برنامه ریزی استراتژیک پیشرفته (مکاتب استراتژی )

1. دانشگاه صنایع و معادن ایران برنامه ریزی استراتژیک پیشرفته (مکاتب استراتژی) Advanced Strategic Planning دوره ی A.B.D مقطع دکتری .......... 1391 .......... تهیه اسلاید استاد : وب سایت مدیریتی ایران دکتر احمد ورزشکار

3. اعقل الناس انظرهم في العواقب داناترين مردم کسي است که آينده را بهتر ببيند. ( غررالحکم،ج 1،ص 211 ) امارات الدول انشاء الخيل بقاي مناصب و دولت‏ها مربوط به برنامه‏ريزي و چاره‏انديشي در امور است. ( ميزان الحکمه،ج2،ص551 )

4. امام علي (ع) : خدا رحمت کند کسي را که بداند : ازکجا آمده ؛ و درکجاست ؛ و به کجا مي‏رود.

5. فهرست مطالب تجويزي : Perspective مكتب طراحي مكتب برنامه ريزي مکتب موضعي توصيفي : Descriptive مكتب كارآفريني مكتب شناخت مكتب يادگيرنده مكتب قدرت مكتب فرهنگي مكتب محيطي ترکيبي : Configurative مكتب تركيبي

6. مديريت استراتژيك چيست ؟ زماني رؤساي دو شركت در يك صنعت با هم رقابت مي‏كردند. اين دو رئيس تصميم گرفتند كه به دامن طبيعت پناه ببرند ، در آنجا چادر بزنند و دربارة ادغام احتمالي دو شركت به بحث بپردازند. اين دو نفر در نقطه‏اي دوردست در دل جنگل‏هاي انبوه چادر زدند. ناگهان متوجه شدند كه يك خرس قهوه‏اي رنگ در برابر آنها روي دو پاي عقب خود ايستاده و خرناس مي‏كشد.اولين رئيس به سرعت يك جفت كفش ورزشي از كيف دستي خود بيرون آورد. دومين رئيس گفت : «جناب ، شما نمي‏توانيد از اين خرس تند تر بدويد.» رئيس اول پاسخ داد : «شايد من نتوانم از اين خرس تندتر بدوم ، ولي ترديدي ندارم كه مي‏توانم تندتر از شما بدوم!» اين داستان تصويري از مفهوم مديريت استراتژيك ارائه مي‏كند.

7. ورود مفهوم استراتژي و سير تحول آن درعرصه سازمان و مديريت

8. ويژگي هاي تفکر استراتژيک / سيستمي/تئوريک : نگرش نظام مند تمرکز بر هدف وجهت دار بودن روش مندي ويژگي هاي تفکراستراتژيک فرضيه سازي خلاق فرصت جويي هوشمندانه تفکر پيوسته در زمان

9. جايگاه استراتژي ماهيت و جنس هرآنچه در سازمانها و يا هر مجموعه ديگري وجود دارند از سه نوع «طيف» جدا نيست. هدف: هر آنچه در سازمان صورت مي‎گيرد معطوف به آن است. مسير(راه): محل عبور جهت رسيدن به هدف ابزار (منابع): امكانات و تسهيلات لازم جهت حركت و رسيدن به هدف

10. هدف: رسالت، مأموريت چشم‎انداز،نياز، فايده و منفعتپايان، نهايت ، غايت ، نقطة نهايي ، دستاورد ، منظور، مقصود ، انتظارات، خواست‎ها، تمايلات، نيت، آرمان، آرزو، آمال، اغراض، نتيجه، انگيزه ، حاصل ، مقاصد ،زاويه ديد ، افق،دسترنج ... هر آنچه در سازمان صورت مي‎گيرد معطوف به آن است. محل عبور جهت رسيدن به هدف مسير (راه): استراتژي، خط مشي ، سياست، برنامه، رويه،طرح، بودجه، تدبير، فعاليت، تصميم،عمل، اقدام،ايفا،راهبرد، روش(قانون، ساسنامه، آئين‎نامه، نظام‎نامه ،دستورالعمل،گردشكار، روش‎جاري، ضوابط، مقررات، و...) تاكتيك، تكنيك ، متدولوژي و ... امكانات و تسهيلات لازم جهت حركت و رسيدن به هدف منابع (ابزار): مالي، فيزيكي، انساني، اطلاعاتي، فن آوري، تسهيلات ، زمان ، حمايتبودجه، قانون ، مزيت، تهديد، قوت، ضعف، ساختار، شرح وظايف، باورها،اصول ارزشها، نقش، تجهيزات، امكانات ، مقدورات، محدوديت، قوتها، فرصتها، تهديدات

