Bestuurlijke handhaving

1. Bestuurlijke handhaving

2. Overzicht Inleiding Algemene bepalingen Toepassingsgebied Bestuurlijke maatregelen - oplegging - raadgevingen en aanmaningen - bevoegde personen, hun toezichtopdrachten en -rechten - soorten - kenmerken - uitvoering - opheffing - beroep - samenvatting

3. Overzicht 5. Bestuurlijke geldboeten - definitie - onderscheid milieumisdrijven en milieu-inbreuken - alternatieve bestuurlijke geldboete - voorbeelden milieumisdrijf - exclusieve bestuurlijke geldboete - voorbeelden milieu-inbreuk - samenvatting 6. Contactgegevens

4. 1. Inleiding De wetteksten: -Milieuhandhavingsdecreet (MHD)(21/12/2007, B.S. 29/02/2008) -Milieuhandhavingsbesluit (MHB) (12/12/2008, B.S. 10/02/2009) Inwerkingtreding op 1 mei 2009 -Vervolgdecreet (30/04/2009, B.S. 25/06/2009) -Vervolgbesluit (30/04/2009, B.S. 25/6/2009) Inwerkingtreding op 25 juni 2009

5. 1. Inleiding Bevat belangrijke innovaties op vlak van: Harmonisatie van de bepalingen inzake toezicht, de sancties en veiligheidsmaatregelen, Een meer geco�rdineerd milieuhandhavingsbeleid: VR bijgestaan door de Vlaamse Hoge Raad voor de Milieuhandhaving (VHRM), Versterking bestuurlijke handhaving: Bijschaving bestaande instrumenten (raadgevingen, aanmaningen, bestuurlijke maatregelen) Invoering nieuwe instrumenten: bestuurlijke geldboete en bestuurlijke voordeelontneming

6. 1. Inleiding Artikel 16.1.24, 4� DABM: �Gewestelijke entiteit: de entiteit van het Vlaams Ministerie van Leefmilieu, Natuur en Energie, die de Vlaamse Regering aanwijst om de alternatieve bestuurlijke geldboete of de exclusieve bestuurlijke geldboete op te leggen.� Artikel 3 MHB: �De afdeling, bevoegd voor bestuurlijke handhaving, wordt aangewezen als gewestelijke entiteit, bevoegd voor het opleggen van de alternatieve bestuurlijke geldboete of de exclusieve bestuurlijke geldboete, vermeld in artikel 16.1.2, 4�, van het decreet� Artikel 1, 23� MHB: �De afdeling, bevoegd voor bestuurlijke handhaving: de afdeling Milieuhandhaving, Milieuschade en Crisisbeheer van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie�

7. 2. Algemene bepalingen Legaliteitsbeginsel: tegen een rechtsonderhorige kan ALLEEN een bestuurlijke maatregel of bestuurlijke geldboete worden opgelegd, als de milieu-inbreuk of het milieumisdrijf gevat wordt door een wettelijk voorschrift dat voorafgaandelijk aan de inbreuk of misdrijf was bepaald en in werking getreden (1 mei 2009). Proportionaliteitsbeginsel: er mag geen wanverhouding bestaan tussen een bepaald feit (milieu-inbreuk of milieumisdrijf) en de bestuurlijke maatregel/geldboete die op grond van dat feit wordt getroffen.

8. 3. Toepassingsgebied - Alle andere titels DABM, behalve Titel I Algemene bepalingen Titel II Besluitvorming & inspraak Titel X Agentschappen Titel XI Strategische adviesraden - Milieuhygi�newetgeving: Wet Luchtverontreiniging (1964) Wet Oppervlaktewateren (1971) Wet Geluidshinder (1973) Wet Grondwaterschade (1977) Afvalstoffendecreet (1981) Grondwaterdecreet (1984) Milieuvergunningendecreet (1985) Bodemdecreet (2006) Mestdecreet (2006)

9. 3. Toepassingsgebied - Milieubeheerrecht Boswetboek (1854) Wet Riviervisserij (1954) Jachtwet (1882) Wet Natuurbehoud (1973) CITES-wet (1981) Bosdecreet (1990) Jachtdecreet (1991) Natuurdecreet (1997) - Oppervlaktedelfstoffendecreet (2003)

