czynności) w danej sytuacji nieuzasadnionych i niepotrzebnych o charakterze stereotypowym, jak kołysanie się w tył i w przód lub w lewo i prawo, potrząsanie głową, kręcenie się w kółko itp. • Odruchy obronne zmierzające do spostrzegania przeszkody i jej ominięcia, jak: podnoszenie nóg celem zbadania nierówności terenu stopą, odchylanie tułowia w tył, aby ochronić twarz, wyciąganie przed siebie rąk. • Czynności mające na celu bezpośrednio dostymulowanie zmysłu wzroku. Mogą także pojawiać się jako efekt dyskomfortu związanego z odczuwaniem gałek ocznych. • Wyrażają się na przykład w mrużeniu oczu, przecieraniu ich, dociskaniu gałek ocznych, odwracaniu się do światła, machanie palcami przed oczami.

7. SENSORYZMY w całościowych zaburzeniach rozwoju: • Jedną z pierwszych osób, które opisały zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych u osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju (autyzmem) był Carl Delacato. • Na początku lat siedemdziesiątych przebadał grupę około 900 dzieci z autyzmem z różnych krajów. • W wyniku tych badań okazało się, że zaburzenia percepcyjne dotyczą nawet 98% osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju (w obrębie dotyku). Najmniej badanych wykazywało zaburzenia w obrębie zmysłu smaku i węchu (24 - 28%). • Delacato podzielił zaburzenia sensoryczne na trzy grupy: • Nadwrażliwość • Niedowrażliwość • Biały szum

8. Delacato podzielił zaburzenia sensoryczne na trzy grupy: • Nadwrażliwość • Niedowrażliwość • Biały szum

9. Biały szum jest zaburzeniem, w którym układ nerwowy osoby chorej sam wytwarza bodźce, niezależnie od czynników zewnętrznych. Osoba dotknięta tym rodzajem dysfunkcji przejawia szczególnego rodzaju sensoryzmy - sprawia wrażenie oderwanej od rzeczywistości i całkowicie skoncentrowanej na nieistniejącym świecie. • Warto dodać, że każdy, także zdrowy człowiek doświadcza od czasu do czasu tego rodzaju zaburzeń, których przykładem jest szum/piszczenie w uszach.

10. SENSORYZMY charakterystyczne dla zmysłu wzroku: Nadwrażliwość: • wpatrywanie się w mikroskopijne pyłki ku­rzu lub maleńkie punkciki w otoczeniu. • kiwanie się w przód i w tył, na boki. • fascynacja ruchem kołowym, kręcącymi się przedmiotami, zabawkami. • zdolność do odtwarzania najdrobniejszych szczegółów z otoczenia. • rozciąganie śliny między palcami i przyglądanie się jej pod światło. • fascynacja patrzeniem przez dziurki, pęknięcia, palce. • niechęć do luster, czasem fotografii. • fascynacja skomplikowanymi wzorami. • lęk przed silnym światłem, często nawet przed światłem o umiarkowanym natężeniu. • niechęć do dużych, mocno naświetlonych przestrzeni

11. NIEDOWRAŻLIWOŚĆ:

12. BIAŁY SZUM:

13. SENSORYZMY CHARAKTERYSTYCZNE DLA ZMYSŁU SŁUCHU: • Nadwrażliwość: • dziecko sprawia wrażenie głuchego • zatykanie uszu, lęk przed gwałtownymi dźwiękami • brak reakcji na głośne hałasy przy jednoczesnych silnych reakcjach na ciche dźwięki • lęk przed zwierzętami • protest przy obcinaniu włosów • lęk w miejscach publicznych • wsłuchiwanie się w bardzo ciche dźwięki • powtarzanie komunikatów, które ktoś wypowiedział w odległym pomieszczeniu • robienie wokół siebie hałasu - krzyki, walenie rękami w różne powierzchnie, klaskanie. Zachowanie to ma na celu przejęcie kontroli nad środowiskiem słuchowym.

14. Dla dziecka z nadwrażliwością słuchową głośne bodźce generowane przez siebie samego są przykre, ale możliwe do kontrolowania a także pozwalają zagłuszyć dźwięki nad którymi nie ma kontroli - pochodzące z otoczenia. • Dziecko może bardzo dobrze tolerować nawet znaczący hałas, pod warunkiem, że jest jego autorem lub ma na niego bezpośredni wpływ.

