CERRAHİDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Prof. Dr. Cavit ÇÖL Genel Cerrahi Anabilim Dalı

1. CERRAHİDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Prof. Dr. Cavit ÇÖL Genel Cerrahi Anabilim Dalı

2. Araştırma Yöntemleri • Gözlemsel Araştırmalar • Tanımlayıcı Araştırmalar • Analitik Araştırmalar • Deneysel Araştırmalar • Tanıyla ilgili • Tedaviyle ilgili • Klinik deneysel araştırmalar • Metodolojik Araştırmalar • Geçerlilik-Güvenilirlik • Sistematik Review – Metaanaliz • Araştırma çeşitleri: Retrospektif, araştırmalar,-prospektif araştırmalar, Klinik araştırmalar, laboratuar araştırmaları, saha araştırmaları, topluma dayalı araştırmalar, hayvan araştırmaları, ilaç araştırmaları vb…

3. Araştırma Yöntemleri Gözlemsel Araştırmalar • Tanımlayıcı Araştırmalar • Vaka takdimleri, • Vaka serileri, • Klinik uygulama raporları • Analitik çalışmalar • Kesitsel Araştırmalar • Vaka-kontrol çalışmaları

4. Araştırma Yöntemleri Deneysel Araştırmalar • Koruyucu önlemlerle ilgili DA • Tedaviyle ilgili DA ya da • Klinik deneysel araştırmalar • Randomize kontrollü klinik çalışmalar • Kontrollü olmayan / Randomize olmayan klinik çalışmalar

5. Araştırma Yöntemleri Metodolojik Araştırmalar • Geçerlilik-Güvenilirlik araştırmaları • Sistematik Review’lar – Meta analizler

6. Geçerlilik (Validite)Hastaları test (+), Sağlamları test (–) olarak belirleme Hassasiyet; a / a + c Seçicilik; d / b + d

7. Testin geçerliliği • Hasta ve sağlam kişileri doğru ayırabilme Hastalık ( + ) → test ( + ) Hastalık ( - ) → test ( - ) • Hassasiyet (Duyarlılık): Tüm vakalar içinde testin bulduğu gerçek pozitiflerin oranı • Seçicilik: Tüm sağlamlar içerisinde testin bulduğu gerçek negatiflerin oranı

8. Testin Geçerliliği Hassasiyet: % 96 Seçicilik: % 50 PPD: 96/346=0.27 (%27) NPD: 250/254=0.98 (%98)

9. Likelihood ratio(Olabilirlik oranı) “Test’in hastaları yakalama gücü, sağlamlara hasta deme gücünden kaç kat fazla” Testin pozitif olabilirlik oranı: (positive likelihood ratio) + LR = Duyarlılık / 1 – Seçicilik +LR=0.96/0.50=1.92 “Hasta kişilerde negatif sonuç verme olasılığı gerçek negatifleri bulma olasılığına göre kaç kat fazla” Testin negatif olabilirlik oranı (negative likelihood ratio) • LR = 1 - Duyarlılık / Seçicilik • LR=96/50=1.92

10. Doğruluk oranı Tüm test sonuçları içinde tüm doğru sonuçların (GP ve GN) oranı a + d / a + b + c + d

11. Prediktif değerler • Pozitif prediktif değer: Test sonucu pozitif çıkanlar arasında gerçek pozitiflerin oranı = a / ( a + b ) • Negatif prediktif değer: Test sonucu negatif olanlar içerisinde gerçek negatiflerin oranı = d / ( c + d )

12. Duyarlılığı Yüksek Test; • Hastalığın yayılma riski varsa, • Hastalık ciddi ise ve kesin tedavisi varsa, • Kesin testlerin maliyeti yüksek değilse, • Bir üst basamaktaki sağlık kuruluşunda anormal yüklenmeye neden olmayacaksa tercih edilir.

13. Seçiciliği Yüksek Test • Erken tanının fazla yarar getirmediği, • Kesin tanı için pahalı ve invaziv tekniklerin gerektiği, • Kuşkulu hastalık durumunun kişiyi sarsacağı hastalıklarda tercih edilir.

14. Güvenilirlik – Tutarlılık (Reliability) • Bir incelemenin aynı kişilerde - aynı koşullarda yeniden yapıldığında aynı sonucu vermesi • Varyasyonun derecesi metodolojik araştırmalarla ölçülür (Tutarlılık araştırmaları)

15. Testin güvenilirliği • Tekrarlayan uygulamalarda testin aynı sonucu verebilmesi • Biyolojik varyasyon • Metoda bağlı • Gözlemci içi varyasyon • Gözlemciler arası varyasyon

16. Gözlem ve ölçümler arasında tutarlılığı – güvenilirliği arttırmak için yapılması gerekenler: • Araç - gereç bozuk olmamalı, • Gözlemcilerin eğitim ve ön denemeleri yapılmalı, • Sınır noktaları iyi belirlenmeli, • Test sonuçlarında kategorizasyon fazla sayıda olmalı.