11. مكاتب طراحي استراتژي مطالبي كه در اين قسمت از نظر مي گذرد برداشتي از تازه ترين كتاب مينتزبرگ و همكاران او مي باشد كه «همراه با استراتژي: سفري هدايت كننده از ميان جنگل مديريت استراتژيك» ناميده شده است(Mintzberg, 1998, p.5). در اين كتاب 406 صفحه اي مينتزبرگ و همكارانش، ابتدا سيري در مكاتب مختلف استراتژي نموده و پس از معرفي مكاتب مختلف و علل پيدايش هر يك و نيز كاربرد آنها به جمع بندي آنها پرداخته و استراتژي را به صورت تركيبي از مكاتب مختلف مطرح و سپس تجزيه و تحليل مي نمايند.

12. اين كتاب در سال 1998 ميلادي تدوين و منتشر گرديده است و شايد بتوان گفت يكي از منابع ارزشمند براي معرفي مكاتب مختلف استراتژي مي باشد. لذا با توجه به اينكه در بخش ادبيات نظري تحقيق نياز به معرفي مكاتب مختلف مي باشد اين كتاب بعنوان يكي از منابع برگزيده شده و سعي خواهد شد مطالبي از آنها بصورت چكيده بيان گردد. لازم به توضيح است كه در اين برداشت بخشي از مطالب مكاتب اجرايي و نيز بخش عمده تري از مطالب مكاتب نظري بخاطر پرهيز از تطويل كلام حذف گرديده است زيرا هدف اصلي معرفي مختصر مكاتب برنامه ريزي استراتژيك بوده است.

13. در حال حاضر 10 مكتب براي طراحي و تدوين استراتژي مطرح شده است كه به ترتيب عبارتند از: • مكتب طراحي[1] تدوين استراتژي به عنوان يک فرآيند مفهومي. (Conception) مكتب برنامه ريزي[2]” ” ” ” رسمي. (Formal) مکتب موضعي[3]” ” ” ” تحليلي. (Analytical) مكتب كارآفريني[4]” ” ” ” تخيلي و بينشي. (Visionary) مكتب شناخت[5]” ” ” ” ذهني و فکري. (Mental) مكتب يادگيرنده [6]” ” ” ” نوظهور. (Emergent) مكتب قدرت [7]” ” ” ” مذاکره. (Negotiation) مكتب فرهنگي[8]” ” ” ” جمعي. (Collective) مكتب محيطي[9]” ” ” ” واکنشي. (reactive) مكتب تركيبي[10]” ” ” ” تحول و دگرگوني. (Transformation) تجويزي Perspective توصيفي Descriptive ترکيبي Configurative [1]- The Design School. [2]- The Planning School. [3]- The Positioning School. [4]- The Entrepreneurial School. [5]- The Cognitive School. [6]- The Learning School. [7]- The Power School. [8]- The Cultural School. [9]- The Environmental School. [10]- The Configuration School. لازم به توضيح است كه مكاتب طراحي، برنامه ريزي وموضعي،اجرائي و عملياتي هستند و مكاتب كارآفريني،شناخت، يادگيرنده،قدرت، فرهنگي و محيطي مكاتبنظري و تئوريك مي باشند و آخرين مكتب، مكتب جامع‏نگري يا جمع‏پذيري و يا مكتب تركيبي مي باشد.

