Bu kurama g ö re yer kabuğu birbirine birleşik par ç alar halinde değildir.

1. ozlem.sabah@cografya.biz

6. Levha hareketleri litosferin (yer kabuğu) yapısını ve bu yapıyı oluşturan evrimi araştıran jeoloji biliminin dalıdır. Levha tektoniği kuramı 1912 yılında Alman bilim adamı Alfred WEGENER tarafından öne sürülen KITALARIN KAYMA kuramı ile KONVEKSİYONEL AKINTILAR kuramının birleştirilmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu kurama göre yer kabuğu birbirine birleşik parçalar halinde değildir. Yer kabuğu üzerinde yüzer halde bulunan parçacıklardan LEVHALARDAN oluşmaktadır. Mantodaki konveksiyonel akıntılar nedeniyle levhalar sürekli hareket halindedir. Tamer KAYA

7. Bu kurama göre levha hareketleri yer kürenin oluşumundan beri sürmektedir. Dünyanın ilk oluşum sürecinde sahip olduğu tek kıta olan süper kıta Pangea’nın bundan 225 milyon yıl önce parçalanmaya başladığı ve bu hareketlilik sonucunda kıtaların günümüzdeki şeklini aldığı düşünülmektedir.

8. İsterseniz Dünyanın tek bir kıta Pangea halinde iken Levha tektoniği sonucu birbirinden ayrılmasını birlikte izleyelim!

30. Yer kabuğundaki çatlaklar boyunca birbirinden ayrılan parçalar adını verdiğimiz levhalar yılda 1/10 cm arasındaki hızlarla hareket ederler. Yeryüzünde 7 büyük ve birçok küçük levha vardır. • Büyük Levhalar; • Kuzey Amerika Levhası • Güney Amerika Levhası • Pasifik Levhası • Avrasya levhası • Afrika Levhası • Antarktika Levhası • Hint-Avustralya Levhası

31. Üç tür levha hareketi vardır:

32. 1. Uzaklaşan-Ayrılan Levhalar

33. Okyanus tabanlarında levhaların birbirinden uzaklaştıkları yerlerde magma açığa çıkarak burada okyanus ortası sırtlarını oluşturur. Örnek: Atlas okyanusu sırtı. Yaklaşık 250 milyon yıl önce Kuzey ve Güney Amerika levhasının Afrika ve Avrasya levhasından ayrılması Atlas okyanusu oluşmuştur. Atlas Okyanusu Sırtı

34. Doğu Afrika Grabeni • Kısaca uzaklaşan levha sınırlarında; • volkanik adalar • okyanus sırtları • okyanus-denizler • deniz tabanı yayılması • gibi olaylar ortaya çıkabilir. Atlas okyanusu boyunca ortaya çıkan yarıkta magmanın belirmesi İZLANDA yakınındaki SURTSEY adasının volkanik bir ada olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bilim adamlarına göre Doğu Afrika’daki ayrılmada ilerde burada bir deniz oluşacağını göstermektedir.

35. 2. Yakınlaşan-Çarpışan Levhalar

36. Okyanusal ve kıtaların karşılaşması sonucunda okyanusal levha daha yoğun olduğu için kıtasal levhanın altına dalar. Bu esnada tortullar sıkışıp kıvrılarak Kıvrım Dağlarını oluşturur. • Örnek: Kuzey Amerika’daki Kayalık dağları ile Güney Amerika’daki And dağları Kuzey Amerika Levhası Pasifik Levhası Güney Amerika Levhası Pasifik Levhası Pasifik levhası-G. Amerika levhası yaklaşması And Dağlarını oluşturmuştur Pasifik levhası-K. Amerika levhası yaklaşması Kayalık Dağlarını oluşturmuştur

37. Kısaca çarpışan levha sınırlarında; • kıvrım dağları • şiddetli depremler • yanardağ aktiviteleri • volkanik ada yayları • derin deniz çukurları • oluşur. • Okyanusal levhaların karşılaşmasında yine bir levha diğerinin altına dalar. Bu Mariana çukurluğu gibi derin deniz çukurlarını oluşturur. • Bu levha hareketleri sonucu ortaya çıkan magma volkanik ada yaylarını (Filipinler) oluşturabilir. • Ayrıca merkez üssü okyanus olan şiddetli depremlere de yol açar. Avrasya Levhası • Kıtasal levhaların karşılaşmasında ise Jeosenklinallerdeki tortullar şıkışıp kıvrılarak kıvrım dağlarını oluşturabilir. • Örnek Alp ve Himalaya dağları… Hindistan Levhası Avrasya levhası-Hindistan levhası yaklaşması Himalaya Dağlarını oluşturmuştur