17. Bir araştırmanın eleştirel değerlendirmesi • Klinik Epidemiyoloji, İstatistik bilgisi gerekir. • Öncelikle hangi tip çalışma kullanıldığı değerlendirilir • Sistematik Derlemeler, Meta Analizler ve Randomize Kontrollü Klinik Araştırmalar…

18. Eleştirel değerlendirmeTedavi araştırmaları için Klinik deneylerin kalitesi değerlendirilirken; • Deney düzeni ile ilgili özellikler • Açıkça belirlenmiş uygunluk kriterleri olmalı • Eksik veriler minimal olmalı • İzlem: Belirlenmiş çıktıların oluşması için ve tedavi-kontrol arasındaki farkları belirlemek için yeterli süre izlenmiş mi? • Kontrol grubu var mı?

19. Eleştirel değerlendirmeTedavi araştırmaları için • Randomizasyon yapılmış mı? (Randomize çalışmalar, Non-randomize çalışmalar) • Deney grupları • Paralel gruplar (Rasgele iki veya daha fazla gruba ayırma) • Eşleştirme (Ağırlık, cins, yaş gibi faktörler yönünden eşleştirdikten sonra randomizasyonla ayırma) • Cross-over; Çapraz uygulama: (Hasta grupları rasgele sırayla her iki müdahaleyide alır. Bu uygulama kişiye bağlı farklılıkları yok eder) • Faktöriyel model (Kombine kullanımın ve ayrı ayrı kullanımın etkisini ölçer)

20. Eleştirel değerlendirmeTedavi araştırmaları için • Kör çalışma kullanılmış mı?(Bias’ı azaltır), Tek, Çift, Üçlü kör. • Sonuç değişken (End point) belirlenmiş mi? Müdahalenin etkisini belirlemede kullanılan değişkendir. (Örn: Ölüm, Şifa, Kısmi Şifa) • Gruplar eşit şekilde tedavi-takip almış mı? • Tüm kişiler çalışmanın sonuna kadar izlenmiş mi? (Örn:Ağır vakalar ayrıldıysa bias olur.)

21. Tedavinin etkisini tahminde ne kadar kesinp değeri • p değeri: sonuçlar gerçek mi yoksa şansa bağlı mı • Farkın şansa bağlı olma olasılığı %5 den az • 0.05 istatistik sınır olarak kabul edilir

22. Kısıtlılıklar • Etik • Bazı vakalarda randomize, plasebo, kontrollü çalışmalar mümkün değildir. • Maliyet • RKÇ pahalıdır ve alınan destekler bazen neyin araştırılacağını etkiler. • Publication Bias (Yayınlanma Bias’ı) • Negatif sonuçların az yayınlanması önemli bir açık • Kanıtlar ilacın beklenenden daha az güvenli olduğunu gösterdiğinde desteğin çekilmesi vb sorunlar

23. Eleştirel değerlendirmeTanı araştırmaları için • Referans test ile bağımsız ve kör karşılaştırma var mı? • Tanı testi incelenen kişiler pratikte görülen hastalarla benzer mi? • Referans standart, tanı testinin sonuçlarından bağımsız elde edilmiş mi? • Tanı nasıl belirlenecek? (Yüksek duyarlılık – Seçicilik) • Klinikte bu test karşılanabilir mi? vb.

24. Bilimsel makaleyi değerlendirmeMakale okur-yazarlığı Makalenin Bölümleri • Başlık, Yazar-lar, ünvanı, çalışma yeri vb • Özet Anahtar sözcükler • Giriş-Amaç, • Gereç-Yöntem, • Bulgular, • Tartışma - Sonuç • Teşekkür, • Kaynaklar

25. Özet • Makalelerin en çok okunan kısmı • Birçok elektronik data-base’da saklanan ve ulaşılabilecek bölüm • Kısa fakat kapsayıcı olmalı • Dergiden dergiye formatı ve uzunluğu değişebilir • Makalenin içeriğini tam olarak yansıtabilmeli • Kaynak, tablo ve resimler içermez

26. Özet • Çalışmanın amacını ve gerekçesini yansıtabilmeli • Temel gereç ve yöntemleri içermeli (Çalışma grubunun seçimi, kullanılan metod vb) • Temel bulgular ve istatistiksel anlamlılıklar belirtilmeli • Temel sonuçlar – çıkarımlar yer almalı • Çalışmanın yeni ve önemli açılımları vurgulanmalı

27. Özet Yapılandırılmış özet; • Amaç • Gereç ve Yöntem • Bulgular • Sonuçlar • Anahtar sözcükler (Makalenin temel yönlerini yansıtan3-6 anahtar kelime veya kısa terimler kullanılır.)