15. NIEDOWRAŻLIWOŚĆ: • wytwarzanie rytmicznych hałasów • fascynacja urządzeniami elektrycznymi, wydającymi dźwięki • natrętne spuszczanie wody w toalecie, odkręcanie kranów • krzyki • darcie papieru • wielokrotne trzaskanie drzwiami lub zamykanie ich i otwieranie z różną siłą • fascynacja przedmiotami piszczącymi, dźwięczącymi • zamiłowanie do gwarnych i tłocznych miejsc • Zachowania mają na celu dostarczanie sobie bodźców dźwiękowych w dużych ilościach. • W odróżnieniu od dzieci nadwrażliwych słuchowo, te niedowrażliwe będą szczęśliwe, gdy inne osoby dołączą do nich w działaniach mających na celu zwielokrotnienie hałasu w otoczeniu.

16. BIAŁY SZUM: • zaabsorbowanie dźwiękami płynącymi z organizmu • szybkie bieganie i zastyganie w bezruchu (wsłuchiwanie się w bicie własnego serca) • hiperwentylacja • kołysanie się • wkładanie przedmiotów i palców do uszu • przyjmowanie nienaturalnych pozycji ciała - stymulacja ucha wewnętrznego • zachowania te mają na celu próbę zredukowania nieprzyjemnych na ogół doświadczeń sensorycznych wyzwalanych przez układ nerwowy, znacznie rzadziej - ich wzmocnienie, jeżeli biały szum łączy się z niedowrażliwością.

17. BIAŁY SZUM: • częste drapanie się • "gęsia skórka" bez przyczyny • Czucie głębokie: • Zaburzenia w tym obszarze są nadzwyczaj częste u osób z autyzmem i Zespołem Aspergera. • Osoby z zaburzeniami czucia głębokiego mają poważne problemy z precyzją ruchów. Na ogół doświadczają dyspraksji.

18. SENSORYZMY charakterystyczne dla zmysłu dotyku i równowagi:

19. Zaburzenia w tym zakresie mogą być różne w różnych partiach ciała. Obserwacja sensoryzmów (taktylizmów) skierowanych na czucie powierzchniowe wymaga więc podejścia bardzo ostrożnego i analitycznego. • Bardzo często zdarza się, że ta sama osoba ma silną nadwrażliwość czucia powierzchniowego w obrębie twarzy przy jednoczesnej niedowrażliwości, na przykład kończyn.

20. NIEDOWRAŻLIWOŚĆ: • pocieranie, głaskanie, skubanie itp. różnych partii twarzy • dotykanie różnych powierzchni, głaskanie ścian • pocieranie różnymi materiałami w niedowrażliwe partie ciała • szczypanie, drapanie, gryzienie się • uderzanie się • szukanie wrażeń cieplnych • chodzenie nago, tendencja do rozbierania się • chodzenie na bosaka, dążenie do ściągania obuwia • rozdrapywanie ran

21. NIEDOWRAŻLIWOŚĆ: • nienaturalne wyginanie kończyn • machanie rękami, potrząsanie • zaplatanie palców • ssanie palców • zawijanie się w koce, firanki • wciskanie się w kąty, za meble itp. • siadanie na rękach, nogach • człapanie nogami podczas chodzenia • masturbacja (gwałtowna) • wkładanie różnych rzeczy do ust

22. NADWRAŻLIWOŚĆ: • unikanie dotyku, obronność dotykowa • niechęć do noszenia nowych ubrań • skrajna niechęć do metek w ubraniach • nadmierne łaskotki w niecodziennych partiach ciała • unikanie kontaktu z substancjami sypkimi, lepkimi, klejącymi • masturbacja (delikatna) • głaskanie się miękkimi przedmiotami, fakturami • nietolerancja obcisłych ubrań • dotykanie samego siebie niemal zawsze ma formę czynności rytmicznych i powtarzalnych • lęk przed wodą • słaba tolerancja zmian temperatury • lęk przed wiatrem • lęk przed czesaniem włosów

