Download
1 / 14
140 likes | 416 Vues
www. morteza -talaei.com. جلسه ششم. چرا بعنوان دانشجویان روانشناسی می بایست با مفهوم سبک زندگی در نهاد خانواده آشنا گردیم؟.
E N D
www.morteza-talaei.com جلسه ششم
چرا بعنوان دانشجویان روانشناسی می بایست با مفهوم سبک زندگی در نهاد خانواده آشنا گردیم؟ واژه «سبک زندگی» به حد کافی ساده به نظر می‌رسد که هر کس بتواند مفهوم کلی آنرا دریابد. اما باید توجه کرد که این اصطلاح زمانی که در کنار مفاهیم دیگر قرار می گیرد نیاز به بازتعریف دارد. اگر چه تعریف کلی سبک زندگی به عنوان نحوه و روش زندگی کردن عام و قابل تعمیم به هر فرهنگی به نظر می‌رسد؛ اما وقتی این مفهوم را به عرصه عملی و کاربردی نهادی همچون خانواده ببریم، اختلافها رخ می‌نمایند. در فرهنگ غربی این عبارت بیشتر در خصوص تطابق زندگی فردی با تیپهای شخصیتی یا گروهی خاصبه کار می‌رود در حالی که به صورت متکاملتر این مفهوم در فرهنگ اسلامی عملا در حوزه های جمعی و نهاد های همچون خانواده که تاثیر گذاری فراوانی در شکل گیری شخصیت فرد دارد، مورد تاکید فراوان قرار گرفته است. از منظر فرهنگ اسلامی سبک زندگی ای مورد قبول و پذیرش است که علاوه بر این که رهمون فرد به سمت تعالی و ارتقاء درجات معنوی وی باشد به سلامت جسمی و روانی او نیز کمک کند. از این مجرا است که نهاد خانواده بعنوان اساسی ترین نهاد در جامعه انسانی از اهمیت مضاعفی برخوردار است. در باورهای زندگی اسلامی بطور قطع سلامت جسمی و روانی افراد برخواسته از شیوه هایی است که فرد در جامعه پیروی می کند ونهاد خانواده چون که کانون شخصیت سازی و الگو گیری محسوب می گردد اهمیت دارد. زمانی که در یک خانواده الگوهایی مورد پذیرش قرار بگیرند که دارای وجوه مثبت سبک زندگی باشد در آن خانواده سبک زندگی سالم شکل می گیرد. اندیشمندان علوم انسانی معتقدند که سبک زندگی دارای دو جنبه ی مثبت و منفی است. بسیاری از تحقیقات نشان می دهند کسانی که سبک زندگی سالم را انتخاب می کنند، رفتارهای خطر پذیر کمتری دارند. . در تعریف سبک زندگی سالم آمده است که آن مجموعه ای از انتخاب های افراد است که متناسب با موقعیت های زندگی است. این انتخاب ها بر رفتارهای مرتبط با سلامت تاثیر گذار است(کاکرهام، 1997 ،330)
در ارتباط با مفهوم نهاد خانواده؛ مفهوم سبک زندگی از جمله مفاهیمی است که به کارگیری آن می تواند گویای واقعیت پیچیده رفتارها و نگرش های فرهنگی و اجتماعی جامعه باشد که سعی میکنیم با ارائه تعاریف و کلیاتی به ارتباط آنها بپردازیم. تعاریف سبک زندگی: • مجموعه رفتارها و الگوهای کنش های فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی باشد و کم و کیف نظام باورها و کنش های فرد را نمایندگی نماید. • سبک زندگی را همچنان می توان: الگویی از کنش اجتماعی تمیزدهنده افراد و گروه های اجتماعی از یکدیگر تعریف نمود. • این مفهوم معادل راه و روش عینی زندگی که ایستارها و ارزش های یک فرد یا گروه را نمایندگی می نماید، می باشد. • سبک زندگی نتیجه انتخاب ها و گزینش های هر فرد برای حیات خود است که به واسطه ذات بیان گرایانه، فرد را به جهان پیرامون معرفی و مرتبط می سازد. • سبک زندگی در عرصه عینی با نمودهایی چون، عادت های مصرف، لباس پوشیدن، غذا خوردن، گذراندن اوقات فراغت و ... ابهام زایی می شود.