15. مکتب ترکيبي اژدهاي مديريت استراتژيک براي هرچيز فصل و دوره‏اي وجود دارد مکتب محيطي مکتب طراحي به همه چيز وابسته است قبل از پريدن جلويت را ببين (قبل از هرکاري فکر کن) استراتژي سفري: يک سفر هدايت شده در جنگل مديريت استراتژيک هنري مينتزبرگ بروس آلستراند ژوزف لمپل مکتب فرهنگي يک سيب هميشه زير درخت سيب مي‏افتد مکتب برنامه‏ريزي کار بموقع از خسارت بعدي جلوگيري مي‏کند مکتب قدرت در جستجوي قوي‏ترين باشيد مکتب موقعيت‏يابي چيزي جز واقعيت وجود ندارد مکتب يادگيري اگر در وهله اول موفق نشدي سعي کن، دوباره سعي کن مکتب شناخت مکتب کارآفريني رهبري ما را به دست بگير هرچيزي را مي‏بينم باور مي‏کنم

16. مکتب طراحي

17. مکتب برنامه ريزي

18. مکتب موقعيت‏يابي

19. مکتب کارآفريني

20. مکتب شناخت

21. مکتب يادگيري

22. مکتب قدرت

23. مکتب فرهنگي

24. مکتب محيطي

25. مکتب ترکيبي

26. استراتژي در شش بعد (پي P)

28. Plan Process Position Pattern Perspective Procedure Play Ploy Strategy can mean many things • Strategic Management • Strategic Positioning • Strategic Navigation • Strategic Tactics

29. مكاتب تجويزي(اجرايي) طراحي استراتژي (Perspective) (1) مكتب طراحي مکتب طراحي در ساده ترين شکل خود يک مدل استراتژي سازي را ارائه مي دهد . اين مدل مي خواهد بين توانايي هاي داخلي و امکانات خارجي تطابق و تناسب ايجاد کند. به گفته مشهورترين طرفداران اين مکتب، «استراتژي اقتصادي همان تطابق و تناسب بين استعدادها و توانايي ها و فرصت هايي است که موقعيت شرکت را در محيط آن تعيين مي کند.» (کريستنسن، آندروز، باور، هامرمش و پرتر در کتاب خط مشي هاروارد، 1982، ص162) ايجاد تطابق و تناسب شعار مکتب طراحي است.

30. مكتب طراحي مؤثرترين روش فرآيند برنامه ريزي استراتژيك را بيان مي‏كند. مفاهيم كليدي اين مكتب در دانشگاهها تدريس مي شود و اساتيد دانشگاه‏ها و مهندسين مشاور و برنامه ريزان بنگاه‏هاي اقتصادي از آن استفاده وسيعي بعمل مي آورند. سابقه اين مكتب به دو كتاب ارتباط پيدا مي كند كه در سالهاي 1957 و 1962 ميلادي نوشته شده‏اند. اين دو كتاب عبارتند از كتاب «رهبري در اداره بنگاه‏ها[1]» اثر فيليپ سلزنيك[2] در دانشگاه بركلي كاليفرنيا، و كتاب «استراتژي و ساختار سازماني[3]» اثر آلفرد چندلر[4]. اما مهم ترين عاملي كه به اين مكتب شهرت جهاني بخشيد كار مديريت گروه مدرسه بازرگاني هاروارد[5] بود كه با انتشار كتابي تحت عنوان «سياست هاي بازرگاني: متن و موردها (قضيه ها)[6] در سال 1965 ميلادي توسط اندروز[7] و چند نويسنده ديگر در دانشگاه هاروارد انجام شد. هم اكنون اين روش بنام مدل هاروارد[8] شهرت دارد(Mintzberg & et.al,pp.23-47). [1]- The Leadership in Administration. [2]- Philip Selznick. [3]- Strategy and Structure. [4]- Chandler. [5]- Harvard Business School. [6]- Business Policy: text and Cases. [7]- Andrews. [8]- Harvard model.

34. ويژگي‌هاي مكتب طراحي : • مبتني بر فرآيند است. • معتقد است كه استراتژي بايد بي‌همتا و منحصر به فرد بوده و داراي ويژگي‌هاي خاص براي هر سازمان باشد. • از مواجهه قوت‌ها ، ضعف‌ها ، فرصت‌ها و تهديدها (SWOT) به خلق استراتژي مي‏پردازد. • تمركز بر اعتقادات و ارزش‌هاي كليدي دارد. • تمركز بر مسئوليت‌هاي اجتماعي و معيارهاي مورد توجه مديران دارد.