23. NADWRAŻLIWOŚĆ: • niechęć do przytulania się, dotykania przez inne osoby • niechęć do podawania dłoni na powitanie • duża reaktywność na zmiany ciśnienia atmosferycznego • złe samopoczucie w środkach lokomocji • ociężałość ruchowa • podwyższone napięcie mięśniowe • chodzenie na szeroko rozstawionych nogach • nietolerowanie twardych pokarmów • usztywnienie ciała, niechęć do zmieniania pozycji ciała • lęk przed tłumem ludzi • Biały szum: • nagłe, niekontrolowane wybuchy wszelkich możliwych taktylizmów, a następnie zamieranie w bezruchu • napady hiperaktywności u dziecka na ogół spokojnego

24. ZMYSŁ RÓWNOWAGI: Niedowrażliwość: • kręcenie się w kółko • fascynacja huśtawkami, karuzelami • skakanie, bieganie, hiperaktywność • dążenie do gwałtownych zmian w położeniu głowy i ciała • kołysanie się w przód i w tył a także na boki • niezdolność do prostego siedzenia na krześle • niezdolność do stania na jednej nodze Nadwrażliwość: • niepewność, lęk grawitacyjny • niechęć do zmian pozycji głowy, czasami przy jednoczesnej autostymulacji grawitacyjnej (podskoki w pionie) • miarowe, powolne kołysanie się • niechęć do poruszania się, preferowanie pozycji siedzącej, lub leżącej • zataczanie się podczas chodzenia • Biały szum: • zawroty głowy • zataczanie się • potykanie się • nagłe blednięcie, nudności

25. SENSORYZMY CHARAKTERYSTYCZNE DLA ZMYSŁU WĘCHU I SMAKU: • Zmysły węchu i smaku są zmysłami bardzo pierwotnymi. Zmysł węchu pozwala dziecku poznawać świat jeszcze w okresie, gdy zmysły takie jak wzrok i słuch nie są do końca dojrzałe. Pozwala także niemowlęciu odróżniać to, co znane, od tego, co jest całkiem nowe i obce. • Podobne funkcje spełnia we wczesnym rozwoju człowieka zmysł smaku. Z tej przyczyny, zaburzenia odbioru i analizy bodźców słuchowych i smakowych stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń rozwoju człowieka a także w powszechnym odbiorze - uważane są za szczególnie nieakceptowalne społecznie. • W wypadku zmysłu smaku, bardzo często trudno odróżnić, czy dane zachowanie faktycznie dotyczy zmysłu smaku, czy może dotyku - w obrębie jamy ustnej. Śluzówka jamy ustnej ijęzyk są bowiem bardzo wrażliwe dotykowo. Należy zawsze starannie rozpatrywać wszelkie objawy występujące w obrębie jamy ustnej

26. NIEDOWRAŻLIWOŚĆ WĘCHOWA: • obwąchiwanie ludzi, także ich butów, włosów, pach, krocza • obwąchiwanie przedmiotów, także tych powszechnie uważanych za szczególnie odrażające • fascynacja własnymi ekskrementami • w łagodniejszej formie - obwąchiwanie własnych rąk, ubrań, włosów • lizanie własnych rąk • zjadanie rzeczy niejadalnych • fascynacja zapachami powstającymi przy gotowaniu • fascynacja odpadami żywnościowymi

27. NADWRAŻLIWOSC WĘCHOWA: • rozpoznawanie ludzi po zapachu • wyczuwanie różnych zapachów tam, gdzie inni ludzie ich nie czują • dziecko skarży się na wszechogarniający smród • niechęć do oddawania moczu, stolca • wymioty podczas czynności fizjologicznych lub spuszczania wody w toalecie • niechęć do karmienia piersią w okresie niemowlęcym • opór przed jedzeniem • dławienie się, duszności z niejasnych przyczyn (niemedycznych) • Biały szum węchowy: • przesłanianie ręką ust i dmuchanie w kierunku nosa • hiperwentylacja • kierowanie dolnej wargi w kierunku nosa • składanie ust "w ciup" i podnoszenie warg wysoko - do nosa • wkładanie przedmiotów do nosa • ciągłe dłubanie w nosie

28. NIEDOWRAŻLIWOŚĆ SMAKOWA: • hiperfagia • lizanie różnych przedmiotów • lizanie własnych rąk, stóp • obgryzanie paznokci • wkładanie wszystkiego do ust • Nadwrażliwość smakowa: • wypluwanie jedzenia • wiotkość ust podczas karmienia • dławienie się • wymioty podczas jedzenia - lub odruch wymiotny • znaczna wybiórczość pokarmowa

