PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE HOOFDSTUK 5 DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING

1. PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE HOOFDSTUK 5 DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING

2. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING MANAGEMENT vs FINANCIAL ACCOUNTING INHOUDSOPGAVE Management vs financial accounting Kostensoorten/-categorieën Balanced scorecard Spanningen tussen management accounting en de aandeelhouders PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 2

3. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING MANAGEMENT vs FINANCIAL ACCOUNTING • 5.1 INLEIDING • LEERDOELEN • Weten wat management accounting inhoudt en wat het verschil is met financial accounting. • Kennis hebben van de verschillende kostensoorten/-categorieën. • Berekeningen kunnen maken binnen verschillende kostensoorten/-categorieën. • Het onderkennen van niet-financiële informatie binnen een onderneming. PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 3

4. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING MANAGEMENT vs FINANCIAL ACCOUNTING PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 5

5. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • 5.3 KOSTENSOORTEN EN –CATEGORIEËN • Indeling van de kosten: • A) Grond- en hulpstoffen • B) Arbeid • C) Dienstverlening • D) Duurzame productiemiddelen • E) Grond • F) Belastingen PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 6

6. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • A) Grond- en hulpstoffen • Grondstoffen: basis van producten • Hulpstoffen: gebruikt om eindproduct te maken maar komen niet in het eindproduct terecht • Gerelateerde begrippen: • Standaardkosten en historische kosten • Afval, uitval en verspilling • Voorraadkosten • Economische voorraad, veiligheids- en technische voorraad •  Standaardkosten en historische kosten: • Historische kosten: • kosten gemaakt om bepaalde goederen of diensten op een bepaald moment aan te schaffen • Standaardkosten: • kostennorm die vooraf bepaald is op basis van nacalculaties uit het verleden PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 7

7. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Afval, uitval en verspilling: • Afval: • grondstof die tijdens de productie verloren gaat maar die wel noodzakelijk is om de productie door te voeren • Brutoverbruik: de totale hoeveelheid grondstof nodig om een product te maken • Nettoverbruik: hoeveelheid grondstof die uiteindelijk in het product terecht komt • Uitval: • producten die niet door de kwaliteitscontrole komen • Verspilling: • grondstof die je meer verbruikt dan volgens een vooraf gestelde norm is vastgelegd • Afval en uitval: wel in kostenprijsberekening, verspilling niet PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE- 8

8. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Voorraadkosten: • Voorraad aanhouden met als reden verhoogde flexibiliteit, schaarste te overbruggen, tijd te winnen • Drie kostenaspecten: ruimte, risico en rente • Risico: mogelijkheid van bederf of veroudering • Ruimte: voorraden moet men ergens opslaan • Rente: moet betaald worden over het vreemd vermogen of opportunity costs op het eigen vermogen • Soorten voorraden: • Technische voorraad: voorraad in organisatie aanwezig • Veiligheidsvoorraad: gedeelte van technische voorraad die aanwezig is om aan vraag van afnemers te voldoen; ijzeren voorraad • Economische voorraad: voorraad waarover onderneming prijsrisico loopt; technische voorraad die al ingekocht maar nog niet ontvangen is verminderd met de reeds verkochte maar nog niet geleverde goederen • Technische voorraad + voorinkopen – voorverkopen = economische voorraad PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE- 9

9. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Voorraad beperken m.b.v. omzetsnelheid en opslagduur • Omzetsnelheid: aantal malen dat de gemiddelde voorraad in een jaar wordt omgezet • Afzet: aantal verkochte producten • Omzet: verkoopwaarde (afzet x verkoopprijs) • Inkoopwaarde omzet: inkoopwaarde verkochte goederen • Gemiddelde voorraad: voorraad aanwezig gedurende een bepaalde periode • Opslagduur: periode waarin eenmaal de gemiddelde voorraad verkocht wordt • Hoe hoger omzetsnelheid, hoe hoger rendement PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 10

10. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Berekenen van omzetsnelheid kan op drie manieren: • Berekenen opslagduur: PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 11

11. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • B) Kosten van arbeid: • Omdat loonkosten hier erg hoog liggen heeft men arbeidsproductiviteit door mankrachten omgezet in geautomatiseerde processen. Toch blijven er nog mensen nodig. Zij worden beloond volgens een van de drie beloningssystemen: • Tijdloon • Stukloon • Premieloon • Tijdloon: • Vastloon • loon per gewerkt uur • Gebruikt bij gespecialiseerd werk • Voordelen: • eenvoudig berekenen • Door vast loon rust bij werknemer • Werknemer hoeft zich niet te haasten • Nadelen: • Veel controle nodig • Financiële druk is weg, geen stimulans PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 12

12. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Stukloon: • Tariefloon • Beloning per geleverde prestatie • Voordelen: • Snelle werknemer verdient meer • Loonkosten per geleverde prestatie staan vast • Nadelen: • Kwaliteitscontrole nodig • Niet volledig geleverde prestaties niet beloond • Premieloon: • Basisvergoeding met extra vergoeding als boven bepaalde norm wordt gepresteerd • Combinatie van voordelen tijdloon- en stukloonstelsel • Voordelen: • Motivatie • Hardere werkers meer beloond • Nadelen: • Competitie • Negatief effect op arbeidsinvulling mogelijk PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 13

13. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • C) Kosten van dienstverlening: • Inhuren van gespecialiseerd personeel (catering, bewaking, schoonmaak) • Personeel inhuren als kosten voor interne afdeling hoger liggen dan deze voor extern inkopen (=outsourcen) • Bijkomen van nieuwe afdeling is afhankelijk van langetermijnperspectief • Om keuze van outsourcen te overwegen is kosten-batenanalyse nodig PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 14

14. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • D)Kosten van duurzame productiemiddelen: • Middelen die meerdere jaren gebruikt worden voor het productieproces • Bij aanschaf wordt geld geïnvesteerd • Waarde neemt gedurende gebruik af (=afschrijving) • Duurzaam productiemiddel heeft verschillende levensduur: • Technische levensduur • Economische levensduur • Duurzame productiemiddelen kennen drie groepen van kosten: • Afschrijvingskosten • Rentekosten • Complementaire kosten PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 15

15. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN •  Afschrijvingskosten: • Kosten van waardevermindering • Als kosten aan de klant doorberekend • Berekend over economische levensduur • Dienen benut te worden voor investeringen • Diverse afschrijvingsmethoden • Afschrijven met vast percentage van aanschafwaarde • Afschrijven met vast percentage van boekwaarde • Afschrijven met wisselend percentage van aanschafwaarde • ‘sum of the years digits’ PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 16

16. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Diverse afschrijvingsmethoden • Methode 1: Afschrijven met vast percentage van aanschafwaarde: • Lineaire methode • Waardedaling elk jaar ongeveer even groot • Berekenen van afschrijvingskosten: • Bepaal de totale waardevermindering/afschrijvingskosten = Aw-Rw • waarbij Aw: aanschafwaarde • Rw: restwaarde; de waarde die het middel heeft na het verlopen van de economische levensduur (Eld). • Bepaal de jaarlijkse afschrijvingskosten • Bepaal het afschrijvingspercentage PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 17

17. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Methode 2: Afschrijven met vast percentage van boekwaarde: • Elk jaar dalen de afschrijvingskosten • Elk jaar zelfde percentage van laatste boekwaarde afgeschreven • Boekwaarde (waarde waarvoor productiemiddel op balans staat) daalt elk jaar • Snel verouderende duurzame productiemiddelen • Boekwaarde = aanschafwaarde – afschrijving PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 18

18. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • Methode 3: Afschrijven met wisselend percentage van aanschafwaarde • Elk jaar afschrijvingspercentage aangepast • Bedrag waarover wordt afgeschreven blijft hetzelfde • Jaarlijkse prestaties nemen af • Methode 4: ‘sum of the years digits’ • Afschrijvingskosten dalen geleidelijk gedurende de economische levensduur • Jaarlijkse afschrijving • Waarbij jaarcoëfficiënt = economische levensduur PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 19

19. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CAEGORIEËN HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN •  Rentekosten: • Vergoeding voor beschikbaar stellen van vermogen voor aanschaf van duurzame productiemiddelen • Zowel voor eigen vermogen als voor vreemd vermogen • Twee methoden behandeld om rentekosten te berekenen: • Methode 1: Rente over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen (GGV) gedurende gehele economische levensduur (Eld): • Rentekosten elk jaar gelijk • Gemiddelde van aanschafwaarde en restwaarde • Methode 2: Rente over gemiddeld geïnvesteerd vermogen per gebruiksjaar: • Rentekosten dalen • Per jaar boekwaarde berekenen PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 20

20. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN •  Complementaire kosten: • Bijkomende kosten om het productiemiddel te kunnen gebruiken (energiekosten, onderhouds- en reparatiekosten, verzekeringskosten,…) • Stijgen doorgaans gedurende gebruik van productiemiddel • Reden om afschrijving jaarlijks te laten dalen • Complementaire kosten moeten per duurzaam productiemiddel apart berekend worden PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 21

21. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • E) Kosten van grond: • Grond nodig voor fabriekspand, kantoor, opslagruimte, landbouw,… • Kosten van grond kunne ingedeeld worden in hoofdsoorten: • Aan- en verkoop van grond: • Rente over geïnvesteerde vermogen als grond niet slijt • Geïnvesteerde vermogen terug als inkomsten als grond verkocht • Pacht: • Geen uitgaven bij aanschaf maar ook geen inkomsten bij verstrijken van pacht • Afschrijving: • Bij land- en mijnbouw wordt grond in directe zin gebruikt • Grond minder waard ten kosten van het eigen vermogen • Saneringskosten: • Verontreinigde grond verkopen dan verplicht saneren PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 22

22. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN • F) Kosten van belastingen: • Belastingen geheven door overheid om activiteiten te bekostigen • Drie soorten belastingen: • Kostprijsverhogende belastingen: • Belasting toegevoegde waarde: • Belastingen op winst •  Kostprijsverhogende belastingen: • Indirecte belastingen of belastingen op productie en consumptie • Bv. registratierechten, successierechten, accijnzen, milieuheffingen, invoerrechten op goederen uit buitenland, onroerende voorheffing, voertuigbelastingen,… • In kostprijsberekening PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 23

23. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN •  Belasting toegevoegde waarde (btw): • Indirecte belastingen • Overheidsbelasting op aanschaffen en verkopen van goederen en diensten • Geen kostprijsverhogende belasting • wel prijsverhogend effect • Drie tarieven: • 19% voor luxe goederen • 6% verlaagde tarief voor voedingsmiddelen, geneesmiddelen,, boeken en bepaalde diensten • 0% voor goederen/diensten die naar/in buitenland worden geëxporteerd/uitgevoerd PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 24

24. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING KOSTENSOORTEN EN -CATEGORIEËN •  Belastingen op winst: • Directe belastingen • Alle belastingen op inkomen van particulieren en op bedrijfswinsten • Bij onderneming: vennootschapsbelasting, inkomstenbelasting, vermogensbelasting, ... • Bij individuen: inkomstenbelasting (brutoloon minus kosten) • Verlagen winst PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 25

25. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING BALANCED SCORECARD • 5.3 BALANCED SCORECARD: • lezen PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 26

26. HOOFDSTUK 5: DE ORGANISATIE BESTUREN: MANAGEMENT ACCOUNTING SPANNINGSVELD MANAGEMENT ACCOUNTING EN AANDEELHOUDERS • 5.4 SPANNINGSVELD TUSSEN MANAGEMENT ACCOUNTING EN AANDEELHOUDERS • Bij grotere bedrijven of beursgenoteerde bedrijven is er een verschil tussen ‘bezit’ en ‘beheersen’ van bedrijfsprocessen • Economisch bezit ligt bij aandeelhouders en aandeelhoudersvergadering • Juridisch bezit ligt bij bestuur • ‘Agency’-probleem of principaal-agent probleem: • bestuursbeleid komt niet overeen met wensen van aandeelhouders • Nastreven van verschillende doelstellingen (bv. groei versus winst) • Door ‘informatie-asymmetrie’: agenten beschikken niet over dezelfde informatie (managers zijn beter geïnformeerd dan aandeelhouders) • ‘Corporate Governance’ richt zich op de vraag hoe machtsverhoudingen eruit zou moeten zien PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 27