BÖLÜM 4.08 KAYNAK VE KESMENİN EKONOMİSİ 1.BÖLÜM

1. BÖLÜM 4.08KAYNAK VE KESMENİN EKONOMİSİ1.BÖLÜM

3. Bir işletmenin başarısı, genellikle karlılığı ile ölçülür, bu da şirketin rekabet ortamındaki satış fiyatlarına göre kendi maliyetini sınırlama yeteneğine dayanır. • Kaynak ve ilgili prosesler ile ilgili maliyetler, maliyeti etkileyen faktörler ve kullanılacak metot bilindiği zaman kolayca tahmin edilebilir. • Kaynak maliyetleri eğer teklif, maliyet düzenlemesi için ya da rakip prosesle kaynaklı parçayı karşılaştırmak için başarılı bir tahmin yapılırsa, doğru bir şekilde belirlenebilir.

4. Bir ürünün maliyet unsurları, o ürünün malzemesi, işçiliği ve genel giderleri ile ilgilidir. Bu bölümde sadece kaynak malzemeleri, örneğin, ilave metaller, koruyucu gazlar ve dekapan malzemeler göz önüne alınmış olup yalnızca kaynak ile doğrudan ilgili işçilik irdelenmiştir. Bu nedenle şekil verme, montaj ve diğer metal işleme ile ilgili maliyetlerle ana metal maliyetleriyle ilgili bilgi içermemektedir.

5. Genel giderlerle ilgili maliyetler de bu bölümde detaylı incelenmemiştir; zira genel gider maliyetleri şirketten şirkete değişkenlik gösterir ve aynı zamanda genel gider dağıtım metodu da değişkendir.

6. Kaynak maliyet standartlarının gelişimini kolaylaştırmak için, tek tek her işletmeye uyarlanabilir eksiksiz bilgi ve yönlendirme sunulmaktadır. Otomatik sistemlerde maliyet tahmininin öneminden dolayı, direnç nokta kaynağı ve otomatik ark kaynağı vasıtasıyla kaynaklı parça imalatındaki çevrim süresi tahmin metodu hakkında detaylı bilgi sağlanmaktadır.

7. Özellikle direnç nokta kaynağının üretim maliyeti tahmini için bir maliyet modeli geliştirilmekte ve detaylı tanıtılmaktadır.

8. Kaynak maliyeti tahminini, prosesleri birçok bakımdan benzer olduğundan, sert lehimleme, yumuşak lehimleme ve termik (ısıl) püskürtme maliyet tahminine uyarlamak için birçok prosedür kullanılmaktadır. Bu proseslere özgü bilgi ‘Sert lehimleme ve yumuşak lehimlemenin ekonomisi’ ve ‘Isıl Kesme bölümlerinde sunulmaktadır.

9. Bu bilginin yararını arttırmak ve geniş sanayi uygulamalarında mümkün kılmak için • Malzeme maliyet birimi pound (lb) • Kilogram (kg) • Feet küp (f) • Metreküp (m3) • İşçilik maliyet birimi olarak da saat(h) • kullanılmaktadır

10. MALİYET TAHMİNİ • Maliyet tahmini, ürünün yada bileşenlerinin üretiminden ya da yeni proses ya da operasyonlardan kaynaklanan harcamaların bir tahminidir. İmalat maliyetine ek olarak tipik bir maliyet tahmini; yönetim, işleme tarzı, depolama harcamalarını da içerir. Doğru maliyet tahmininden sağlanan bilgi karar yönetimine katkıda bulunur. Şöyle ki;

11. 1-İhale, sözleşme ve piyasa fiyatı için ürünün satış fiyatının belirlenmesinde , 2-Beklenen rekabet ve mevcut fiyatlar dikkate alınarak yapılabilirliği ve kar sağlayıp sağlamayacağının araştırılmasında, 3- Montajın veya parçaların imal edilmesinin mi gerektiği yoksa dışarıdan alınmasının daha mı ekonomik olacağı kararının verilmesinde, 4-Bir proses kullanarak ürün yada bileşenlerin üretilmesi için gerekli alet ve donanımların temini için gerekli yatırımın belirlenmesinde,