29. NADWRAŻLIWOŚĆSMAKOWA: • wypluwanie jedzenia • wiotkość ust podczas karmienia • dławienie się • wymioty podczas jedzenia - lub odruch wymiotny • znaczna wybiórczość pokarmowa

30. BIAŁY SZUM SMAKOWY: • zasysanie policzków do wewnątrz jamy ustnej • ssanie języka • przysysanie języka do podniebienia • gryzienie wewnętrznych stron policzków i języka - czasem do krwi • zwracanie pożywienia i ponowne jego jedzenie • wkładanie wszystkiego do ust • nie zwracanie uwagi na jedzenie • niesamodzielność przy jedzeniu wynikające z ignorowania czynności jedzenia (dziecko pozwala się karmić, ale też nie domaga się karmienia) • dziecko sprawia wrażenie, jakby nigdy nie było głodne • opuchnięcie języka, nadmierny rozrost języka na boki (skutek jego ssania)

31. METODY TERAPII DZIECI AUTYSTYCZNYCH: • Nie ma medycznych testów, które umożliwiłyby diagnozę autyzmu. Właściwa diagnoza musi mieć podłoże w obserwacji dziecka, jego stopnia komunikacji, zachowania i stopnia rozwoju. • Ponieważ wiele objawów autyzmu występuje także w innych chorobach, lekarz musi wykonać wiele dodatkowych badań, aby wykluczyć inne przyczyny. Rozpoznanie choroby jest bardzo trudne, gdyż objawy są bardzo zróżnicowane. Ważne jest zatem zlokalizowanie specjalisty, który ma doświadczenie w leczeniu autyzmu. • Diagnoza autyzmu skupia się na trzech grupach symptomów. Są to: upośledzenie umiejętności wchodzenia w interakcje społeczne, upośledzenie komunikacji werbalnej i pozawerbalnej oraz aktywności związanych z wykorzystaniem wyobraźni, ograniczony repertuar zachowań i zainteresowań.

32. OBJAWY AUTYZMU: • Objawów autyzmu jest wiele. Najbardziej znane to takie, gdy dziecko: • woli być samo, • nie bawi się z innymi i nie jest twórcze w zabawie, • woli kontakt z przedmiotami niż z ludźmi, • unika kontaktu wzrokowego, • raczej patrzy „przez osobę", • mało się uśmiecha, • nie mówi wcale, albo używa słów bez znaczenia, • może za nami powtarzać słowa – to tzw. echolalia,

33. dziwacznie się zachowuje – wprawia przedmioty w ruch obrotowy, samo robi tzw. młynki albo wprowadza się w jakiś inny jednostajny ruch – kiwanie, huśtanie, obracanie się w miejscu, • nie porusza się spontanicznie, • raczej jest spętane ruchowo, • chodzi drobnym krokiem, • nie balansując rękami, • nie biega w podskokach, • jeśli mówi, to zwykle na jeden temat, • sprzeciwia się jakimkolwiek zmianom w rutynie, • ma nadwrażliwość na dotyk i dźwięk lub nie reaguje na ból. 

34. Takie dziecko się nie przytula, nie potrafi pokazać palcem tego, co je interesuje, jeśli czegoś potrzebuje, to ciągnie za rękę dorosłego. • Dzieci autystyczne bywają agresywne lub autoagresywne – np. potrafią bić głową w ścianę, ale wynika to zazwyczaj z lęku. Są lękliwe i lubią się chować w jakieś ciemne kąty, wyraźnie szkodzi im nadmiar bodźców. • Różnice miedzy dziećmi autystycznymi są ogromne. Niektóre, z mniejszym stopniem autyzmu, mogą okazywać tylko niewielkie opóźnienie mowy i większe problemy w kontaktach ze środowiskiem. Mogą mieć przeciętnie lub ponadprzeciętnie rozwiniętą mowę, lecz maja kłopoty z wyobraźnią, lub ze współuczestniczeniem w grze z rówieśnikami. Inne dzieci, z większym stopniem autyzmu, mogą potrzebować pomocy z codziennymi potrzebami jak przejście przez ulice lub zrobienie zakupów.

