“OKULLAR HAYAT OLSUN” PROJESİ ÇERÇEVESİNDE UYGULAMAYA KONULAN 0-6 YAŞ AİLE EĞİTİMİ PROGRAMINA

1. “OKULLAR HAYAT OLSUN” PROJESİ ÇERÇEVESİNDE UYGULAMAYA KONULAN 0-6 YAŞ AİLE EĞİTİMİ PROGRAMINA HOŞGELDİNİZ

2. BU PROGRAMIN AMACI NEDİR? • 0-6 Yaş döneminin önemini kavramak. • Çocuğun gelişimine aile olarak en iyi nasıl katkı sağlayabileceğimizi görmek. • Çocuklarımızla iletişim kurarken, onu dinlerken, onunla konuşurken, doğru ve yanlış davranışlar sergilediğinde, neleri yapıp, neleri yapmamamız gerektiğini konuşmak.

3. OKUL ÖNCESİ YAŞLARIN ÖNEMİ • 0-6 yaşlar, başka deyişle “okul öncesi yaşlar” çocuğun gelişiminde çok büyük bir önem taşır. 1. 0-6 yaşlar, büyümenin ve gelişimin en hızlı olduğu dönemdir. (örneğin, insan zekasının %70’i gelişimini 0-6 yaşları arasında tamamlıyor.) 2. 0-6 yaşlar aynı zamanda çocukların çevreden en çok etkilendikleri zamandır. • Dolayısıyla büyüme ve gelişimdeki hızın bir fırsata dönüşmesi, çocuğun yakın çevresinin, başta ailesinin elindedir. • Bu dönemde yeterince iyi gelişmeyen, desteklenemeyen, çocuklar daha sonra arayı çok zorlanarak kapatabilirler yani çok önemli bir fırsatı değerlendirememiş oluruz.

4. GELİŞİM ALANLARI

5. ÇOCUĞUN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Değerler Halk Eğitimi Babanınişi Sağlık K. Okul Anne Baba Oyun Alanı BakımVer. Kardeş Annenin işi Sosyal Hizmetler Kanunlar

6. Anne Baba olarak Çocuğumuzu Destekleyen Çevreyi O’na Sunmamız Gerekir. Çocuğu destekleyen çevre, onun becerilerini ve yeteneklerini ulaşabileceği en üst sınıra kadar geliştirme imkanı veren ortamdır. NELER YAPABİLİRİZ? • Farklı bilgi ve becerileri öğretmeliyiz. ( bisiklete binme, boya kalemleri, makas kullanma, sofra kurma, yaşlılara yer verme, çiçek yetiştirme, oyuncak toplama v.b) • Farklı öğrenme ortamları yaratmalıyız. (postaneye, müzeye, tiyatroya, sinemaya, hayvanat bahçesine, köye, kente, pazara doğaya götürmeliyiz. Birlikte yemek yapma, oyun oynama, kitap okuma, soru sorma sorularına cevap verme v.b.) • Oyun oynama eğlenme fırsatı vermeliyiz. (eve arkadaş çağırma, parklara götürme , oyuncak yapma, oynamasına fırsatlar verme v.b.

7. BİRLİKTE ETKİN ZAMAN GEÇİRMELİYİZ. Çocuğa ayrılan zamanın onun gelişimine katkıda bulunacak etkinliklerle ( oyun oynama, oyuncak yapımı, öykü-masal anlatma, kitap okuma gibi…) değerlendirilmesiyle mümkündür.

8. Ailede sorumluluk verilen, sosyal beceriler kazındırılan, desteklenen çocuklar, okulda daha başarılı olmaktadırlar. • .

9. Anneler ve aileler çocukların hayatında hangi bakımlardan önemlidir? • Anne sütü ile beslemekte • Uygun sıcaklıkta ve ortamda büyümesinde • Tehlikelerden korunmasında • Güven duygusunun gelişmesinde) (annenin çocuğuna dokunması, onunla konuşması, onu dinlemesi, ona gülümsemesi, onun ihtiyaçlarını fark ederek karşılaması güven geliştirir.) • Yaşamasında • Dünyayı tanıma aracı olarak

10. 0-6 Yaş çocuğunun bakımı ve gelişiminden sadece anneler mi sorumludur? • Çocuğu destekleyen çevreyi, O’na sunmakta babanın hiç mi sorumluluğu yok! Sizce babalar çocuklarıyla neden daha az ilgileniyorlar?