10. 3. Toepassingsgebied - Europese milieuverordeningen Toepassing CITES (3626/82) Verbod gebruik wildklem en binnenbrengen pelzen (3254/91) Ozonafbrekende stoffen (2037/2000) Gezondheidsvoorschriften niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten (1774/2002) Persistente organische verontreinigde stoffen (850/2004) Europees PRTR (166/2005) Gefluoreerde broeikasgassen (842/2006) Overbrenging afvalstoffen (1013/2006) REACH (1907/2006) Uitvoer, met het oog op terugwinning, van bepaalde afvalstoffen (1418/2007)

11. 4. Bestuurlijke maatregelen Oplegging Slechts nadat een toezichthouder een milieu-inbreuk of milieumisdrijf heeft vastgesteld NIEUW: Derden (nadeel, belang, milieu-vzw�s) kunnen de bevoegde personen verzoeken bestuurlijke maatregelen op te leggen! Raadgevingen en aanmaningen Raadgevingen: preventief instrument = voorkomen van milieu-inbreuken/milieumisdrijven Aanmaningen: curatief instrument = schending van de regelgeving, gekoppeld aan de vaststelling van een milieu-inbreuk of milieumisdrijf

12. 4. Bestuurlijke maatregelen Bevoegde personen, hun toezichtopdrachten en �rechten Wie? - Toezichthouders -(inter)gemeentelijk/politiezone: aangewezen door college B&S/politiecollege -provinciaal: aangewezen door Deputatie -gewestelijk: aangewezen door de Vlaamse Regering - De gouverneur (of zijn plaatsvervanger) - De burgemeester (of zijn plaatsvervanger) Wat? -Toezichthouders -(inter)gemeentelijk/politiezone: art. 34 MHB -provinciaal: art. 33 MHB -gewestelijk: art. 21-32 MHB -de gouverneur: art. 59 MHB -de burgemeester: art. 60 MHB

13. 4. Bestuurlijke maatregelen Hoe? Recht op: - toegang - inzage en kopie van zakelijke gegevens - onderzoek van zaken (incl. monsterneming, meting, beproeving) - onderzoek transportmiddelen - deskundigenhulp - audiovisuele middelen - bijstand politie

14. 4. Bestuurlijke maatregelen Vastlegging minimumaantal lokale toezichthouders 1/5/2010 ? elke gemeente: minstens 1 lokale toezichthouder 1/5/2011 ? elke gemeente, voor zover: > 300 klasse 2-inrichtingen, of > 30.000 inwoners minstens 2 lokale toezichthouders 1/5/2011 ? elke IV die toezichthouders aanwijst: minstens 2 toezichthouders (2-5 gemeenten) minstens 4 toezichthouders (6-10 gemeenten) � 1/5/2011 ? elke politiezone die toezichthouders aanwijst: minstens 2 toezichthouders (2-5 gemeenten) minstens 4 toezichthouders (6-10 gemeenten) �

15. 4. Bestuurlijke maatregelen 4. Soorten Regularisatiebevel ? bevel aan vermoedelijke overtreder tot: be�indiging milieu-inbreuk/-misdrijf ongedaanmaking gevolgen voorkoming herhaling Stakingsbevel ? bevel aan vermoedelijke overtreder tot stopzetting van activiteiten, werkzaamheden, gebruik van zaken Bestuursdwang ? feitelijk handelen van toezichthouder, om milieu-inbreuk/-misdrijf te stoppen, gevolgen ongedaan te maken, herhaling voorkomen Combinatie mogelijk

16. 4. Bestuurlijke maatregelen 5. Kenmerkend voor deze bestuurlijke maatregelen geen sanctie, ze voegen m.a.w. geen leed toe aan een individuele dader en zijn uitsluitend gericht op het herstel van het geschonden leefmilieu opgelegd door bevoegde toezichthouders

17. 4. Bestuurlijke maatregelen 6. Uitvoering schriftelijk of mondeling opgelegd schriftelijke/mondelinge oplegging d.m.v. kennisgeving besluit houdende bestuurlijke maatregel (aangetekende brief, met bericht van ontvangst) naargelang de aard van het bevel en de zwaarwichtigheid van de vastgestelde milieu-inbreuk of van het milieumisdrijf zal: . ofwel onmiddellijk gevolg moeten gegeven worden aan het bevel, . ofwel zal het bevel een termijn voor tenuitvoerlegging bevatten 7. Opheffing ambtshalve opheffing op gemotiveerd verzoek van de vermoedelijke overtreder