12. 5-Ürünün imalatı için en iyi ve en ekonomik metodun, prosesin ve malzemenin seçiminde,6-Metot yada prosesler değiştirilerek ya da değer analiz teknikleri kullanılarak maliyet azaltıcı program oluşturmakta, 7-Üretim başında işletim maliyetlerini kontrol etmek için ürün performans standartlarının ön değerlendirmesinde 8-Otomasyon, mekanizasyon ve seri üretim için uygun gelişmeler getirmenin sonucu olarak gelecek karı ile ilgili üretim hacmi değişikliklerinin öngörüsünde katkıda bulunur.

13. Eğer üretim yeni bir ürün içeriyorsa, maliyet tahmininin detayları ilk resmi proses planını içermelidir. Bu proses planı sonraki kararlar için bir temel olabilir.Örneğin;

14. 1-Gelecek iş planında karşılaşılan personel gereksinimin tespitinde,2-İş sonuna kadar gereken malzeme öngörüsünde,3-Şirket amaçlarını yerine getirmek için kapsamlı program yaparken,4-Zaman sınırlaması içinde ve gereken miktarda üretilmesi amaçlanan ürün için gerekli araç, makine ve tesis belirtmek için katkı sağlayabilir.

15. Ürün için satış fiyatı saptandığında ya da maliyet tahmini hazırlandığında şirket tarafından tüm giderler düşünülmelidir. Yönetim, genellikle kâr miktarını saptarken, muhasebe departmanı çoğu kez genel ve idari giderleri saptar. Eğer imal edilen ürün kaynaklı ya da lehimli parça içeriyorsa, bunların maliyeti için prosedürler işletmenin muhasebe uygulamalarına uygun olmalıdır. Bu nedenle maliyet tahmininde sadece imalat maliyetleri göz önüne alınır. KAYNAĞIN EKONOMİSİ

16. İmalat Maliyetleri1) Doğrudan malzemeleri, 2) Doğrudan iş gücünü,3) Harcanılan araç gereçleri, 4) Şirket genel giderlerini içerir.

17. Bitmiş ürünün parçası olan bileşenlerdir. Doğrudan malzemeler, üretilen ürün başına tüketilen malzeme açısından kolaylıkla saptanabilirler. Birim başına düşen maliyeti içeren doğrudan malzemeler tam olarak tahmin edilebilirler. Doğrudan Malzemeler

18. Doğrudan İş Gücü Üretim için gerekli olan iş, emektir. Bunların maliyetleri, test performansları ve faaliyet denetlemelerini içerebilir

19. Harcanılan Araç Gereçleri Tüketilen araç gereçler küçük el aletleri, fikstürler ve imalat sürecinde kullanılan aksesuarlardır.

20. Fabrika Genel Giderleri Dolaylı iş gücü, malzemeler ve diğer dolaylı imalat masraflarından ibarettir.Araç gereç, hava, enerji, kamu hizmetleri ve bakım gibi imalat servisleri bu maliyetin bir parçası olabilir.

21. Kaynak maliyetleri diğer imalat prosesleri ve faaliyetleriyle ortak temel unsurlar içerir. Bununla birlikte, kaynakta, bu unsurlar değişkenlik gösterir. Bazısı kaynak prosedürüne özgüyken, kimi de şirket için özel olabilir. Bu değişkenliğin tanımlanması, mühendislik, metalürji, imalat ve kalite kontrol disiplinlerine başlı başına aşina olunup deneyim ve bilgi gerektirir. KAYNAK MALİYETLERİNİ TAHMİN ETME

22. Otomasyon ve veri prosesleri maliyet belirlemede kullanılan önemli araçlardır. Kaynak maliyeti tahmini için veri toplama ve değerlendirme, pahalı ve külfetli olabilir. Ancak, bilgisayar ve uygun uygulanmış yazılım kullanarak birçok kaynak değişkenlerinin analizleri hızlı ve kolay yapılabilir.Örneğin,veritabanı sistemleri; kaynak prosedürleri, kaynakçı performans yeterliliği, kaynaklı parça ve kalite kontrol yönetimi için geliştirilmiştir.