28. Giriş • Çalışmanın altyapısı • Konunun özelliği • Önemi vb • Çalışmayla test edilen hipotezi veya amacı • Temel ve ikincil amaçların net ifadesi • Sadece çok gerekli ve kesin referanslar verilmeli • Girişte çalışmanın sonuçlarından sözedilmez

29. Gereç-Yöntem • Yer-Zaman • Çalışmanın tipi • Çalışmanın evreni, örneklemi • Çalışmanın hipotezi, bağımlı-bağımsız değişkenleri • Veri kaynakları (anket, kayıtlar vb) • Veri analiz teknikleri • Katılımcıların seçimi ve tanımlanması • Araştırmada kullanılan terim ve kriterlerin tanımları • Araştırmanın veri kaynakları (anket, kayıt, vb...) • Araştırmayı uygulayanlar • Araştırmanın süresi • Araştırma verilerinin düzenlenmesi ve analizi, uygulamada karşılaşılan güçlükler • Teknik bilgiler • İstatistikler

30. Bulgular • Bulgular genel olarak tablo, gereken durumlarda grafik kullanarak aktarılmalı • Bulgular mantıklı bir sıra içinde yazılmalı • Tablolarda yer alan tüm bilgiler metin içinde aynen tekrarlanmamalı • Sadece önemli olanlar vurgulanmalı

31. Tartışma • Çalışmada elde edilen bulguların yorumlanması ve literatür bilgileriyle karşılaştırılması yapılmalı • Bulgularda yer alan bilgiler tekrar detaylı bir şekilde aktarılmamalı • Temel bulgular kısaca özetlenmeli • Ortaya çıkan sonuçların nedenleri açıklanmalı • Sonuçlar diğer geçerli çalışmalarla karşılaştırılmalı • Çalışmanın kısıtlılıkları belirtilmeli • İleride yapılacak çalışmalar için önemli sonuçları belirtilmeli

32. Sonuç Araştırma bulgularına dayanmayan değerlendirme ve sonuçlardan kaçınılmalı, sadece araştırmanın ne getirdiği ve buna dayanılarak ne yapılabileceği kısaca belirtilmeli

33. Kaynaklar • Dergilerin yazım kurallarına göre düzenlenmeli • Genellikle Vancouver stili kullanılır. • Metin içinde geçiş sırasına göre numaralandırma • Derginin adı Index Medicus’taki kısaltmaya göre yazılır • Abstrakt’ları referans olarak kullanmaktan kaçınmak gerekir • Dergiler, kitaplar, web sayfaları kullanılır

34. Kaynaklar (Örnek) • Hanagin A, Fontanarosa PB, De Angelis CD. Authorship for research groups. JAMA, 2002;288:3166-8 • Herlyn M, Houghton AN. Biology of melanocytes and melanoma. In:Balch CM, Milton GW, Sober AJ, Soong S. Cutaneous melanoma. 2nd Ed, Philadelphia JB Lippincott Company 1992 • USEPA Method 200.8; Determination of trace elements in water and wastes. Available at: http://www.epa.gov/safewater/certlab • Dinler K. Intraperitoneal melatonin enjeksiyonu ve pinealektominin deneysel akut pankreatitte etkisi. Uzmanlık Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi AD, Bolu - 2010 • WHO Technical Report. Assessment of fracture risk and it’s application to screening for postmenopausal osteoporosis. 1994;843

35. Tablo ve Şekiller • Verileri aktarmak için tablo, grafik vb kullanılmalı • Tablo ve grafikler basit ve anlaşılabilir olmalı • Tablo ve şekillerde gösterilen ilişkiler açıklanmalı • Metin içinde veriliş sırasına göre numaralandırılmalı • Her bir tabloya kısa ama açıklayıcı bir başlık yazılmalı • Başlıklar tablonun üstünde, grafiklerin ise altında yer almalı

36. Tablo ve Şekiller • Metin içinde her tablodan mutlaka bahsedilmeli • Bağımlı değişkenler kolonlarda, bağımsız değişkenler satırlarda yer almalı • Toplam ve yüzdeler gösterilmeli • Şekiller profesyonel olarak çizilmiş veya fotoğraflanmış olmalı

37. Tablo ve Şekiller • Tablo ayrı sayfalara bölünmez, tek bir sayfada olmalı • Satır ve sütunlarda gösterilen değişkenlerin ve alt gruplarının adları – birimleri verilmeli • Satır ve sütun toplamları ile tablonun amacına uygun olan yüzdeler verilmeli • Örnek büyüklüğü az ise çok gözlü tablo yapmaktan kaçınılmalı • Sayılar kesirli ise noktadan sonra aynı sayıda hane kullanılmalı (7.8 - 3.83 gibi olmamalı)

38. Kısaltmalar • İlk kullanıldığı yerde açık olarak yazılmalı, daha sonraki kullanımlarda kısaltılmış olarak verilmeli • Standart kısaltmalar kullanılmalı (WHO, GGT, BUN, etc)