Geografia – Morza Świata

1. Geografia – Morza Świata Autor: Patrycja Mirecka

2. Spis treści: • Morze Bałtyckie • Morze Czerwone • Morze Śródziemne • Morze Kaspijskie • Morze Czarne • Morze Północne • Morze Sargasowe • Morze Karaibskie • Morze Koralowe

3. Morze Bałtyckie Płytkie morze śródlądowe na szelfie kontynentalnym w północnej Europie. Połączone z Morzem Północnym przez Cieśniny Duńskie (Sund, Mały i Wielki Bełt) oraz Kattegat i Skagerrak. Za zachodnią granicę Bałtyku właściwego przyjmuje się cieśninę Sund i próg podwodny ciągnący się na głębokości 18–20 m od przylądka Gedser (wyspa Falster) do przylądka Darßer Ort ; na zachód od tej linii znajduje się akwen Bałtyku Zachodniego o powierzchni ok. 8000 km² nazywany przez Niemców także Ostsee; akwen ten obejmuje m.in. część wód Cieśnin Duńskich (oprócz Małego i Wielkiego Bełtu) a także mniejsze: Alsenbelt, Fehmarnbelt, Langelandsbælt.

4. Morze Czerwone Morze śródlądowe między Afryką, a Półwyspem Arabskim, część Oceanu Indyjskiego. Morze Czerwone połączone jest przez cieśninę Bab al-Mandab z Morzem Arabskim, a przez Kanał Sueski z Morzem Śródziemnym. Na północy posiada dwie zatoki - Zatokę Sueską i Zatokę Akaba, otaczające z dwóch stron Półwysep Synaj. Mimo że jest to morze śródlądowe, nie jest morzem szelfowym. Środkiem dna Morza Czerwonego biegnie dolina ryftowa. Jest to Ryft Morza Czerwonego. Jego dno stanowi skorupa oceaniczna zbudowana z bazaltu. W tym miejscu Afryka oddala się od Azji, a właściwie płyta afrykańska od płyty arabskiej. Proces ten rozpoczął się w eocenie i przyśpieszył w czasie oligocenu. Liczne wyspy, rafy koralowe, głównie na południu. Jest to najdalej na północ wysunięty akwen z rafami koralowymi.

5. Morze Śródziemne Morze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją, o powierzchni około 2,5 mln km². Zasolenie wód Morza Śródziemnego wynosi 33-39 ‰. Na zachodzie jest połączone Cieśnin Gibraltarską z Oceanem Atlantyckim, przez Cieśninę Dardanele łączy się z Morzem Marmara i dalej przez Cieśninę Bosfor z Morzem Czarnym, zaś przez Kanał Sueski z Morzem Czerwonym i dalej Oceanem Indyjskim. Nad Morzem Śródziemnym leżą (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Gibraltar, Hiszpania, Francja, Monako, Włochy, Malta, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr, Turcja, Syria, Liban, Izrael (w tym Strefa Gazy), Egipt, Libia, Tunezja, Algieria i Maroko. Większość państw basenu Morza Śródziemnego współpracuje w ramach Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego. Fauna Morza Śródziemnego liczy w przybliżeniu około 5000 gatunków.

6. Morze Kaspijskie Bezodpływowe słone jezioro reliktowe w Azji i w niewielkiej części w Europie. Jest największym jeziorem świata z powierzchnią wynoszącą ok. 370 tys. km² (zmieniającą się wskutek wahań poziomu wody, w 1930 roku wynosiła ona aż 442 tys. km²). Dla porównania powierzchnia całkowita Polski to ok. 313 tys. km². Maksymalna głębokość to 1025 m. Zasolenie od słodkowodnej części północnej do 10-12‰ w części środkowej i południowej i do bardzo dużego, sięgającego nawet 300‰ w zamkniętej zatoce Kara-Bogaz-Goł. Czas wymiany wód wynosi 250 lat. W Starożytności nosiło różne nazwy: Ocean Hyrkański, Morze Azarskie i Morze Kwalijskie. Morze Kaspijskie, tak jak Morze Śródziemne i Morze Czarne, jest reliktem Oceanu Tetydy. Ponieważ zasilane jest rzekami, poziom wody podnosił się i opuszczał znacząco wiele razy, a w suchych okresach wysychało odkładając pokłady soli na dnie, pokryte później osadami naniesionymi przez wiatr.