11. Çocuk Gelişiminde Babanın Rolü ve Önemi • Çocuk kalıtımla bir çok özelliğini babadan alır. • Baba, kız ve erkek çocukların cinsiyetlerine uygun kişilik geliştirmelerinde çok önemli rol oynar. • Babanın çocuğa olan ilgisi, temel güveni pekiştirir. • Babanın çocuğa olan ilgisi, çocuğun zeka kapasitesini %30 artırır. • Baba ilgisizliği erkek bebeklerde sosyal tepkilerde geriliğe neden olur. • Babanın yokluğu ve ilgisizliği erkek çocukların güvensiz ve saldırgan, kız çocukların ise, anneye bağımlı bir şekilde yetişmesine neden olabilir. • Baba ilgisizliği ileri ki yıllarda okul başarılarının düşmesine neden olabilir. • Babanın yokluğu ya da ilgisizliği, çocukların ergenlik dönemini, derinden ve olumsuz etkileyebilir.

12. Genellikle Babalar: Çocukların bağımsız davranışlarını, anneden daha çok destekler, cesaretlendirirler. Bu da; Çocukların yeterlilik ve zekalarını olumlu etkiler.

13. ANNE BABA TUTUMLARI

14. . • Çocuklarınızın hangi özelliklere sahip olmasını istiyorsunuz? • Çocuklarınız istemediğiniz bir davranışta bulunduğunda neler yapıyorsunuz? • Çocuğunuz hoşunuza gitmeyen, istemediğiniz bir davranışı ısrarla sürdürünce ne yapıyorsunuz?

15. BASKICI TUTUM

16. BASKICI TUTUM Anne Baba Çocuk

17. BASKICI TUTUM YÖNTEMLERİ Fiziksel Güç: Vurmak, çimdiklemek, terlik atmak, sarsmak, kulak çekmek, banyoya kapatmak v.b. Duygusal Güç:Bağırmak, azarlamak, tehdit etmek, alay etmek, isim takmak, küçük düşürmek, küsüp konuşmamak, sevgi esirgemek, kıyaslamak, beddua etmek, duygu sömürüsü yapmak, v.b. Ekonomik Güç: Oyuncak almamak, para vermemek, çikolata almamak, v.b Bilgi Gücü: Kandırmak, oyalamak, sevdiği şeyden mahrum etmek, haklarını elinden almak. 17

18. BASKICI TUTUMUN SONUÇLARI • Çocuk üzülür, sevilmediğini düşünür. • Kendini küçük düşmüş ve aciz hisseder. • Kendine ve çevresine karşı güveni sarsılır. • O da kardeşlerine, başka çocuklara hatta büyüklere şiddet uygular. • Ayrıca, anne-baba olduğunda, çocukken gördüğü tutumları, kendi çocuklarına uygular.

19. . DAYAK YİYEN, CEZA ALAN ÇOCUK NE DÜŞÜNÜR? NE HİSEDER?

20. DAYAK YİYEN ÇOCUK; • Kendine kızacağına, onu dövene, cezalandırana kızar. • Kendini ödeşmiş sayar. • Yaptığı davranışı neden yapmaması gerektiğini anlayamaz. • Çocuk, dayak yediği, ceza aldığı kişi yanındayken istenmeyen davranışı yapmayabilir, ama yalnızken davranışı tekrarlar. • Çocuk, dayak yememek için yalan söylemeye başlar.

21. TAVİZKAR TUTUM

22. Çocukların, ağlayarak, tutturarak, misafirlerin yanında bir şeyler isteyerek, duygu sömürüsü yaparak, anne – babalarına istedikleri şeyi yaptırmalarıdır. 22

23. TAVİZKAR TUTUM Anne Baba Çocuk

24. TAVİZKAR TUTUMUN SONUÇLARI • Bu çocuklar, anne-babalarını kontrol etmek için öfke nöbetleri geçirir. Karşılarındakini nasıl suçlu hissettireceklerini iyi bilirler. Anne-babalarıyla konuşma tarzları aşağılayıcıdır. • Kontrol edilemeyen ve düşünmeden hareket eden çocuklar haline gelebilirler. • Başkalarının duygularına ve eşyalarına önem vermeyi örenmekte zorluk çekerler ve bencil davranışlar geliştirebilirler. • Ev içinde uyumsuz olurlar ve yardım etmezler. • Okula alışmakta zorluk çekerler. • Anne-babalar, çocuk karşısında hep kaybeden oldukları için çocuğa karşı genellikle kızgın olurlar. Bunu hisseden çocuk, onlar tarafından sevilmediğini düşünür. • Anne-babalar, bu tutumla yetiştirdikleri çocuklara tahammül edemezler.