35. شكل گيري استراتژي را يك فرآيند مستمر و قابل كنترل مي‌داند. • در مكتب طراحي ، مديران اجرايي طراحان و معماران استراتژي هستند. • استراتژي‌ها محدود ، كم تنوع و با تمركز بر مزيت‌هاي رقابتيشان توسعه مي يابند. • استراتژي از ابتدا به گونه اي اتخاذ مي‌شود تا قابل اجرا باشد. • بدليل نا اطميناني در عوامل SWOT ، با عدم قطعيت و ابهام مواجه است.

36. مكتب طراحي ، نشان دهندة نگرش‌هاي استراتژيك است. • در مكتب طراحي تفكر براي عمل ، از تنظيم استراتژي جدا است و اين امر در بالاترين سطح صورت مي‌گيرد. • در مكتب طراحي ، استراتژي كاربردي ، عموماً منحصر به فرد است. • امروزه مكتب طراحي ، استراتژي را به‌عنوان يك زاويه ديد مطرح ساخته و طراحي خلاقانه آنرا مورد تأييد قرار مي‌دهد.

37. تكنيك‌ها و ابزارهاي پشتيبان مكتب طراحي : • مدل‌ها و تكنيك هاي فرموله كردن استراتژي مبتني بر ارزيابي نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهديدها (SWOT) از جمله ماتريس عوامل داخلي و خارجي و ماتريس‌هاي پورت فوليو را مي‌توان به‌عنوان ابزارهاي پشتيبان اين مكتب نام برد. • مدل‌ها و تكنيك هاي ارزيابي ، گزينش و انتخاب استراتژي نظير ماتريس برنامه‌ريزي استراتژيك كمي

38. (2) مكتب برنامه ريزي مكتب برنامه ريزي همزمان با مكتب طراحي مطرح شد و مهمترين معرف اين مكتب جديد كتاب «استراتژي سازمان[1]» اثر ايگورانسوف[2] چاپ هاروارد در سال 1965 ميلادي مي باشد. هم اكنون صدها مدل براي مكتب برنامه ريزي وجود دارد و همه آنها به نوعي به مدل ابتدايي ارتباط پيدا مي كنند و نيز همه آنها به بررسي چهار عامل نقاط قوت و ضعف سازمان و فرصت ها و تهديدات محيطي مي پردازند و مفاهيم مورد نظر را به بخش هاي مختلف تقسيم كرده و هر بخش را با چك ليست ها و تكنيك هاي متعدد تكميل مي نمايند و سپس توجهات خاصي را براي اهداف سازمان مطرح مي نمايند و بخصوص در تدوين بودجه و برنامه ريزي توليد در ابتدا و انتها، نكات قابل توجهي را مطرح و بررسي مي‏نمايند. [1]- Corporate Strategy. [2]- Igor. Ansoff.

39. در اين روش استراتژي سازمان به استراتژي فرعي تجزيه مي شوند تا امكان به اجرا درآمدن آنها ميسر باشد. پس از آنكه برنامه استراتژيك سازمان به برنامه هاي فرعي تقسيم شد برنامه پنجساله بعنوان برنامه اصلي بلند مدت در رأس قرار مي گيرد و برنامه هايي ميان مدت پس از آن و نيز برنامه هاي اجرايي كوتاه مدت يكساله متعاقب همه آنها قرار مي گيرد. هماهنگ نمودن همه اينها نيازمند نظام مند نمودن اهداف كلي سازمان، بودجه سازمان و همچنين نظام مند بودن استراتژيهاي فرعي مي باشد مانند استراتژي سطح بنگاه، استراتژي سطح كسب و كار و ... و در نهايت تمام اين اهداف،‌بودجه ها، استراتژيها و برنامه ها در يك مجموعه جامع بنام برنامه جامع سازمان قرار داده مي شود. [1]- Corporate Strategy. [2]- Igor. Ansoff.