7. Morze Czarne Morze śródlądowe rozciągające się pomiędzy Azją Mniejszą na południu, Kaukazem na wschodzie, Niziną Wschodnioeuropejską na północy i Półwyspem Bałkańskim na zachodzie. Wchodzi w skład systemu oceanicznego Oceanu Atlantyckiego. Nazwa pochodzi od siarczków (morze jest największym na świecie zbiornikiem wody beztlenowej) barwiących wodę na czarno. Jest połączone cieśninami Bosfor i Dardanele z Morzem Śródziemnym, północna część oddzielona przez Półwysep Krymski nosi odrębną nazwę: Morze Azowskie, łączy je Cieśnina Kerczeńska. Powierzchnia wynosi 422 000 km² (461 000 km² razem z Morzem Azowskim), objętość 555 000 km³, średnia głębokość 1315 m, maksymalna głębokość 2258 m, długość wzdłuż równoleżnika 1150 km, wzdłuż południka 580 km.

8. Morze Północne Morze szelfowe przy brzegach Europy, część Atlantyku. Morze Północne położone jest między wybrzeżami Danii, Szwecji i Norwegii na wschodzie, Wysp Brytyjskich na zachodzie, i Niemiec, Belgii, Holandii i Francji na południu. Z Morzem Bałtyckim połączone jest cieśninami Kattegat (przez Limfjord), Sund, Wielki Bełt oraz Mały Bełt. Na dnie Morza Północnego znajduje się Krater Silverpit. Istnieje hipoteza, według której powstał on na skutek upadku na Ziemię przed 65 mln laty fragmentu tej samej komety, której główna część utworzyła Krater Chicxulub. Katastrofa ta mogła być przyczyną wymierania kredowego. Fale tsunami powstałe podczas kolizji w Kraterze Silverpit, powinny zalać wybrzeża Morza Północnego powodując ogromne powodzie.

9. Morze Sargassowe Morze Sargassowe to akwen morski leżący w zachodniej części północnego Atlantyku, mniej więcej pomiędzy 20 i 35 N oraz 30 i 70 W, rozciągając się od wysp Bahama, poprzez Bermudy, aż niemal po Azory. Zasięg morza jest szczególnie trudny do określenia od strony wschodniej i częściowo południowej, ale jego granice wyznaczają w praktyce otaczające go ze wszystkich stron silne prądy powierzchniowe: Zatokowy (Golfsztrom), Kanaryjski i Północno-Równikowy. Morze Sargassowe jest nietypowe m.in. dlatego, że jest jedynym obszarem wód w pełni oceanicznych (fragment oceanu), który w nazwie posiada określenie "morze", jako że morze (w znaczeniu terminu geograficznego) zazwyczaj styka się w jakikolwiek sposób z lądem. Stąd też trudne określenie dokładnych granic i powierzchni tego akwenu.

10. Morze Karaibskie Od pełnych wód Oceanu Atlantyckiego oddzielają go łańcuchy wysp Małych Antyli na wschodzie i Wielkich Antyli na północy. Wyspa Kuba i półwysep Jukatan oddzielają go od Zatoki Meksykańskiej. Z akwenem Zatoki Meksykańskiej połączone jest przez Cieśninę Jukatańską, a z Oceanem Atlantyckim przez Cieśninę Zawietrzną. Z Morza Karaibskiego można dostać się na Ocean Spokojny przez Kanał Panamski. Jego powierzchnia wynosi 2 754 000 km². Najgłębszy punkt znajduje się w Rowie Kajmańskim, pomiędzy Kubą a Jamajką, na głębokości 7680 m. W ukształtowaniu dna Morza Karaibskiego wyróżnia się trzy baseny: Jukatański, Kolumbijski i Wenezuelski. Wybrzeże Morza Karaibskiego jest dość urozmaicone. Występuje tu kilka dość dużych zatok: Honduraska, Moskitów, Darién czy Wenezuelska z jeziorem Maracaibo. Ważniejsze miasta położone nad Morzem Karaibskim to: Santiago de Cuba, Port-au-Prince, Santo Domingo, Caracas, Maracaibo, Barranquilla, Cartagena, Colón, Belize City, Cancun i Playa del Carmen. Cały obszar Morza Karaibskiego oraz leżące na nim wyspy nazywane są Karaibami.

11. Morze Koralowe Duże półotwarte morze na Oceanie Spokojnym przy północno-wschodnich wybrzeżach Australii i południowo-wschodnich wybrzeżach Nowej Gwinei (Zatoka Papua). Od zachodu graniczy z Oceanem Indyjskim poprzez Cieśninę Torresa. Od północy graniczy z Morzem Salomona, a od południa z Morzem Tasmana i Morzem Fidżi. Od zachodu przy brzegach Australii znajduje się Wielka Rafa Koralowa. Granicę z otwartym oceanem wyznaczają wyspy: Santa Cruz, Nowe Hebrydy (Vanuatu), Wyspy Lojalności i Nowa Kaledonia. Głównymi portami nad Morzem Koralowym są: Cairns (Australia), Port Moresby (Papua-Nowa Gwinea) i Numea (Nowa Kaledonia).