25. Baskıcı ve tavizkar tutumu uygulayan anne babalara ne oluyor?

26. Baskıcı ve Tavizkar Tutumların anne-baba üzerindeki etkileri • Her iki tutum da çocuklarda olumsuz sonuçlara yol açtığı için anne-baba kendini kötü hisseder. • Bir çok ailede tutumlardan birini anne, diğerini baba kullanır. Bu yüzden çocuk ne yapacağını bilemez ve ebeveynlerden birine yaklaşırken, diğerinden uzaklaşır. Bu durum eşler arasında ilişkiyi de olumsuz etkiler.

27. AŞIRI KORUMACI TUTUM

28. AŞIRI KORUMACI ANA – BABALARIN ÇOCUK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Ana babalarına aşırı bağımlı olabilirler. Kişisel sorumluluklarını almayı bilemezler. Öz bakım becerisini geliştiremez birçok alanda kendilerini ifade edemezler. Özgüven geliştirmede zorlanabilirler. Kendilerine güvenleri azalabilir. Okul başarıları düşer.Tek başlarına ders çalışamazlar.

29. Baskıcı davranıyoruz olmuyor. Tavizkar davranıyoruz olmuyor. Korumacı davranıyoruz olmuyor. Çocuklarımıza zarar veriyoruz. Peki ne yapacağız? Başka tutum yok mu? Diyeceksiniz. Var.

30. 10 DAKİKA ARA

31. DEMOKRATİK TUTUM

32. DEMOKRATİK TUTUM Anne Baba Çocuk

33. DEMOKRATİK TUTUMDA ÖNEMLİ NOKTALAR • Çocuğu, ayrı bir birey olarak kabul etmek. • Olumlu ve yapıcı düşünmek. • Çocuğun dünyasını anlamaya çalışmak. • Çocukla yakın ve karşılıklı bir ilişki kurmak.

34. HEM ÇOCUĞU BİR BİREY OLARAK KABUL ETMEK, HEM DE KENDİ İHTİYAÇLARIMIZI DİKKATE ALAN BİR İLİŞKİ GELİŞTİRMEK İÇİN; • Çocuğun anlattıklarını, sorunları can kulağı ile DİNLEMEK. • Bizim istek ve ihtiyaçlarımızı, çocuğa net bir biçimde nedenleriyle birlikte AÇIKLAMAK. • Çocuğu gelişimine uygun şekilde DESTEKLEMEK ve ona yaşına uygun SORUMLULUKLAR VERMEK. • Yaşanan sorunlarla ilgili birlikte ÇÖZÜM ÜRETMEK. • Çocuğumuzun başarabileceğine inanarak ona GÜVENMEK. • Çocuğumuza kendi davranışlarımızla ÖRNEK OLMAK

35. DEMOKRATİK TUTUMUN SONUÇLARI Bu yöntemle büyüyen çocuklar sağlıklı iletişim kurma becerilerine sahip olur. Sınırları ve kuralları anlar anlamadığında sorar. Kendine ve çevresine güvenir. Hem kendi hem de diğer insanların hak ve sorumluluklarının farkındadır. Yanlış davranışta bulunduğunda, davranışının neden yanlış olduğu ona açıklandığı için davranışının diğer insanlar üzerindeki etkisini fark eder. Anne -babasıyla gerçek, içten bir ilişki geliştirir. Yetkin yöntemle yetişen çocuklar iç denetim geliştirirler.Yanlarında yetişkinler olmadan da doğru davranışı gösterirler.

36. DEMOKRATİK TUTUMUN BİRİNCİ ADIMI ÇOCUĞU DİNLEMEK

37. “Kağan çok kötü bir çocuk, topumu aldı vermiyor, o’nu sevmiyorum, bize gelmesin. • Çocuğunuza ne dersiniz? • Peki bunları neden söylersiniz? Bunları söylerken amacınız nedir?

38. Emir vermek, yönetmek Tehdit etmek, gözdağı vermek Vaaz vermek, ahlak dersi vermek Öğüt vermek, çözüm getirmek Öğretmek, nutuk çekmek, mantıklı düşünceler önermek Yargılamak, eleştirmek, suçlamak Övmek, iltifat etmek, pohpohlamak Ad takmak, alayetmek, utandırmak Yorumlamak, analizetmek, tanıkoymak Avutmak, tesellietmek Sorusormak, sınamak, çaprazsorgulamak Oyalamak, şakacıdavranmak, konuyusaptırmak Kıyaslamak İLETİŞİM ENGELİ OLABİLECEK BAZI DAVRANIŞLAR

39. Siz bir sorun yaşıyorken biri sizi nasıl dinlesin istersiniz? Çocuklar nasıl dinlenilmek isterler? Onları nasıl dinlemeliyiz?