18. 4. Bestuurlijke maatregelen 8. Beroep bij de minister van Leefmilieu 1) procedure: vermoedelijke overtreder tekent beroep aan - termijn: 14 dagen vanaf de kennisgeving van het besluit houdende de bestuurlijke maatregelen op straffe van onontvankelijkheid (aangetekend schrijven) - AMMC brengt beroepsindiener en oplegger BM binnen de 14 dagen na ontvangst beroep op de hoogte van de ontvankelijkheid (aangetekend schrijven) - AMMC stelt advies op over het beroep binnen een termijn van 45 dagen vanaf de ontvankelijkheidsverklaring en bezorgt advies aan de minister - mogelijkheid tot hoorzitting - binnen een termijn van 90 dagen (vervaltermijn!) moet de minister een beslissing nemen (��nmaal verlengbaar met 90 dagen). - beroep niet schorsend - rechterlijke toetsing: Raad van State

19. 4. Bestuurlijke maatregelen 2) Procedure: derde-verzoeker tekent beroep aan -Termijn: 14 dagen na ontvangst van de beslissing over al dan niet nemen van bestuurlijke maatregelen (aangetekend schrijven) - AMMC brengt beroepsindiener, oplegger BM en vermoedelijke overtreder binnen 7 dagen na ontvangst beroep op de hoogte van de ontvankelijkheid (aangetekend schrijven) - AMMC stelt advies op over het beroep binnen een termijn van 30 dagen vanaf de ontvankelijkheidsverklaring en bezorgt advies aan de minister - binnen een termijn van 60 dagen moet de minister een beslissing nemen. Dossier (mogelijk) terug naar bevoegde persoon in eerste aanleg. - beroep niet schorsend - rechterlijke toetsing: Raad van State

20. 4. Bestuurlijke maatregelen

21. 5. Bestuurlijke geldboeten Definitie bestuurlijke geldboete = een sanctie waarbij de AMMC een overtreder verplicht een geldsom te betalen. Twee vormen ? alternatieve bestuurlijke geldboete, indien sprake van milieumisdrijf ? exclusieve bestuurlijke geldboete, indien sprake van een milieu-inbreuk

22. 5. Bestuurlijke geldboeten 2. Definitie voordeelontneming Samen met een bestuurlijke geldboete kan een voordeel-ontneming worden opgelegd. = een sanctie waarbij een overtreder verplicht wordt een al dan niet geschat geldbedrag te betalen ter waarde van het nettovermogensvoordeel dat uit de milieu-inbreuk of het milieumisdrijf is verkregen.

23. 5. Bestuurlijke geldboeten Onderscheid milieumisdrijven en milieu-inbreuken Milieumisdrijf: alle schendingen van de regelgeving die geen milieu-inbreuk zijn Milieu-inbreuk: - gedepenaliseerd - administratieve verplichtingen - criteria decreet - oplijsting de 18 bijlagen bij het MHB

24. 5. Bestuurlijke geldboeten 3. Alternatieve bestuurlijke geldboete Wanneer? indien sprake van een milieumisdrijf wordt door de AMMC een alternatieve geldboete opgelegd (al dan niet vergezeld van een voordeelontneming). Boetebedrag? - tussen 0 en 250 000 euro x 5,5 opdeciemes - afhankelijk van de ernst, de frequentie en de omstandigheden waarin het milieumisdrijf werd gepleegd of be�indigd Bevoegde personen tot vaststelling misdrijf? - Officieren van de gerechtelijke politie - toezichthouders

25. 5. Bestuurlijke geldboeten Procedure? vaststelling milieumisdrijf door verbalisant PV onmiddellijk doorsturen naar PK. PK:180 dagen (��nmalige verlenging met 180 dagen) om te beslissen over al dan niet strafrechtelijk behandelen - Indien strafrechtelijke behandeling? 3 mogelijkheden: a) strafrechtelijke behandeling b) minnelijke schikking c) strafdossier zonder gevolg klasseren

26. 5. Bestuurlijke geldboeten - Indien geen strafrechtelijke behandeling: - strafvordering vervalt - mogelijkheid tot oplegging alternatieve bestuurlijke geldboete door de AMMC (max. 250.000 euro x 5,5 opdeciemen), al dan niet vergezeld van een voordeelontneming. - PK laat niets weten: oplegging bestuurlijke geldboete uitgesloten! Verjaring? 5 jaar, vanaf datum opstelling PV