بطور کلی سبک زندگی رفتار های عادی، روزمره هستند که در قالب عادات لباس پوشیدن، خوردن، محیط های مورد پسند برای تعامل با دیگران خود را نشان می دهند. اما این رفتار های عادی، روزمره در پرتو ماهیت متغیر تشخص در معرض تغیر هستند. هریک از تصمیمات ریز و درشتی که یک فرد روزانه اتخاذ می کند(اینکه چه بپوشد، چه بخورد، در محل کار چگونه رفتار کند، با چه کسی ملاقات کند) به چنین امور عادی کمک می کند. همه گزینه های اجتماعی عبارتند از تصمیماتی نتنها در مورد نحوه رفتار بلکه راجع به هویت. هرچه محیطی که فرد در آن زندگی می کند پساسنتی تر باشد، به همان میزان دغدغه های سبک زندگی در مرکز تشخص فرد قرار می گیرد(گیدنز،1991)
مولفه های سبک زندگی در نهاد خانواده سبک زندگی در نهاد خانواده از مولفه های متعددی تشکیل شده است.«فورناس» یک تقسیم بندی افقی و عمودی از این مولفه ها به دست داده است. عمودی: رفتار آشکار، کنش ها و عادات عمومی(اوقات فراغت، تغذیه، نظافت شخصی و ...) افقی: ظاهر افراد(نوع پوشش در جمع، سبک مو و مشخصات فردی)، رفتار آنها(ژست ها، حرکات و مناسک)، ذائقه و یا قریحه آنها( استفاده از موسیقی و سایر اشکال جمال شناسانه)، زبان مخفی آنها در ارتباط با همدیگر(پدر و مادر، برادر و خواهر)شامل تکیه کلام، گنجینه لغات والگوی تکلم
اهمیت روزافزون پرداختن به سبک زندگی در نهاد خانواده بواسطه عوامل زیر است: • شتاب فرآیندهای فردی شدن که با گسترش آزادی و حق انتخاب به ویژه در میان جوانان موجب سست شدن قوام اجتماعی نهاد خانواده و بطور کلی جامعه می شود. • رشد روزافزون طبقه متوسط با جهت گیری سرگرمی و مصرف که با مبتلا شدن به این شیوه زندگی ، آسیب پذیری نهاد خانواده در برابر تحولات اقتصادی و اجتماعی بیشتر می شود. • ظهور ارزش ها و سبک های زندگی جدید که ارزش های سنتی و اخلاقی نهاد خانواده را تهدید می نماید. • رواج مصرف گرایی ، عاملی در جهت تقویت روزافزون استقلال فردی و عدم تعلق اعضای نهاد خانواده به یکدیگر می گردد و این زمینه ساز رواج خرده فرهنگ ها است. • اصالت بخشی به تمایزهای ناشی از سبک مصرف و وابسته کردن اقتصادی جامعه به کالاهای مصرفی که در نهایت نهاد خانواده را صرفا مصرف گرا و وابسته بار می آورد.
برای اینکه نهاد خانواده بتواند در پس تغییرات دنیای مدرن حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود را حفظ کند، چه راهکاری وجود دارد؟ سبک زندگی سالم
یک شیوه زندگی سالم می تواند به عنوان تعریفی عمومی از رفتار مردم در سه بعد درون افراد ، محیط های اجتماعی آنها ( خانواده ، همسالان ، جامعه ، محل کار ) و رابطه بین افراد و محیط های اجتماعی آنان در نظر گرفته شود . (خانواده، گروه، نقش و پایگاه اجتماعی، طبقه، فرهنگ) زندگی سالم تعامل جامعه سالم
سبک زندگی سالم سبک زندگی سالم مجموعه ای از انتخاب های مثبت افراد در درون محدوده های ساختاری(سن، جنس، وضعیت تاهل و پایگاه اقتصادی- اجتماعی و ...) است. سبک زندگی سالم یکی از ابعاد سبک زندگی اسلامی است و شامل اشکال خود انتخابی نظیر انتخاب های ویژه در غذا، لباس، ظاهر، اتومبیل، اشکال اوقات فراغت، تصمیم گیری درباره مصرف غذا، بستن کمربند ایمنی، بهداشت فردی، مسواک زدن و ... می شود. از نظر کاکرهام در انتخاب سبک زندگی مثبت و منفی، خانواده هایی که از آگاهی بیشتری برخوردارند؛ انتخاب های بیشتر، سالم تر و منابعی بیشتر در حمایت از تصمیم گیری خود دارند. اما بر عکس، خانواده هایی که آگاهی اجتماعی پایینی دارند فشار های اقتصادی-اجتماعی بیشتری بر انتخاب های شان احساس می کنند و انتخاب های قابل دسترس کمتری نسبت به خانواده های آگاه دارند. سلامت انسان و استحکام نهاد خانواده, مستلزم ارتقای سبک زندگی سالم بر مبنای آگاهی است. مطالعات انجام شده حاکی از آن است که بین سلامت و سبک زندگی افراد در خانواده، ارتباط و همبستگی وجود دارد.بسیاری از مشکلات روانی امروزی و به‌خصوص در کشورهای پیشرفته؛مانند افسردگی، اختلالات روانی، اعتیاد و...با دگرگونیهای سبک زندگی در نهاد خانواده ارتباط دارد. ناگفته نماند که در اکثر کشورهای در حال توسعه نیز که هنوز سبک زندگی سنتی ادامه دارد، خطرهای مربوط به بیماری های روانی عمدتا در ارتباط بافقدان مهارت های لازم زندگی، عادات های غلط رفتاری و الگوهای اشتباه فرهنگی است.