40. ETKİN DİNLEMEMELİYİZ.

41. ÇOCUKLARI DİNLERKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR • Dikkatle can kulağı ile dinlemeliyiz. • O anda bir işle uğraşıyorsak, onu bırakıp çocuğa yönelmeliyiz. • O anda dinleyemeyecek durumda isek, onu ne zaman dinleyebileceğimizi söyleyip sözümüzde durmalıyız. • Aynı hizada olup yüzüne bakmalıyız. • Sadece bunları yapmak, beden dilimizle ve hareketlerimizle çocuğumuza onu dinlediğimizi göstermek bile ona yardımcı olmamızı sağlar. Çocuğunuza bırakabileceğiniz en büyük miras, O’na dinlemeyi öğretmektir.

42. Etkin Dinleme • Pasif dinleme becerileri • İçerik yansıtması • Duygu yansıtması 0-3 Yaşındaki Çocuklara Dinleme Cevapları * Çocuğun İhtiyaçlarını karşılamak, * Göz teması kurmak, * Sarılmak, dokunmak, * Onunla yumuşak bir ses tonu ile konuşmak.

43. Dinlemenin çocuğun gelişimine faydaları • Dinlenen çocuk kendini ifade edebildiği için hırçın ve saldırgan olmaz. • Dinlenen çocuğun konuşma yeteneği artar. • Önemsendiğini hisseder. Öz güveni artar. • Çocuk sorunlarını başkalarıyla değil ailesi ile paylaşır. • Dinlenen çocuk dinlemeyi de öğrenir.

44. . ÇOCUĞA KENDİMİZİ İFADE ETMEK

45. ÇOÇUGUNUZUN YAPMASINI İSTEMEDİĞİNİZ (SİZİ RAHATSIZ EDEN) DAVRANIŞLARI NELERDİR? İSTEMEDİĞİNİZ BİR DAVRANIŞ YAPTIĞINDA ÇOCUĞUNUZA NELER SÖYLERSİNİZ? 45

46. Suçlayıcı ifadelerle konuştuğumuzda çocuklar bizi dinlerler mi acaba?

47. Yaramaz, tembel, anlayışsız, gibi suçlayıcı ifadeler kullanıldığında çocuklar nasıl etkilenir: • Bu sözleri tekrar duymamak için anne babasıyla konuşmak istemeyebilir. • Suçlayıcı ifadeler çocuğumuzun kendine olan öz güvenini azaltır, kimlik duygusunu yaralar. • Özellikle 0-6 yaş çocuklar “geri zekalı, aptal, temel” gibi küçük düşürücü ifadelerin gerçek olduğuna inanabilir. • Suçlayıcı ifade kullandığımız zaman çocuk direnir, karşı çıkar, söz dinlemez. • Suçlayıcı ifade kullandığımızda çocuk gerçekten hangi davranışına kızdığımızı anlayamaz. • Bu davranışının bizi nasıl etkilediğini bilemez. 47

48. KENDİMİZİ İFADE BEN DİLİ DAVRANIŞIN TANIMI ANNE BABAYA ETKİSİ DUYGUNUN İFADESİ Karşıdaki kişinin üzen, kızdıran, korkutan Davranışının yorum katılmadan Ne ise aynen ifade edilmesi Karşıdaki kişinin yaptığı davranışın sonucunda oluşan duygunun nedeni Para, zaman, emek, Sağlık, enerji kaybının İfade edilmesi Karşıdaki kişinin davranışı Sonucunda Hissedilen duygunun ifade edilmesi

49. KİŞİLİĞİ DEĞİL DAVRANIŞI ELEŞTİRİN D DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD DDDDDD DDDDDDDDDDDDDDDDDD DDDDDDDDDDDDDDD

50. Kendimizi İfade (Ben Dili) • Oynadığın malzemeleri yerine koymadığında ( ) ben toplamak zorunda kalıyorum, yoruluyor ( ), sinirleniyorum ( ) • Yazı yazman gereken defteri yırttığında ( ), yeni deftere para vermek zorunda kalıyorum ( ) üzülüyorum ( ). • Çikolatanı koltuğun üzerine koydun ve lekelendi ( ). Yeniden silmek zorunda kalacağım ( ) çok kızdım ( ). • Ben bir şeyler anlatırken gözüme bakmadığında ( ) dinlemediğini düşünüyorum( ). Çok üzülüyorum ( ). • Ben bir arkadaşımla konuşurken sözümü kestiğinde ( ) öfkeleniyorum( ). Çünkü önemsenmediğimi düşünüyorum ( ). • Geç kaldığın zaman ( ), kötü bir şey oldu diye ( ) korkuyorum( ). • Hırkanı çıkarınca ( ), üşüyüp hasta olacaksın diye( ) kaygılanı - yorum ( ).