27. 5. Bestuurlijke geldboeten Oplegging geldboete? - binnen 30 dagen brengt AMMC de overtreder op de hoogte van het voornemen tot oplegging van geldboete - binnen 30 dagen deelt vermoedelijke overtreder schriftelijk zijn verweer mee/ vraag om hoorzitting - binnen 180 dagen beslist de AMMC over het opleggen van de alternatieve bestuurlijke geldboete - binnen 10 dagen kennisgeving beslissing van AMMC aan vermoedelijke overtreder - schriftelijk beroep mogelijk bij het Milieuhandhavings- college binnen 30 dagen na kennisgeving beslissing (www.mhhc.be)

28. 5. Bestuurlijke geldboeten Enkele concrete voorbeelden: Afvalverbranding uitgevoerd door particulier Overtredingen op normen inzake geluid Overtreding op wetgeving afvalstoffen (sluikstorten) Elke schending van de door titel XVI gehandhaafde regelgeving is strafbaar (= catch all-bepaling)

29. 5. Bestuurlijke geldboeten 4. Exclusieve bestuurlijke geldboete Wanneer? indien sprake van een milieu-inbreuk kan door de AMMC een exclusieve bestuurlijke geldboete worden opgelegd (al dan niet vergezeld van een voordeelontneming). Boetebedrag? - tussen 0 en 50 000 euro x 5,5 opdeciemen - afhankelijk van de ernst, de frequentie en de omstandigheden waarin de milieu-inbreuk werd gepleegd of be�indigd Bevoegde personen tot vaststelling inbreuk? toezichthouders Verjaring? 3 jaar, vanaf datum vaststelling milieu-inbreuk

30. 5. Bestuurlijke geldboeten Procedure? - toezichthouder kan verslag van vaststelling opstellen van een milieu-inbreuk - bezorgt verslag onmiddellijk aan AMMC en kopie aan overtreder - binnen 60 dagen kan de AMMC de overtreder op de hoogte brengen van haar voornemen een geldboete op te leggen - binnen 30 dagen dient verzoeker schriftelijk verweer mee te delen/ vraag om hoorzitting - binnen 90 dagen beslist de AMMC over het opleggen van de exclusieve bestuurlijke geldboete (max. 50.000 euro x 5,5 opdeciemen), al dan niet vergezeld van een vermogensvoordeel - schriftelijk beroep mogelijk bij het Milieuhandhavingscollege binnen 30 dagen na kennisgeving beslissing

31. 5. Bestuurlijke geldboeten Enkele concrete voorbeelden: Het niet volledig invullen van het identificatieformulier bij afvaltransport Het afwezig zijn van een transportdocument bij uitgegraven bodem Het niet bezorgen van attesten mbt periodieke onderzoeken van de stookolietanks Het niet voldoen aan de aanvaardingsplicht van een afvalstroom door het niet aansluiten bij een representatieve beroepsfederatie of het opstellen van een individueel afvalpreventie- en afvalbeheerplan Het niet voldoen aan de overige bepalingen opgelijst in de 18 bijlagen van het Milieuhandhavingsbesluit.

32. 5. Bestuurlijke geldboeten

33. 6. Aandachtspunten Evenwichtige beboeting: ontwikkeling criteria voor het scheppen van een rechtszeker kader Uitdieping mogelijkheden voordeelontneming: oprichting werkgroep Optimale informatiedoorstroming (vb. bezorgen PV�s aan AMMC) Gebruik modeldocumenten van PV, VVV en verzoek tot strafrechtelijke behandeling gekoppeld aan PV door de toezichthouder Code van goede praktijk voor lokale toezichthouders? VHRM: Werkgroep Vaststelling en Toezicht Vertegenwoordigers gewestelijke en lokale TZH en parket Behandelen van alle knelpunten op het terrein

34. 7. Contactgegevens Sigrid Raedschelders (afdelingshoofd) Adelheid Rosseel (co�rdinator milieuhandhaving-jurist) Tine Renders (jurist) Lieveke De Frenne (co�rdinator milieuschade-jurist) Dries Wouters (econoom) Ivo Cluyts (wetenschapper) Betty Parisel (secretariaat) Afdeling Milieuhandhaving, Milieuschade en Crisisbeheer Koning Albert II-laan 20, bus 8 1000 Brussel Tel: 02 553 74 90 Fax: 02 553 03 26 Email: AMMC@lne.vlaanderen.be of voornaam.naam@lne.vlaanderen.be www.lne.be