23. Kaynak prosedür şartnamesi (wps) kaynak maliyeti hesabı için gereken önemli bilgileri sağlar. Böylece, kaynak prosedür şartnamesi,kaynak maliyet tahmininde başlangıç noktası görevi görür.Buda üretim tekrarı ve tutarlılığı için bir temel sağlar.Birçok şirket benzer yapılarla değişken işlerde kaynak prosedürlerini standart haline getirmiştir.Örnek bir kaynak prosedür şartname formu şekil 4.08.1 de gösterilmektedir.

24. Ark kaynak yöntemleri için kaynak maliyetlerinin tahmininde kullanılan tipik değişkenler;

25. *Çevrim süresi*Elektrot veya ilave tel -Boyut -Tür*Elektrot yığma verimi*Birleşim türü*Dikiş türü*Dikiş boyutu*Koruma türü*Koruyucu gaz akış hızı*Dekapan (veya toz) tüketim hızı*Kaynak akımı

26. *Ark gerilimi*Akım üretecinin verimliliği*Kaynak süresi*Operatör faktörü*İşçilik oranları*Genel oranlar*İlave metal maliyetleri*Koruyucu gaz maliyetleri*İşletmeye alma maliyetleri*Muayene maliyetleri

27. Malzeme maliyetleri, kaynak yaparken tüketilen malzeme maliyetinden oluşur. Kaynak prosesleri için, hangi dolgu metali yığılırsa bu yığılan metal miktarı tüm malzeme masrafları için temel olabilir. Yığılan dolgu metalinin kilogram başına toplam maliyeti çalışma saati başına maliyetin tahmini yerine kullanılır. MALZEME TAHMİNİ

28. Diğer malzeme maliyetleri, prosese özgü çeşitlilik içerir; örneğin, gazlar, cüruf yapıcı malzemeler, sıçrama önleyici bileşenler gibi… Gazlar ark kaynağında ve sert lehimleme operasyonlarında koruyucu görevi görürler. Genelde, bunlar, oksiasetilen gaz kaynağı, sert ve yumuşak lehimlemede yanıcı gaz ve oksijen olarak kullanılırlar. Cüruf yapıcılar, elektrik ark ve elektro cüruf kaynağında ve sert ve yumuşak lehimlemede kullanılırlar.

29. Üretimi tamamlamak için gerekli olan tüketilecek malzemenin miktarı ve görev sayısı maliyet tahmininde esastır. İşçilik saatleri, üretimin her parçası için gerekli operasyonların bir özeti ve tam bir malzeme listesinden tahmin edilebilir. Çoğu imalatçı, standart imalat uygulamalarını geliştirerek işçilik giderlerini doğrudan malzeme gereksiniminden belirleyebilir.

30. Kaynak maliyet tahmini hazırlamak için, tahmincinin montaj içindeki her kaynak işleminin kaynak tipini, boyutunu içeren bir listeye ve kaynak imalatı için gereken tüm malzeme listesine ihtiyacı vardır. Malzeme Faturası

31. Birkaç standart imalat uygulamalarıyla benzer ürünleri küçük miktarlarda üreten işletmeler için, tahmincinin malzeme faturası hazırlaması için daha az tahmin gerekli olur. Ancak, çok çeşitli üretim yapan şirketler için, tahmincinin pazarda takip edilen yöntemlerin bilincinde olması gerekir. Her ürün imalatı için, tahminci pazardaki verimliliği önceden tahmin etmelidir. Eğer umulan verimlilik elde edilemezse, tahminci çalışmanın basit ya da karmaşıklığına dayalı farklı değerler hesaplamalıdır.

