برنامه ریزی یکی از مهم ترین و با اولویت ترین ارکان مدیریت می باشد .

2. سیرتکامل برنامه ریزی : • برنامه ریزی یکی از مهم ترین و با اولویت ترین ارکان مدیریت می باشد . • آثار بجای مانده از زندگی بشر اولیه طی صدها هزار سال پیش نشان می دهد که در هر زمانی برنامه ریزی به نوعی صورت می پذیرفته است .

3. -از بدوی ترین و ساده ترین فعالیت های گروهی بشر دررفع نیازهای خود( نظیر شکاریا خوشه چینی ) تا جدیدترین و پیچیده ترین فعالیت های اقتصادی ، اجتماعی و صنعتی که عمدتاً از اواخر قرن هفدهم و درچارچوب صنایع و بازرگانی رونق گرفت و در دوران انقلاب صنعتی متجلی شد عموماً نیاز به برنامه ریزی را ثبوت راند

4. - گردآوری افراد و ابزار و سازماندهی و هدایت آنها در زمان مناسب برای شکار، مدیریت اولیه را به برنامه ریزی ابتدایی پیوند می داد. - مراکز بزرگ تمدن باستان نظیر چین ، مصر، ایران ، یونان،روم هرکدام به سهم خود دارای برنامه ریزی های ضمنی بوده اند . - اولین برنامه ریزی توسعه به اوایل دوران زمامداری استالین در اتحادجماهیر سوسياليستي شوروی سابق برمی گردد .

5. کمی پس از سال 1500 میلادی ، عقاید ماکیاولی مبتنی بر لزوم حداکثر استفاده از هر چیز در خدمت حاکم، طرفداران زیادی یافت . در حدود سال 1650 میلادی ، لویی چهاردهم ، امپراتور فرانسه زندگی روزمره و شیوه حکومت خود را براساس یک زمان بندی دقیق قرار داده بود که طبیعتاً دستگاه دولت نیز تا حدودی ملزمبه رعایت این برنامه ریزی بود .

6. - در اواخر قرن 17 برنامه ریزی با اهدافی صرفاً اقتصادی متجلی شد- توماسهابز( (ThomasHobbes دانشمند انگلیسی بر این باور بود که منافع افراد ، انگیزه واقعی حرکات و فعالیت آنان می باشد . در قرن 18 آدام اسمیت اقتصاد دان معروف انگلیسی اصل تخصیص ، تفکیک و تقسیم کار را ارائه نمود .

7. - در سال 1832 چارلز بابیچ روش علمی مدیریت رو مورد تاکید قرار داد - مدیریت علمی فردریک تیلور در اواخر قرن نوزدهم پدید آمد که چیزی جز یک ساختار برنامه ریزی و به تبعیت آن سازماندهی نبود - هنری فایول با برنامه ریزی و استفاده از شیوه تولید زنجیری در یک کارخانه اتومبیل سازی نشان داد که می توان یک اتومبیل را به جای 12/5 ساعت ، فقط در 1/5 ساعت مونتاژ کرد . - دهه های میانی قرن بیستم شاهد دو نوع برنامه ریزی متمرکز برگرفته از نظام سوسیالیستی و برنامه ریزی غیر متمرکز ، ناشی از نظام کاپیتالیستی بوده است .

8. دین مبین اسلام نیز به برنامه ریزی توجه خاصی دارد . در آیه 45 سوره مبارکه اعراف آمده است . به موسی در هر موردی پند دادیم و به او گفتیم آنها را با قوت اجرا کن و به قوم خود فرمان ده که بهترین آنها را انتخاب کنند و اجرا نمایند . نکته : در برنامه ریزی باید بهترین روش را انتخاب نمود و آن را با تمام توان انجام داد.

9. آیه 47سوره مبارکه یوسف یوسف گفت 7 سال پی در پی کشت کنید و آنچه را درو کردید جز اندکی را که می خورید در خوشه اش کنار بگذارید . نکته : 1- برنامه ریزی برای خروج از بحران 2- برنامه ریزی در تولید

10. تعاریف برنامه ریزی: آکاف معتقد است که نیاز به برنامه ریزی آنقدر روشن است که مشکل می توان کسی را عليه آن یافت . - برنامه ریزی طرحی برای یک آینده مطلوب و راههای موثر وصول به آن می باشد (آکاف ) - برنامه ریزی عبارت است از : ارائه طروقی برای عملیات آینده که متضمن نتایج معین با هزینه مشخص و در دوره زمانی معلوم است ( سیریل هودسن )