35. W przeciwieństwie do ogólnej opinii, wiele dzieci i dorosłych z autyzmem utrzymuje kontakt wzrokowy, okazuje uczucia, uśmiecha się i śmieje oraz okazuje całą gamę innych emocji, ale w różnym stopniu. Tak, jak inne dzieci chorzy reagują pozytywnie lub negatywnie na środowisko. • Autyzm może oddziaływać na to jak reagują i utrudnić im kontrolowanie ciała i umysłu. Choroba z czasem może zmienić się lub nawet ustąpić. Z zamiarem złagodzenia skutków choroby stosuje się: terapię psychologiczną, dietę bez glutenu i kazeiny, farmakologicznie: lekami antydepresyjnymi, neuroleptykami. • W leczeniu chorych jest pożądane zaangażowanie całej rodziny i otoczenia, szczególnie w procesie socjalizacji.

36. TERAPIA DZIECKA Z AUTYZMEM Opiera się na trzech podstawowych zasadach: • Przygotowanie rodziców do pracy z dzieckiem poprzez wyjaśnienie im zachowań dziecka. • Rozszerzeniu form kontaktu z dzieckiem, przede wszystkim kontaktu fizycznego. • Stymulacji dziecka do kontaktów społecznych. • Metody terapii • W terapii dzieci autystycznych wykorzystywane są różnego rodzaju metody.

37. 1. METODA BEHAWIORALNA: • Wsparta teorią poznania społecznego i terapią rodzin. • Główną podstawą terapii behawioralnej stanowią ogólne prawa uczenia się. • Dzieci autystyczne mają zdolności uczenia się, tak jak inni ludzie o ile znajdują się w specjalnie przystosowanym dla siebie środowisku. Środowisko to składa się z miejsc, w których dzieci przebywają, na co dzień, a różni się od normalnego tylko na tyle, aby stało się dla niego bardziej funkcjonalne. W terapii behawioralnej można wyróżnić trzy podstawowe cele: • rozwijanie zachowań deficytowych, • redukowanie zachowań niepożądanych • generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii.  Zachowaniami deficytowymi nazywamy te zachowania, które uważa się za normalne i pożądane u dziecka w pewnym wieku i w pewnych okolicznościach, a które u dziecka autystycznego występują zbyt rzadko lub nie występują w ogóle (np. prawidłowa mowa, okazywanie uczuć, zabawa, itp.).

38. Zadaniem terapeuty behawioralnego jest kształtowanie u dziecka autystycznego jak największej liczby zachowań adaptacyjnych, które rozwiną jego niezależność i umożliwią mu efektywne funkcjonowanie w środowisku. Niepożądane zachowania dziecka powinny być zwalczane, ponieważ sprawiają kłopoty otoczeniu oraz nie sprzyjają nauce. • W zwalczaniu niepożądanych zachowań stosujemy dwie podstawowe metody: Odbieranie dziecku czegoś, co lubi lub obdarzanie go czymś nieprzyjemnym. Zarówno jedno jak i drugie postępowanie powinno stanowić bezpośrednie następstwo złego zachowania się.

39. W edukacji dziecka autystycznego należy trzymać się podstawowych reguł behawioralnych. • Jeżeli chcemy, żeby zachowania występowały częściej, powinniśmy je systematycznie wzmacniać. • Wzmocnienie jest czymś, co następuje bezpośrednio po pewnym elemencie zachowania i zwiększa prawdopodobieństwo jego ponownego wystąpienia. • Są dwa rodzaje wzmocnień: pozytywne i negatywne. Wzmocnienie pozytywne polega na tym, że po danym zachowaniu następuje rzecz przyjemna, w przypadku zaś wzmocnienia negatywnego usuwamy rzecz nieprzyjemną. • W pracy z dzieckiem stosujemy prawie zawsze wzmocnienia pozytywne. Można wyróżnić cztery rodzaje wzmocnień: pierwotne np.: jedzenie i picie; wtórne np.: pieniądze, żetony; socjalne np.: pochwały, uściski, pocałunki; Stymulujące np.: zabawki. Wzmocnienie powinno być stosowane, gdy dziecko zachowa się dobrze, bezpośrednio po tym, gdy się tak zachowa oraz w sposób wyraźny.

40. Zachowanie niepożądane nie powinno być wzmacniane. • Pojawienie się trudnego zachowania nie jest niebezpieczne, jeśli tylko nie jest wzmacniane. • Terapia behawioralna przebiega wg poszczególnych etapów: • wczesne rozumienie mowy – przygotowanie do nauczania, • trening imitacji – naśladowanie, • dopasowywanie i sortowanie, • imitacja werbalna, • rozwój rozumienia mowy i mowy czynnej; nazywanie obiektów i czynności, • pojęcia abstrakcyjne, • budowanie zdań i nauka odpowiadania na pytania, • umiejętności szkolne, • rozwój społeczny i nauka wspólnej zabawy, • czynności samoobsługowe. 

