بسمه تعالی

1. بسمه تعالی

2. استاد:آقای دکتررضاپور • دانشجو:پرویز افشاری پور

3. تخمين زده مي شود كه در حال حاضر بيش از 4000 سد لاستيكي در مناطق مختلف دنيا ساخته شده ودر حال بهره برداري است. اولين سد لاستيكي در كشور در استان مازندران در سال 1375 در حاشيه درياي مازندران بر روي رودخانه بابل بنام سد لاستيكي بابل توسط شركت لاستيك سازي satujo ساخته شده است. هدف : جلوگيري از تداخل آب شور درياي مازندران ارتفاع اين سد در حدود10/3 و طول آن 60 متر و از نوع بادي مي باشد تكنولوژي نسبتاً جديدي است فكر ساخت سد از مواد مصنوعي از جمله مواد لاستيكي از سال 1950 براي اولين بار توسط Norman imberston رئيس دپارتمان مهندسي آب و نيرو در شهر لوس آنجلس مطرح و چندي بعد در سال 1958 اولين سد لاستيكي در اين شهر توسط كمپاني لاستيك سازي بريجستون طرح و ارائه گرديد. تاريخچه استفاده از سدهاي لاستيكي :

4. ذخيره موقت دبي پايه رودخانه ها براي تأمين آب كشاورزي افزايش سطح تراز آب در رودخانه و كاهش هزينه پمپاژ آب به اراضي كشاورزي در اين رودخانه ها جداسازي آبهاي آلوده يا شور از آب شيرين استفاده از سدهاي لاستيكي براي افزايش حجم ذخيره سدهاي بزرگ اهداف كلي از ساخت سدهاي لاستيكي:

5. اهداف كلي از ساخت سدهاي لاستيكي: • استفاده از تيوپهاي لاستيكي به جاي دريچه هاي فولادي در سدها • كاهش فرسايش در رودخانه هاي با شيب تند و زياد

6. اهداف كلي از ساخت سدهاي لاستيكي: • بهبود شرايط زيست محيطي و بيولوژيكي و اكولوژيكي محدوده طرح • استفاده از سدهاي لاستيكي به عنوان بندهاي انحراف در تأمين آب كشاورزي • استفاده از بندهاي لاستيكي براي بازيافت آب زهكشها در طرح هاي آبياري • پرورش ميگو در نواحي ساحلي با استفاده از سدهاي لاستيكي • كنترل سيلابها در رودخانه هاي مجاور در نواحي شهري • توليد الكتريسيته توسط نيروگاههاي آبي كوچك و بزرگ • استفاده از بندهاي كوتاه لاستيكي در حوضچه هاي پرورش ماهي • استفاده از سدهاي لاستيكي به عنوان بندهاي تنظيمي و انحراف

7. اهداف كلي از ساخت سدهاي لاستيكي: • بالا آوردن سطح تراز آب رودخانه ها براي افزايش آبخور قايق ها و كشتي ها

8. اهداف كلي از ساخت سدهاي لاستيكي: • ساماندهي رودخانه ها • اجراي طرح هاي تغذيه مصنوعي با كمك سدهاي لاستيكي • استفاده از سدهاي لاستيكي در طرح هاي زيست محيطي و آبخيزداري • كنترل رسوب رودخانه