11. - برنامه ریزی فرایند مستمری است از تصمیمات سیستماتیک با در دست داشتن بهترین اطلاعات ممکن نسبت به آینده سازماندهی منظم ، کوشش های لازم برای انجام این تصمیمات و سنجش و مقایسه نتایج بدست آمده با انتظارات ، از طریق فراگرد بازخور)ايران ن‍ژاد پاريزي وساسان گهر) - برنامه ریزی شامل انتخاب از میان شقوق مختلف عملیات آینده برای کل موسسه و هریک از ادارات یا واحدهای داخلی آن است ( کونتز ، ادانل و وایهریخ )

12. راسل آكوف • برنامه ريزي را نوعي تصميم گيري آينده نگرانه مي داند وآن را فرايند تصميم گيري قبل از عمل قلمداد ميكند

13. لئو نارد گود اشتاين • برنامه ريزي شامل تعيين اهداف و انتخاب مناسب ترين وسيله رسيدن به ان هدف ها پيش از هرگونه اقدام است

14. ویژگی های برنامه ریزی : در تعاریفی که از برنامه ریزی به وسیله پژوهشگران ارائه شده است 3 ویژگی عمده به چشم می خورد . 1- برنامه ریزی ماهیتاً با پیش بینی همراه است اصولاً قبل از این که عملی انجام شود بایستی نوع کار و چگونگی انجام آن را معلوم کرد . 2 – برنامه ریزی یک نظام تصمیم گیری است . 3- برنامه ریزی بر نتایج مطلوبی تاکید دارد که در آینده بدست می آید .

15. تغییر محیط تعیین مسیر کاهش تاثیر تغییرات تدوین استاندارهایی برای تسهیل کنترل برنامه ریزی به منظور افزایش کارایی و اثر بخشی کاهش ضایعات و اضافات

16. ویژه گيهای یک برنامه خوب : چندان ویژگی های یک برنامه خوب را بدین گونه بیان می کند : 1- هدف های برنامه باید روشن ، مشخص و قابل فهم باشد . 2- یک برنامه خوب باید ساده و جامع باشد 3- برنامه باید کاملاً متعادل و در عین حال قابل انعطاف باشد . 4- هر برنامه باید دارای محدودیت زمانی باشد 5- برنامه باید با همکاری کارکنان تهیه شود . 6- وحدت برنامه ریزی از جانب مدیران مختلف مورد تاکیدقرار گيرد

17. طبقه بندی روش های برنامه ریزی

18. الف)انواع برنامه ریزی از نظر تمرکز و عدم تمرکز عبارتند : 1- برنامه ريزي متمركز 2- برنامه ریزی غير متمركز - در نظام متمركز ، معمولاً برنامه ريزي براي كل سيستم يا سازمان و يا كشور به صورت يكسان انجام مي شود . - در برنامه ريزي متمركز سطوح پايين تر سازمان دخالتي در برنامه ريزي ندارند . - در نظام برنامه ريزي متمركز ارتباط به صورت يكطرفه و از جانب مقامات بالا به طرف مجريان در سطوح پايين جريان دارد . - در نظام برنامه ريزي غير متمركز ، تصميمات در پايين ترين سطوح يعني واحدهاي اجرايي اتخاذ مي شود . - در نظام برنامه ريزي غير متمركز ، ارتباط به صورت دو طرفه و در تمام سطوح جريان دارد . - در نظام برنامه ريزي غير متمركز توجه به نيازها ، امكانات و انتظارات در مناطق مختلف كشور يا سازمان بيشتر لحاظ ميشود .

19. محاسن نظام برنامه ريزي متمركز: 1.بعلت آنكه تصميم گيري توسط عدة معدودي انجام ميشود ، تصميم ها سريع تر اتخاذ مي شود . 2. تربيت و تأمين نيروي انساني سريعتر انجام ميشود . 3. به خاطر آنكه همه استانها و مناطق كشور از نظر مالي وابسته به مركز هستند از بودجه و امكانات مالي نسبتاً يكساني بهره مند مي شوند . 4. مشكلات و مسائل اجرايي مشابه و معدودي وجود دارد (وحدت دراتخاذ تصميمات )

20. معايب نظام برنامه ريزي متمركز : 1.به علت اتخاذ تصميم توسط مديران عالي و دور بودن آنها از محيط اجرايي اكثر تصميماتشان با نيازها ، شرايط ، امكانات موجود مطابقت نمي كند . 2. به لحاظ آنكه برنامه ها بطور يكسان براي تمام نقاط كشور تهيه ميشود نيازها و شرايط و امكانات محلي ناديده گرفته مي شوند . 3. در اين برنـامه از فرصت بهره مند شدن ازنـظرات مجريان برنامه ، به ويژه متخصصان و مديران واحدها محروم مي مانند .