32. Malzeme tahmini hazırlandığında ve her kaynak için kaynak prosedürü ve birleşim geometrisi belirlendiğinde yığılan dolgu metali miktarı her metre için Tablolardan kolayca elde edilebilir (Tablo 4.08.2-4.08.10). Çeşitli yaygın metal ve alaşımların yoğunlukları

33. Bazı yaygın kullanılan mühendislik alaşımlarının yaklaşık yoğunlukları

34. Tablodaki veriler çelikler için sunulmuş olmasına rağmen herhangi yığılan metal için kullanılabilir. Hesaplamalar, şu eşitliğe göre yapılabilir:W=ρDV W=Yığılan metal ağırlığı lb/ft (kg/m)ρ= Yığılan metalin yoğunluğu lb/ (g/)DV =Yığılan metal hacmi /ft (/mm)

35. Yığılan kaynak metal ağırlığı otojen kaynaklardan başka bütün ark kaynak maliyet belirlenmesi için gereklidir. Kaynak prosesi ve kaynak prosedürü, dolgu metali, gaz, cüruf yapan madde miktarını ve işçilik gereksinimini etkiler.Bütün bu nitelikler yığılan metal ağırlığından türetilebilir.

36. Yığılan metal ağırlığına dayalı dolgu metali, gaz, dekapan, iş gücü miktarını belirlemek için, tahminci dolgu metali yığılma oranını, verimliliği ve operatör faktörünü (tam bir kaynak için toplam çalışma zamanının ark zamanına oranı) bilmelidir.

37. Çelik iç köşe dikişlerinin hacim ve ağırlıkları

38. Çeliklerde, her iki taraftan kaynak yapılmış I-alın dikişlerinin hacim ve ağırlıkları

39. Altlık şerit kullanılarak kaynak yapılan çeliklerdeki kare alın dikişlerin hacim ve ağırlıkları

40. Çeliklerde karşı pasolu tek V alın dikişlerinin hacim ve ağırlıkları

41. Çeliklerde çift-V alın dikişlerinin hacim ve ağırlıkları

42. Çeliklerde tek U ağızlı alın dikişlerinin hacim ve ağırlıkları

43. Çeliklerde tek V ağızlı alın dikişlerinin hacim ve ağırlıkları

44. Çeliklerde tek J ağızlı alın dikişlerinin hacim ve ağırlıkları

45. Yığma oranı, her birim ark uygulandığında yığılmış dolgu metal ağırlığıdır. Gerekli dolgu metali miktarı yığma verimliliğine ve yığma metaline bağlıdır. Her kaynaklı parça için gerekli dolgu metal ağırlığı şu eşitlik kullanılarak da hesaplanabilir; Dolgu Metali Yığma Oranı

46. FM= FM=Dolgu metal ağırlığı (kg)DW= Yığılan metal (kg/m)L=Kaynak uzunluğu (m) DE=Yığma verimliliği %Kaynak akımının fonksiyonu olarak bazı eriyen elektrot türleri bakımından çeliğin kaynağındaki tipik yığma oranları şekil 4.08.2’de gösterilmiştir.

47. Yığma oranı Kg/saat Kaynak akımı, A Not: Yığma oranı, serbest elektrot boyu ile değişebilir Kaynak proses (yöntem) ve akımının yığma oranına etkisi

48. Yığma verimi yüzde oran (%) olarak ifade edilir ve kullanılan ilave metal ağırlığının yığılmış metal ağırlığına oranı şeklinde hesaplanır. Yığma veriminin azalışı, daha uzun elektrot koçanının eritilmeden atılışı, ark içinde metal buharlaşması ve çekirdek tel bileşenlerinin cürufa dönüşümünün bir sonucu olarak ortaya çıkar. Dolgu Metali Yığma Verimi

49. Birçok kaynak prosesi ve elektrotları için tipik yığma verimi Tablo 4.08.11’de sunulmaktadır. Amerikan Kaynak Cemiyeti (AWS) sınıflandırmasına göre çıplak tel elektrot için kaynak mm’si başına düşen ilave metal ağırlığının tahmininde Tablo 4.08.12’ de sunulan bilgiler kullanılabilmektedir. Örtülü çelik elektrot kullanılarak ilave metalinin Kg’ı başına düşen cm tahmini için Tablo 4.08.13 teki veriler kullanılabilir.