9. مزاياي سدهاي لاستيكي: • يكي از مسائل مهم در استفاده از لاستيك به جاي مصالح ديگر سازگاري عملكرد آن با طبيعت است. • هزينه اجرايي طرح هاي سد لاستيكي به مراتب ارزانتر از اجراي طرح با مصالح ديگر است. • مدت زمان طراحي در چنين سيستمهايي نسبت به ساير سازه ها بسيار كم و اندك است • مدت اجراي عمليات ساختماني سازه هاي لاستيكي كوتاه و سريع است. • پارامترهاي مورد نياز طراحي در اين قبيل سازه ها كم و اندك و دسترسي به آنها با سهولت بيشتري ممكن است و حتي در پاره اي از مواقع قضاوت وحدس و تخمين مهندسي كفايت مي كند. • اين سازه هاي لاستيكي در كليه شرايط آب و هوايي و در شرايطي كه حتي پي ساختگاه نامناسب باشد و امكان ساخت سازه هاي ديگر ممكن نگردد و يا مصالح ديگري در محل وجود ندارد قابل اجرا است. • طرح و اجراي سدهاي لاستيكي از هيچگونه پيچيدگي خاصي برخودار نيست. • بعلت كمي هزينه استفاده از توان مالي مردم براي ساخت چنين سدهايي امكان پذير است. • سهولت بهره برداري و كاهش هزينه هاي بهره برداري و نگهداري از مزاياي عمده اين سازه هاست.

10. مزاياي اقتصادي سدهاي لاستيكي نسبت به موارد جايگزين : • 1. سدهاي لاستيكي به فونداسيون پيچيده اي نياز ندارند .2. اين سد ها مي توانند تا دهانه اي به طول 100 متر اجرا شوند .3. اين سدها به حداقل حفاظت و نگهداري نياز دارند . قسمت عمدة تعميرات مربوط به سيستمهاي مكانيكي سد مي باشد . تعمير و نگهداري بدنة سد نيز شباهت بسياري به تعمير لاستيك اتومبيل دارد و در صورت سوراخ شدن بدنة سد آن را مانند لاستيك اتومبيل پنچر گيري مي كنند .4. انعطاف پذيري سد در مقابل زلزله .5. نصب و ساختن بسيار سريع .

11. انواع سدهاي لاستيكي: • سدهاي لاستيكي با باله • سدهاي لاستيكي بدون باله • ادامه

14. سدهاي لاستيكي به دو گروه تقسيم مي شوند : • سدهاي لاستيكي بادي air inflated rubber dam • سدهاي لاستيكي آبي inflated rubber dam water

15. استفاده از هر كدام از انواع سدهاي فوق به شرايط محيط ارتباط پيدا مي كند، از جمله : • وجود يا عدم وجود آب به مقدار و كيفيت مناسب در محل • مشكل پايداري سد در هنگام ايستادگي كامل بر روي پي • مدت زمان لازم براي پر و خالي نمودن تيوب سد در مقابله ي به هنگام ، با سيلاب رودخانه ها • تكنولوژي ساخت لاستيك در كشور مصرف كننده • هزينه هاي اجرايي طرح سدهاي آبي يا بادي • سهولت اجراي و بهره برداري در هر كدام از انواع سدهاي فوق الذكر

16. خصوصيات سدهاي لاستيكي بادي • سدهاي بادي اقتصادي تر هستند ، به ويژه در سدهاي بزرگ با ارتفاع بيشتر از 2 مترعملكرد خوبي از خود نشان داده اند. • بدليل افت كم لوله هاي هوارسان قطر لوله انتقال هوا به مراتب كوچكتر است و هزينه هاي طرح را كاهش مي دهند. • نسبت ارتفاع به محيط در سدهاي بادي از سدهاي آبي كوچكتر است و لذا ماده لاستيك كمتري براي ساخت تيوب لازم است. • زمان پر و خالي كردان هوا به مراتب از نوع آبي كمتر است. • سدهاي بادي در آب و هواي سرد عملكرد بهتري دارند. • خطر خوردگي و گرفتگي در سيستم لوله هاي انتقال هوا به مراتب كاهش مي يابد. • بار وزن سدهاي بادي بر پي از سدهاي آبي كمتر است.