21. 4. ميزان آزادي عمل در برآوردن نيازهاي محلي و حل و فصل مسائل مالي و اداري در اين نوع برنامه كم است . 5. در صورت وجود نقص در اين برنامه ها ، زيان حاصله شامل تمام كشور يا سازمان مي شود . 6. مجريان و مديران قادر نيستند كه برنامه هاي ابلاغي را در راستاي پاسخگويي به نيازها و شرايط و امكانات محلي تغيير دهند .

22. محاسن نظام برنامه ريزي غير متمركز : 1. تصميم گيريها توسط افرادي انجام ميشود كه با محيط سازماني آشنايي دارند . 2. به نيازها و تفاوت هاي انسان ها توجه بيشتري معطوف ميشود . 3. به نيازها ، مختصات ، شرايط و كميت و كيفيت منابع و امكانات محلي و منطقه اي توجه بيشتري مي شود . 4. آزادي بيشتر و ارتباط آسان تر بين مسئولان ، برنامه ها و مجريان برنامه ها قرار دارد. 5. برنامه ريزي با شركت مسئولان و مجريان برنامه در سطوح مختلف انجام مي گيرد و در نتيجه نظرات و پيشنهادات و راه حل هاي آنها را شامل مي شود .

23. معايب نظام برنامه ريزي غير متمركز : 1- وجود اختلاف نظرها و تفاوت در سليقه ها و در نتيجه اشكالات در تصميم گيري ها 2- كندي و عدم هماهنگي در تصميمات اتخاذ شده در سطوح و واحدهاي مختلف 3- مشكلات متنوع و متفاوت ، به ويژه در راه ايجاد هماهنگي و ارتباط 4- احتياج به وسايل و مواد متنوع تر و فراوان تر 5- صرف هزينه هاي بيشتر ، دوباره كاري و گرانتر تمام شدن برنامه ريزي براي كل جامعه 6- لزوم ايجاد يك سازمان نظارت كننده ، هماهنگ كننده و وحدت دهنده

24. ب- برنامه ریزی استراتژیک ، تاکتیکی و عملیاتی معیارهای تشخیص : 1- افق زمانی : 2- دامنه تأثیرات ( کل سازمان / بخش های سازمان / واحدهای سازمان ) 3- سطح تصمیم گیری برنامه ریزی استراتژیک معمولاً در سطوح بالاتر سازمان تصمیم گیری می شود .

25. وجوه افتراق برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی : - برنامه ریزی استراتژیک به منافع آتی سازمان توجه می نماید . اما برنامه ریزی عملیاتی به منافع فعلی واحدها توجه دارد . - برنامه ریزی عملیاتی نسبت به برنامه ریزی استراتژیک بطور نسبی مخاطرات کمتری دارد . - برنامه ریزی عملیاتی بیشتر بر بازدهی و کارایی ( انجام درست کار ) تاکید دارد ولی در برنامه ریزی استراتژیک اثر بخشی و انتخاب اهداف مناسب مد نظر می باشد ( یعنی انتخاب کارهای درست )

26. - در برنامه ریزی عملیاتی روش های کار غالباً تجربه شده و متکی به دستاوردهای گذشته است در حالی که برنامه ریزی استراتژیک روش های نوو تجربه نشده را نیز مورد مطالعه قرار می دهد. - در برنامه ریزی استراتژیک ساختار ، شرایط و محیط متغیر فرض میشود بنابراین تصمیمات باید با انعطاف بیشتر اتخاذ شود ، ولی در برنامه ریزی عملیاتی ساختار و شرایط محیطی دارای ثبات نسبی فرض می شود و انعطاف پذیری تصمیمات کمتر است .

27. مدلهای برنامه ریزی مراحل برنامه ریزی بهداشتی آندروگرین 1- تجزیه و تحلیل وضعیت موجود : 1- نیاز بهداشتی مردم چیست ؟ ( در سه زمینه بررسی می کند ) 2- خدمات و منابع 3 - سیاست ها و خط مشی های نظام بهداشتی درمانی

28. 2- تعیین اولویت ها : اهداف کلی و اهداف ویژه 3- ارزیابی حق انتخاب 4- برنامه ریزی 5- اجرا و پایش 6- ارزشیابی