40. پيامهاي اصلي مکتب برنامه ريزي : اين پيامها با روند کلي آموزش مديريت و کسب و کار اصلي و امور مهم دولت يعني رويه رسمي، آموزش رسمي، تحليل رسمي به خوبي مطابقت داشتند. قرار بود کادري از برنامه ريزاني بسيار تحصيلکرده، استراتژي را هدايت کنند. اين کادر بخشي از يک اداره تخصصي برنامه ريزي استراتژيک بود که به مدير عامل دسترسي مستقيم داشت. ظهور «مديريت استراتژيک» به عنوان زمينه اي رسمي براي دوره ها و کنفرانس ها بر کل اين فعاليت سرپوش گذاشت.

42. مفروضات مكتب برنامه ريزي همانگونه كه ملاحظه مي شود تمامي مفروضات مكتب طراحي توسط مكتب برنامه ريزي (بجز يكي دو مورد) پذيرفته شده است. با اين تفاوت كه اگر چه مدل ها يكي هستند ولي نحوه اجرا بسيار متفاوت است. بخصوص اينكه در مكتب برنامه ريزي روش كار بصورت بسيار رسمي بوده و روش برنامه ريزي بصورت مكانيكي است.

43. استراتژي ها از فرآيند آگاهانه و كنترل شده برنامه‏ريزي رسمي سازمان حاصل مي شوند. اين برنامه ريزي به نوبه خود به برنامه‏هاي فرعي تقسيم شده و در هر مرحله كاربرگ هاي خاص آن با روش ها و تكنيك هاي خاص خود تكميل مي شوند. مسئوليت فرآيند كلي برنامه ريزي استراتژيك با مدير اجرايي ارشد سازمان مي باشد و مسئوليت اجرائي برنامه ها با رئيس برنامه ريزي سازمان مي باشد. استراتژي ها از فرآيند برنامه ريزي حاصل مي شوند و اجراي برنامه استراتژيك سازمان مستلزم توجه كافي به اهداف، بودجه ها،‌ برنامه‏ها و انواع طرحهاي عملياتي مربوطه مي باشد. (Mintzberg and et. al, pp.47-81).

45. ماتريس SWOT

46. اضربوا بعض الرأي ببعض يتولد منه الصواب افکار مختلف را با هم مقايسه کنيد؛ راه صحيح از آن به دست خواهد آمد . (ميزان الحکمه –ج 4 – ص 34 )

47. گونه هاي استراتژي با نقاط مرجع استراتژيک مختلف

49. ويژگي‌هاي مكتب برنامه‌ريزي : • مبتني بر توالي منطقي اقدامات و در قالب يك برنامه مشخص ميباشد. • نقش اصلي را پرسنل برنامه‌ريز بجاي مديران عالي ايفا ميكنند. • سازمانها و افراد متولي برنامه‌ريزي در شركتها و سازمانها از جايگاه بالاتري برخوردار هستند. • تدوين استراتژي حاصل يك فرآيند مستمر برنامه‌ريزي است. • برنامه حاصله ، مبتني بر فرد (مدير) نيست. بلكه حاصل تلاشي نظام يافته در راستاي فرآيند برنامه‌ريزي است. • فرآيند برنامه‌ريزي ، برنامه توليد مي كند و نه الزاماً استراتژي.

50. مكتب برنامه‌ريزي در سازمانهايي با بروكراسي ماشيني و محيط هاي ايستا كاربرد دارد. • با ترجمان استراتژي در قالب برنامه هاي عملياتي و نيز بيان ريالي آنها (بودجه ريزي) قابليت پياده سازي و محقق سازي راهبردها افزايش مي يابد. • نتايج استراتژي قابل كنترل هستند (فرآيند رسمي برنامه‌ريزي) • در مكتب برنامه‌ريزي سعي در ايجاد هماهنگي بين برنامه ها است. • استراتژي به‌صورت كاملاً صريح و آشكار ظاهر ميشود ، بطوري كه مي‌توان آنرا با توجه به اهداف ، برنامه ها و طرح هاي عملياتي متنوع به كار بست.