41. 2. METODA AKTYWNOŚCI KNILLÓW: • Programy Aktywności zostały stworzone przez małżeństwo Mariannę i Christophera Knillów. • Pracując przez wiele lat z osobami niepełnosprawnymi, doszli oni do przekonania, że odpowiednio skonstruowany program terapeutyczny jest w stanie obudzić inicjatywę nawet w osobach najgłębiej upośledzonych, a więc najbardziej wycofanych. Oparli się na założeniu, że najważniejszym kanałem sensorycznym jest skóra. • Dotyk jest bowiem pierwszym wrażeniem, jakiego doznajemy. • Od wrażliwości dotykowej zależy umiejętność nawiązania kontaktu z otoczeniem. Ten jest z kolei podstawą kształtowania się kolejnych umiejętności w tym komunikacji. Wczesna komunikacja między niemowlęciem a dorosłym wyraża się właśnie poprzez dotyk. • W swoich Programach Aktywności autorzy skojarzyli ruch i dotyk ze specjalnie skomponowaną muzyką. Wykonując przy muzyce określone ćwiczenia, dziecko uczy się odczuwania własnego ciała i otwiera się na doznania dotykowe z otoczenia.

42. PROGRAM AKYWNOŚCI: • Składa się z sześciu części: • 1. Programu Wprowadzającego • 2.Programu Specjalnego dla dzieci ze znaczną niepełnosprawnością ruchową • 3.Programu Pierwszego, koncentrującego się na ćwiczeniach górnej partii ciała • 4.Programu Drugiego, koncentrującego się na ćwiczeniach dolnej partii ciała • 5.Programu Trzeciego wymagającego od uczestnika większej sprawności i koordynacji ruchowej, a także uwagi • 6.Programu Czwartego – najtrudniejszego – gdzie dużą rolę odgrywa już własna inicjatywa dziecka (np. taniec)

43. Podczas realizacji wszystkich programów każdy ruch dziecka wspierany jest przez specjalny akompaniament muzyczny, będący sygnałem konkretnej aktywności. Zadaniem muzyki jest stymulacja uwagi, a także stwarzanie korzystnych podstaw do uczenia się. Dziecko zapamiętuje kolejne sekwencje sygnałów muzycznych, co sprawia, że dotyk terapeuty jest dla niego przewidywalny. Taka rytualizacja aktywności jest dla dziecka źródłem poczucia bezpieczeństwa, co w przypadku dzieci z autyzmem jest bardzo istotne.

44. Programy podstawowe skupiają się kolejno na odczuwaniu poszczególnych części ciała poprzez różne aktywności, wymagają od dziecka większej ruchliwości, koordynacji oraz świadomości społecznej.

45. 3. METODA DOBREGO STARTU: • Składają się na nią 3 elementy: • element słuchowy (piosenka lub wiersz), • element wzrokowy (wzory graficzne) i • element motoryczny (wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych, połączonych z rytmem piosenki lub wiersza). • Celem metody jest jednoczesne rozwijanie funkcji wzrokowych, słuchowych, językowych, motorycznych, a także kształtowanie lateralizacji (ustalenie ręki dominującej) oraz orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Funkcje te leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania. • Metoda Dobrego Startu kształci także zdolność rozumienia i posługiwania się symbolami abstrakcyjnymi, ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych i uczy współdziałania dzieci, mających trudności w przystosowaniu społecznym lub zaburzonych emocjonalnie.

46. 4. METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO terapeutki Weroniki Sherborne: •  Wykorzystuje dotyk, ruch oraz wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne i społeczne we wspomaganiu rozwoju dziecka i terapii zaburzeń. Ćwiczenia wywodzą się z naturalnych potrzeb dziecka, które zaspokajane są w kontakcie z osobą dorosłą. Stosowane jest kołysanie, przytulanie, turlanie, przeciąganie.

47. Podstawą metody jest rozwijanie poprzez ruch: • świadomości własnego ciała, • świadomości przestrzeni i działania w niej, • dzielenie przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywanie z nimi bliskich kontaktów, • ruch kreatywny. 