38. 3. Yanal Yer Değiştiren Levhalar

39. İki levhanın birbirini sıyırarak yer değiştirmesi sırasında ortaya çıkan gerilim periyodik büyük depremlerin oluşumuna neden olur. • Kuzey Anadolu fayı ile San Andreas fayının oluşumu bu levha hareketi ile açıklanır. • Kısacası bu levha hareketi kırık hatlarının (fay hatları) İle depremlerin oluşumuna neden olur.

40. İsterseniz şimdi levha hareketlerini tekrar gözden geçirelim!

41. Bu levha hareketi hangi oluşumlara neden oluyordu? Volkanik adalar Okyanus sırtları Okyanus-Denizler Deniz tabanı yayılması Bu levha hareketi neydi? Uzaklaşan Levha Hareketi

42. And Dağları Kayalık Dağları Alp Dağları Himalaya Dağları Mariana Çukuru Filipin Adaları Peki! Bu şekilde oluşan yer şekillerine örnek verebilir misiniz? Kıvrım Dağları Şiddetli Depremler Yanardağ Aktiviteleri Volkanik Ada Yayları Derin Deniz Çukurları Bu levha Hareketleri Hangi Oluşumlara Neden Oluyordu? Bu levha hareketi Hangisiydi? Yakınlaşan Çarpışan Levhalar

43. Peki! Bu levha hareketi ile oluşan yer şekilleri Hangileri? Kuzey Anadolu Fayı San Andreas Fayı Bu levha hareketi hangi oluşumlara neden oluyordu? Fay Hatları Depremler Bu levha hareketi Hangisiydi? Yanal Yer Değiştiren Levhalar

45. Levha hareketleri sonucu yer yüzündeki kırık alanlarında görülen fay hatlarındaki gerilme, sıkışma ve bükülme deprem adını verdiğimiz yer kabuğu hareketlerine neden olmaktadır.

46. Dünya deprem alanlarının dağılımı ile; • Aktif levha sınırlarının • Fay hatlarının • Volkanik faaliyetlerin • Volkanik şekillerin • Kırıklı dağların (horst-graben) • Sıcak su kaynakları adını alan fay kaynaklarının ( kaplıca, ılıca), gayzerlerin • Jeotermal enerji potansiyeli yüksek bölgelerin • Sağlık turizmi adını alan termal turizmin • Genç oluşumlu (yakın bir jeolojik devirde oluşmuş) alanların • dağılımı birbirine paraleldir.

47. Aktif Deprem Kuşakları • 1. PASİFİK DEPREM KUŞAĞI: • Yeryüzündeki depremlerin %68.i bu kuşakta gerçekleşir. • Bu kuşak üzerinde; • Amerika Kıtasının Batı Kıyıları (Kayalık-And Dağları) • Aleut adaları • Japonya • Filipinler • Yeni Gine • Güney Pasifik adaları • Yeni Zelandabulunur. • 2. ALP-HİMALAYA DEPREM KUŞAĞI: • Yeryüzündeki depremlerin %21.i bu kuşakta gerçekleşir. • Bu kuşak üzerinde; • Asya’nın güney, güneydoğu ve doğu kıyıları • Kuzey Afrika(Atlas Ülkeleri) • Güney Avrupa • Anadolu Yarımadasıbulunur. 3. Yeryüzündeki depremlerin %11.i Atlas okyanusu orta kesimi ile Doğu Afrika’da görülür.

48. Deprem Riskinin Düşük Olduğu Yerler: • Dünya’da; • Yaşlı kütleler • Eski kıta çekirdekleri • Masifler • Eski jeolojik devirde oluşmuş araziler • Deprem riskinin düşük olduğu alanlardır.

49. Bu alanlar: • Doğu Avrupa • Kuzey batı Avrupa • Kanada • Avustralya’nın büyük bir bölümü (güney doğusu hariç-Avustralya Alpleri) • İskandinav yarımadası • Kuzey Asya (Sibirya)

50. Deprem Riskinin Düşük Olduğu Yerler: • Doğu Avrupa • Kuzey batı Avrupa • Kanada • Avustralya’nın büyük bir bölümü (güney doğusu hariç-Avustralya Alpleri) • İskandinav yarımadası • Kuzey Asya (Sibirya)