17. اجراي سدهاي لاستيكي : • 1. بدنة سد ( RUBBER DAM BODY ) 2. بستر سد و تجهيزات مهار 3. سيستم كنترل و بهره برداري ادامه

18. بدنه سد:

19. بستر و تجهيزات مهار:

20. اتاق كنترل : ابعاد يك اتاق كنترل استاندارد در حدود 10 مترمربع مي باشد ، اتاق كنترل شامل يك قاب كنترل و يك كمپرسور هوا مي باشد .

21. ملاحظات و مشكلات فني در سدهاي لاستيكي: • وجود ارتعاشات در بدنه سد لاستيكي با افزايش ارتفاع آب در آستانه سد لاستيكي. • چروك خوردگي بدنه لاستيكي در مجاورت ديواره هاي جانبي در شيبهاي مختلف • تشكيل معبرعبورجريان بصورت v در طول تاج سد يا v-notch • پارگي تيوب در نتيجه اضافه فشار • مشكل تعميرات سد لاستيكي در هنگام طغيان سيلابها • نداشتن تخصص براي نگهداري ، بهره برداري و تعميرات سدهاي لاستيكي در كشورهاي توسعه نيافته . • گرفتگي لوله هاي هوا رسان يا لوله هاي تأمين آب تيوب لاستيكي

22. عمر و دوام سدهاي لاستيكي : • در برخي از نقاط جهان پاره اي از سدهاي لاستيكي با بيش از 40 سال عمر در حال حاضر مشغول به كار است.از اين رو بطور معمول عمر مفيد اقتصادي سدهاي لاستيكي در حدود 40 سال در نظر گرفته مي شود

23. برخي سدهاي لاستيكي در كشورمان: • سد سر ريز لاستيكي بند امير بخش زرقان شيراز با حدود 37 ميليارد ريال هزينه به بهره برداري رسيده است. سد سر ريز لاستيكي بند امير در مجاورت بند باستاني امير در حدود 40 كيلومتري شمال شيراز و 10 كيلومتري جنوب شرقي شهرستان مرودشت روي رودخانه كر ساخته شده است • سد بند امير كه ظرفيت حدود 380 متر مكعب آب در ثانيه را دارد از نوع سد لاستيكي و بادي است .اين سد دهانه‌اي به ارتفاع يك وشش دهم متر از كف بند بتني و طول 39 متر از كف و 44 متر از تاج سد دارد.از اين سد با ضمانت لاستيكي 15 و 8 دهم ميلي متر به عنوان تاسيسات تامين آب بخشي از اراضي شبكه آبياري و زه كشي دشت كربال استفاده مي شود.

24. - سد لاستیکی عرب خیل ، نصب در سال 1383 – طول 5/45 متر – ارتفاع 3 متر

25. - سد لاستیکی عرب خیل ، نصب در سال 1383 – طول 5/45 متر – ارتفاع 3 متر

26. سد لاستیکی آرمیچ کلا ، نصب در سال 1384 – طول 5/50 متر – ارتفاع 5/3 متر

27. سد لاستیکی میاندشت ، نصب در سال 1375 – طول 70 متر – ارتفاع 80/2 متر

28. منابع و مآخذ: • مجله راه و ساختمان شماره 18 دي ماه 1383 • فصلنامه شريف شماره 23 بهار 1382 سال نوزدهم • مجله مهندسی عمران- شریف- دوره : 19، شماره : 23، بهار 1382، ص. 77 تـا 82. • سدهاي لاستيكي نشريه شماره 35 ناشر وزارت نيرو – كميته ملي سدهاي بزرگ ايران • http://www.geo.blogfa.com/post-50.aspx • http://rubberdam.kohranggroup.com/farsi/index_f.htm • http://www.rahpouyan.com • http://www.hydroconstruct.at • http://www.rubberimpex.com/rubberparts/sd0004.html • http://www.wrd.org • http://www.acwd.org • http://ca.water.usgs.gov/user-project/sonoma/ • http://wwwbridgestoneindustrial.com/rubberdam • http://www.econodam.com • http://www.hydroresponse.com

29. با تشکر از توجه شما