48. 5. METODA A. Tomatisa:  • W literaturze metoda ta znana jest również jako „trening uwagi słuchowej", „stymulacja słuchowa" lub „trening audio-psycho-lingwistyczny", a podstawowym jej celem jest wspomaganie funkcji słuchowej przez co następuje poprawa koncentracji, jakości uczenia się, wspomaganie zdolności językowych, komunikacyjnych, zwiększenie kreatywności oraz poprawa jakości zachowań społecznych. • Metoda Tomatisa okazała się bardzo skuteczna w terapii dzieci z problemami szkolnymi typu: zaburzenia uwagi, mowy, koncentracji, dysleksja. Zastosowanie tej metody przyniosło również zadowalające efekty w przypadku dzieci autystycznych i z problemami koordynacji sensomotorycznej.Metoda ta polega na słuchaniu dźwięków poprzez urządzenie zwane „elektronicznym uchem", które jest idealnym modelem ucha ludzkiego – „ćwiczy" ono ucho w taki sposób, aby mogło pracować bez zakłóceń. Ćwiczenia te stymulują centralny system nerwowy, a w szczególności korę mózgową, która stanowi centrum procesów myślenia. • Stymulacja ucha odbywa się poprzez dźwięki o określonej, zróżnicowanej częstotliwości. Dziecko może dobrze słyszeć, ale nie oznacza to, że potrafi równie dobrze słuchać, czyli że ma prawidłowo rozwiniętą uwagę słuchową. Może mieć trudności z prawidłową selekcją i analizą dźwięków, rozróżnianiem wysokich i niskich częstotliwości, a także nie posiadać umiejętności jednoczesnego kojarzenia znaku graficznego z dźwiękiem, co jest konieczne w przypadku poprawnego czytania i pisania. Dodatkowo może temu towarzyszyć nadpobudliwość psychoruchowa.

49. 6. METODA OPCJI (THE SON-RISE): • Uczy jak opracować i wdrożyć domowy program terapeutyczny dziecka z autyzmem. Rodzice uczeni są konkretnych technik i narzędzi dotyczących edukacji i postaw wobec swego dziecka. Program Son-Rise zakłada, że to rodzice są dla dziecka najlepszym źródłem informacji, dlatego ukierunkowany jest nie tylko na dzieci, ale również na rodziców.Zasady oraz działania stosowane w programie Son-Rise to: • dołączanie do rytualistycznych i powtarzających się zachowań dziecka, które daje klucz do rozwiązania tajemnicy tych zachowań i ułatwia kontakt wzrokowy, rozwój socjalny i włączenie się do zabawy z innymi, • używanie własnej motywacji dziecka, •  nauka poprzez zabawę interaktywną • okazywanie entuzjazmu, energii i ekscytacji, które zwraca uwagę dzieci oraz budzi w nich stałą chęć do nauki i kontaktu, • optymistyczne i wolne od sądów nastawienie podnoszące w dzieciach do maksimum poziom uwagi, radości i życzeń • usytuowanie rodzica jako najważniejszego i trwałego fundamentu - co prowadzi do najbardziej spójnej i konsekwentnej koncentracji odnośnie terapii, inspirowania dziecka i jego edukacji, • stworzenie bezpiecznego, wolnego od zakłóceń obszaru do zabawy i pracy, które daje optymalne środowisko dla nauki i rozwoju.

50. 7. Biofeedback – jest nową, opartą na naukowych podstawach, metodą zwiększania możliwości naszego umysłu. Oparta jest na wyspecjalizowanej technice komputerowej, która umożliwia osobie uczenie się zmieniania charakterystyki swych fal mózgowych – chodzi tu o usprawnienie działania umysłu przy równoczesnej relaksacji. Pojawiające się na ekranie komputera obrazy i dźwięki stymulują w odpowiedni sposób pracę mózgu, a dziecko za pomocą tylko własnych myśli (bez użycia klawiatury) uczy się koncentrować na wykonywanym zadaniu. Biofeedback poprawia szybkość myślenia, pamięć, rozwija prawidłowe relacje z innymi ludźmi. • 8. Kinezyterapia – czyli terapia ruchem osób z obniżoną sprawnością motoryczną. Ma na celu lepsze dotlenienie komórek mózgowych, usprawnienie motoryki ciała, zrozumienie celowości ruchów poprzez ćwiczenie ogólnorozwojowe, oddechowe, relaksacyjne.