29. مدل آندروگرین

30. مراحل عمومی برنامه ریزی مدل کونتز و وایهریخ 1- آگاه بودن نسبت به فرصت ها 2- تعیین هدفها 3- تعیین پیش فرضهای لازم برای برنامه ریزی 4- تعیین شقوق مختلف عملیات : بررسی و تشخیص راه حلهای مختلف

31. 5- ارزیابی شقوق مختلف 6- انتخاب یک شق ( راه حل ) 7- تنظیم برنامه های فرعی ( کمکی یا پشتیبانی ) : تعیین برنامه هایی که برای پشتیبانی از برنامه اصلی ضروری است . 8- نشان دادن برنامه ها در قالب اعدادو ارقام از طریق بودجه بندی

32. مراحل کلی برنامه ریزی «الگوی تطبیقی » 1- گام صفر ( اقدامات مقدماتی ) - انتخاب تیم برنامه ریز ، سازماندهی گروه ، کسب مهارت برای برنامه ریزی در زمینه مورد نظر از طریق برگزاری کارگاههای آموزشی ، تمرین کار گروهی و ....

33. 2- تحلیل وضعیت موجود 1- نيروي انسانی 2- تجهیزات و تسهیلات الف – تحلیل محیط داخلی 3- پول و سرمایه 4- فضاها ( مکان فیزیکی ) 5- مدیریت 6- فرهنگ سازمانی

34. الف – اختصاصی مشتری رقبا 2- تحلیل محیط خارجی عرضه کنندگان سرمایه داران قوانین و مقررات 1- عوامل فرهنگی 2- عوامل اجتماعی ب – عمومی 3- عوامل سیاسی 4- عوامل اقتصادی 5- عوامل امنيتی و نظامي 6- عوامل جغرافیایی

35. اهداف تجزیه و تحلیل وضع موجود 1- شناختن نقاط قوت وضعف 2- شناختن فرصت ها و تهدید ها

36. یکی از روش های تحلیل،swot (قوت ، ضعف ، فرصت ، تهدید ) می باشد .

37. 3-M.V.V.G.& O Mission . Vission. Value . Gols and Objective 4- تعیین اهداف برنامه : تعیین اهداف کلی و تفصیلی اولویت بندی اهداف 5- پیش بینی رویدادهای آتی یا آینده نگری استفاده از تکنیک های کمی و کیفی آینده نگری از جمله تحلیل روند ، روش دلفی و ..... 6- تصمیم گیری در مورد کلیات برنامه تعیین راههای گوناگون نیل به اهداف برنامه ، ارزیابی شقوق مختلف و انتخاب بهترین روش

38. 7- فازتدوین عملیاتی : تعیین مسئولیت های اجرایی ( چه کسی ) ، ارائه راهکارهای اجرایی (چگونه ) ، تخمین بودجه ، تسهیلات ، تجهیزات و سایر منابع مورد نیاز، زمان بندی اجرا(چه وقت ) ، مکان اجرا (کجا) ، ضمانت اجرا ( پاداش ها و تنبیهات ) 8- اجرا و پايش برنامه ها : اجرای برنامه ها در عمل و کنترل مستمر بر نحوه اجراء از طریق فنون کنترل ( روشهای آماری کنترل بودجه ای ، نمودار گانت ، کنترل نقاط بحرانی ( CPM ) 9- ارزشیابی و اعمال اصلاحات

39. مراحل برنامه ریزی بهداشتی درمانی مدل صادقی حسن آبادی 1- اولین مرحله : تنظیم برنامه ریزی و تمرین برای کسب مهارت در آن 2- دومین مرحله : تنظیم خط مشی ها و هدفهای جامع 3- گردآوری اطلاعات (آمار) وبررسی وضعیت موجود 4- تعیین اولویت ها در مسائل بهداشتی 5- تهیه کلیات برنامه همراه با طرح های مختلف پیشنهادی (تصمیم گیری ) 6- تکمیل برنامه های تفضیلی 7- تشریح و اجرای برنامه 8- ارزشیابی

40. چرخه برنامه ریزی مدل بهداشتی ، درمانی جی وکی پارک 1- تجزیه و تحلیل وضعیت بهداشت ( خدمات بهداشتی ، درمانی ) 2- تعیین اهداف مقطعی و اهداف نهایی 3- ارزیابی منابع 4- تعیین اولویت ها 5- نوشتن برنامه تفضیلی 6- برنامه ریزی خاص و اجراء 7- پایش 8- ارزشیابی

41. برنامه عملیاتی چیست : برنامه عملیاتی در واقع سر رسید سازمان می باشد . برنامه ریزی عملیاتی بازوی اجرایی برنامه ریزی استراتژیک است در حالیکه برنامه ریزی استراتژیک در تعیین دور نماو مسیر حرکت برای آینده کمک می کند این مهم تحقق نخواهد یافت مگر از طریق برنامه ریزی عملیاتی که دور نما و مسیر حرکت سازمان را زنده و پویا نگه می دارد .