ارزش ها، هنجارها و آداب و رسومی که در هرجامعه به صورت قانون یا عرف مورد حمایت قرار می گیرد، جهت بخش رفتارها و قوام بخش تفاوت های هویتی هر جامعه نسبت به جامعه دیگراست. دگرکونی دراین شاخص ها زمینه ساز تغییرات سبک زندگی نهاد خانواده است. نکته: ارزش ها ، هنجارها و آداب و رسومی که حمایت عرفی یا قانونی خویش را از دست دهد، با تغییرشکل ، موجب دگرگونی های عمیق شاخص های حیات اجتماعی می شوند. نتیجه این تحول شکل گیری جامعه متمایز از جامعه پیشین است.
شاخص های اساسی حیات اجتماعی تغییریافته درایران معاصر: • تحول در ترکیب جمعیتی • رشد سریع جمعیت در دهه 60 و کاهش محسوس آن از میانه دهه هفتاد و دهه هشتاد شمسی • افزایش تعداد بانوان تحصیل کرده در مقاطع عالی • تغییرات دهه ای در قاعده های هرم جمعیتی. • رشد شهرگرایی • افزایش جمعیت شهری و کاسته شدن از جمعیت روستایی و ایلیایی • مصرفی شدن روستاها • تحول در فرهنگ عمومی • جابه جایی های هنجاری و ارزشی • تشویق مصرف گرایی • تحول در گفتمان های سیاسی • تغییرات در گفتمان های دولت ها همچون گذار از توسعه کالبدی به توسعه سیاسی و از توسعه سیاسی به عدالت. • تحول در ساختار طبقاتی • شکل گیری طبقات ثروتمند جدید در اثر تحولات اقتصادی
نتیجه گیری یک جامعه سالم برخوردار از الگو ها و شیوه هایی از رفتار عادی و آشکار شهروندانش است که بر معیار های اصولی از فرهنگ پویا، خانواده سالم، گروه های مرجع مفید، نهاد های کارا، شغل و جایگاه مناسب و طبقات هموزن اجتماعی بنا شده باشد که در این میان سبک زندگی افراد و تعامل ارتباطی وی با گزینه های نام برده خصوصا نهاد خانواده، تاثیر قابل توجه ای در افزایش سلامت روانی جامعه دارد. تاکید و توجه به گسترش معیارهای سبک زندگی سالم از اولیت های متخصصان دانش روانشناسی است و این امر ضرورت آشنایی دانشجویان روانشناسی را با مفهوم سبک زندگی توجیه می کند.
فعالیت کلاسی الگو های سبک زندگی در نهاد خانواده ی ایرانی را مشخص سازید و معایب و مزایای آن را در تامین سلامت روانی افراد جامعه بیان کنید. دانشجویان عزیز در پاسخ به این سوال می توانند به(قالب های رفتاری، اوقات فراغت، شیوه های ارتباط بین اعضای خانواده و ...) اشاره کنند. هفته ی آینده امتحان از دو بخش نهاد خانواده و این جلسه خواهد بود. دو هفته ی دیگر امتحان میانترم از جلسات تدریس شده برگزار خواهد گردید.