42. دونکته مورد توجه ومجزا دربرنامه عملیاتی، برنامه ها و فرایند ها می باشند. برنامه عملیاتی در واقع یک سند و مدرک با نتایج – اختصاصی مشخص در یک دوره زمانی ( معمولاً یک سال ) می باشد . • همچنین برنامه عملیاتی دارای فعالیتهای اختصاصی همراه با منابع لازم برای آنها ، جهت حصول نتایج می باشد . • فرایند برنامه ریزی عملیاتی در واقع درگیری مستمر و مداوم مجریان ، مدیران و کارمندان کلیدی در تهیه برنامه های عملیاتی برای کل سازمان و نیز برای واحدهای اختصاصی سازمان می باشد .

43. از نقاط قوت اختصاصي این فرایند ، تاکید آن بر روی برنامه ریزی تیمی می باشد که از طریق پیگیری تشکیل جلسات منظم و باسازماندهی خوب دنبال می شود . این خصوصیت موجب ایجاد اعتماد سازمانی و تعهد نسبت به برنامه عملیاتی می گردد .

44. برنامه عملیاتی قسمت نهایی مدیریت در هر سازمان می باشد و اهداف آن عبارتند از : • رسیدن به نتایح کوتاه مدت عملی • نتایج کوتاه مدت شامل نتایج مالی ، عملکرد فروش تکامل محصول جدید ، بازار و مشتریان جدید و توسعه نیروی انسانی می باشد. البته به این قسمت ها محدود نمی شود . این نتایج و اهداف لازم است نسبت به آنچه که در برنامه ریزی استراتژیک در نظر گرفته شده اند ، جزئی ترو اختصاصی تر شوند .

45. استفاده از جزء سالی جاری ( تقویم ) در برنامه استراتژیک یک سازمان • برنامه عملیاتی اولین وسیله ای است که برنامه استراتژیک را به فعلیت در می آورد ، بنابراین باید به نحو دقیقی هماهنگ و ادغام یافته با برنامه استراتژیک باشد . • تضمین این امر که تمامی قسمت های سازمان با هم به طرف جلو هدایت می شوند : • درگیر نمودن و ایجاد تعهد در تمام افراد کلیدی جهت دستیابی به اهداف سازمانی

46. اجزای برنامه عملیاتی چیست و چگونه این اجزاء با همدیگر تطابق می یابند ؟ برنامه عملیاتی از شش جزء اصلی تشکیل شده است ( شکل زیر )

47. مدل قیفی شکل ، این واقعیت را نشان می دهد که برنامه ریزی مدیریتی و تصمیم گیری از قسمت گشاد و کلی آن به طرف قسمت باریک و اختصاصی تر حرکت می نماید . مسیری که فرایند برنامه ریزی طی می کند از جزء وسیع شروع و رفته رفته به قسمت باریکتر و اختصاصی تر ، ختم می شود .

48. تحلیل عملیاتی چیست ؟ تحلیل عملیاتی یک ارزیابی در سطوح اجرایی از عملکرد سازمان و مسائل عمده آن است که در سالهای آتی نیز ذاتاً تاثیر گذار خواهد بود . این ارزیابی ، ارتباط کلیدی بین برنامه استراتژیک و تکامل برنامه عملیاتی را فراهم می نماید . همچنین فرصت ها و تهدید های کوتاه مدت ، در قابلیت دسترسی به منابع و اولویت های اصلی را که تیم برنامه ریزی برای استقرار برنامه در سال آتی بدان نیاز دارد بررسی می کند .

49. تحلیل عملیاتی : • اطلاعات پایه از اهداف واقعی و فعالیت برنامه هایی که تهیه می شود را در اختیارما قرار می دهد . • تمرکز مستمر روی حل تعدادی از نتایج حساس را از طریق فرایند برنامه ریزی تضمین می کند . • نیازهای استراتژیک بلند مدت سازمان را با الزامات عملیاتی کوتاه مدت ادغام می نماید .

50. - باعث فراهم آوردن فهم و توافق در میان اعضای تیم برنامه ریزی بر روی مسائل مهمی می شود که سیمای سازمان را نشان می دهد . تحلیل عملیاتی چه مراحلی دارد ؟ چهارمرحله اصلی در مدیریت تحلیل عملیاتی در شکل زیر نشان داده شده است .