دفتر سلامت خانواده و جمعيت از زير مجموعه‌هاي معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی:

1. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

2. دفتر سلامت خانواده و جمعيت از زير مجموعه‌هاي معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: عهده‌دار تأمين، حفظ و ارتقاء سلامت قشر عظيمي از جامعه: از دوران جنيني تا سالمندي Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

3. مراقبتهاي سالمندي تغذيه تكميلي انواع فعاليتها در بهداشت خانواده: جمعيت و تنظيم خانواده مراقبت نوزادان مراقبت كودكان مراقبت مادران باردار سلامت نوجوانان، جوانان و مدارس پيشگيري در تمام سطوح (مقدماتی، سطح اول، دوم و سوم) در مراقبتهاي بهداشت خانواده انجام مي‌شود. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

4. دلایلاهمیت بهداشت خانواده • نسبت سنی مادر وکودک (دو سوم جمعیت کشور) • آسیب پذیری زیاد مادر و کودک (گروه high risk) • توجه به بهداشت کودکان کودکان سالمتر طول عمر بیشتر بازده اقتصادی بیشتر • توجه به بهداشت مادران MMRکمتر بازده اقتصادی بیشتر Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

5. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

6. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

7. Demography • Scientific study on population and is upon three phenomenon: • Population size changes (increase or decrease) • Population composition • Distribution of population Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

8. جمعیت شناسی (Demography ) Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist اصطلاح دموگرافی به لحاظ ریشه لغوی از دو ریشه یونانی Demos یعنی توده مردم و Graphos یعنی ترسیم کردن و یا توصیف کردن، ترکیب شده است که به معنی توصیف مردم است. تعریف دموگرافی: بطور ساده: علم مطالعه جمعيتها علمی است که با در نظر گرفتن ساختمان جمعیتی (اندازه و ترکیب جمعیت) در یک زمان معین و حرکاتی که بر جمعیت واقع می‌شود (مانند تولد و مرگ و میر و مهاجرت) جامعه بشری را توصیف می‌کند.

9. جمعیت شناسی (Demography) Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist سایر تعاریف دموگرافی: مطالعه علمي و توصيف و تحليل آماري ساختار و حركات جمعيتهاي انساني، بررسي سياستهاي جمعيتي و روابط متقابلي كه ميان پديده‌هاي جمعيتي و عوامل اقتصادي اجتماعي و زيستي وجود دارد. علمي كه هدف آن بررسي جمعيت از جهات اندازه، ساختار، تغيير و تحول، حركات و خصوصيات مشترك از جنبه كمي و بررسي حركات زماني و مكاني و نيز ارتباط متقابل بين پديده هاي جمعيتي به لحاظ كيفي مي‌باشد.

10. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist • دموگرافی کمی (آماري): مطالعه ترکیب و حرکات جمعیت در زمان و مكان معين و جستجوی علل این حرکات • موارد مورد بررسي در جمعيت شناسي كمي: • اندازه جمعيت – توزيع جمعيت – باروري و مرگ ومير • مهاجرت و نيروهاي فعال در جامعه • دموگرافی کیفی: مطالعه خصوصیات کیفی (روحی، اخلاقی و ...) که با علوم وراثت و اکولوژی انسانی هم رابطه دارد. • ساختمان حركات جمعيتها را بيشتر از نقطه نظر بيولوژيكي و وراثت و تأثيراتي كه محيط اجتماعي و جغرافيايي در اين جمعيتها مي گذارد مورد بررسي قرار مي دهد.

11. تعاریف • جمعیت (population): مجموعه‌اي از انسانها كه در سرزمين معيني (شهر یا روستا)به صورت خانواده‌ها یا خانوارها سكونت دائم دارند و در طول زمان بر حسب ويژگيهاي مختلف (سن، جنس، وضع فعاليت، وضع ازدواج) تركيب ويژه‌اي يافته‌اند • خانواده: تشکل 2 یا چند شخص که از نظر خون یا فرزندخواندگی با هم منسوب شده باشند • خانوار: چند نفر که در غذا و مسکن مشترک هستند و زیر یک سقف زندگی می‌کنند .(برخلاف خانواده نسبت نسبی یا سببی در آن اهمیت ندارد) Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

12. چرا جمعیتها را مورد مطالعه قرار می دهیم؟ • جمعیت مهمترین سرمایه و عامل تولید هر کشوراست • در عین حال مصرف کننده نیز هست (نرخ رشد بالاتر، جمعیت زیر 15 سال بیشتر و مصرف بیشتر را به دنبال دارد) • وجود رابطه بین مسایل جمعیتی و سطح سلامت جامعه • 800 سال قبل از میلاد، زمان دو برابر شدن جمعیت، 4200سال بود اما در سال 2020 این زمان 50 سال خواهد بود Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

13. دلایل افزایش جمعیت در سالیان اخیرچیست؟ • کاهش بیماریهای عفونی • افزایش امنیت غذایی • بهبود بهداشت عمومی • بهبود وضعیت مسکن • بالارفتن درآمد Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

14. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

16. Population according to WHO regions • WPRO: %28 • SARO: %25 • EURO: %15 • AMRO: %14 • AFRO: % 10 • EMRO: %8

17. Relation between growth rate and population

18. Global: Births per Woman

19. Annual World Population Growth

20. Why do Growth Rate Decrease but the Population Continues to Rise?

21. انواع جمعيت Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist • بر اساس قلمرو زندگی: • جمعيت مقيم (قانوني) (legal population) • تمامي كساني كه تابعيت كشوري را دارند يا اهل منطقه اي هستند اعم از اينكه هنگام سرشماري در محل حضور داشته باشند يا نداشته باشند • جمعيت حاضر (واقعي) (actual population ) • تمامي كساني كه هنگام سرشماري در محل حضور داشته باشند و مورد شمارش قرار گيرند • جمعيت اصلي • دربررسيهايجمعيتي،كل جمعيت مورد مطالعه را گويند • جمعيت فرعي (محدود) • جمعيت بخش كوچكي از جمعيت اصلي را گويند

22. انواع جمعيت Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist • بر اساس حرکات جمعیت • جمعيت بسته: • جمعيتي كه در افزايش يا كاهش آن، مهاجرت (دروني و بيروني)نقشي ندارد و تغييرات آن، فقط از اختلاف زاد و ولد و مرگ و مير ناشي مي شود • جمعيت باز: • جمعيتي كه در افزايش يا كاهش آن، علاوه بر زاد و ولد و مرگ ومير، مهاجرت نيز دخالت مي نمايد • جمعیت ثابت • جمعیت بسته ای است که برای مدت طولانی در معرض میزانهای ثابت تولد و مرگ قرار می‌گیرد و میزان افزایش سالانه این جمعیت به سوی مقدار ثابتی میل می‌کند

23. تركيب سني جمعيت Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist • هر جمعیتی که بیش از دو پنجم (40%) آنرا افراد کمتر از 15 سال تشکیل دهد جمعیت جوان به شمار می‌آید • نسبت جوانی جمعیت در کشورهای در حال توسعه بیش از 40% و در کشورهای پیشرفته صنعتی 25% وکمتر است. • هر جمعیتی که نسبت افراد 65 سال و بالاتر از آن بیشتر از 10% باشد جمعیت سالخورده به شمار می‌آید. • این نسبت در کشورهای در حال توسعه حداکثر 5% است ولی در کشورهای پیشرفته صنعتی به10% تا 16% هم می رسد.

24. تركيب سني جمعيت Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist • افراد در سنين 64-15 سال را افراد در سنين كار (توليد كننده) يا نيروي فعال مي‌گويند و افراد كمتر از 15 سال و بيشتر از 64 سال را افراد وابسته (مصرف كننده ) يا جمعيت سربار گويند. • نسبت وابستگي (سرباری)= نسبت جمعيت مصرف كننده به جمعيت توليد كننده ضربدر 100 • هر قدر اين نسبت كوچكتر باشد جامعه از نظر اقتصادي وضع بهتري دارد زيرا فعاليتهاي توليدي گروه توليد كننده به جاي آنكه صرف تغذيه و نگهداري مصرف كننده‌ها شود براي توسعه و افزايش فعاليتهاي اقتصادي بكار مي‌رود

25. ساختار جمعیت • شکل و ترکیب جمعیت از نظر سن و جنس (که در هر زمان دال بر تغییراتی است که طی صد سال گذشته بر میزانهای باروری، مرگ و میر و سایرعوامل موثر بر جمعیت رخ داده است) • استفاده از هرم جمعیت برای نشان دادن ترکیب جمعیت Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

26. Age - Sex pyramid Female Male Age groups Percent

27. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist هرم جمعیت: برای نمایش هندسی توزیع جمعیت بر حسب سن، نموداری تدوین می‌شود که به نام هرم جمعیت یا هرم سنی معروف است و براي درك بهتر ساختار جمعيتها و مقايسه آنها با يكديگر استفاده مي‌شود و به طور خلاصه ساختار سنی و جنسی هر جمعیت را بیان می‌کند. چون اغلب به شکل هرم می‌باشد هرم سنی–جنسی نامیده می‌شود. در هرم سنی جنسی، آثار و نتایج وقایع و رویدادهای جمعیتی گذشته مانند جنگ، مرگ و میر ناشی از همه گیریها، بحرانهای اقتصادی و مهاجرت مشهود است.

28. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist هرم جمعیتی دارای دو محور است: محور عمودی که اختصاص به سن دارد و محور افقی که اختصاص به تعداد افراد در هر یک از دو جنس دارد؛ بدین ترتیب هر قدر از پایین هرم به طرف بالا برویم به سنین بالاتر می‌رسیم و ضمناً از شمار افراد در این سنین(نزد زنان و مردان) کاسته می‌گردد و نمودار رفته‌رفته شکل یک هرم را به خود می‌گیرد. معمولاً زنان در طرف راست و مردان در در چپ هرم نشان داده می‌شوند.

29. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

30. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist بهترین هرم سنی هرمی است که بر اساس سال کشیده شود و مناسب‌ترین بعدی که برای ترسیم هرم‌های سنی پذیرفته شده، این است که بین قاعده و ارتفاع آن یک رابطة منطقی وجود داشته باشد، یعنی طول محور عمودی برابر دو‌سوّم طول محور افقی باشد. هرم سنی را می‌توان با تعداد مطلق افراد در هر سنی ترسیم کرد و یا با درصد آنها. نوع دوم، از لحاظ مقایسه هرم ها اهمیت بیشتری دارد.

31. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist هرم سنی از یک سو تاریخ جمعیت را نشان می‌دهد، یعنی منعکس کننده رویداهای اجتماعی و اقتصادی خاصی است که در گذشته‌های تاریخی جامعه اتفاق افتاده و بر ترکیب جمعیتی کشور مؤثر واقع شده‌اند، و از سوی دیگر تغییرات ساختار جمعیت را در اثر تولد و مرگ و مهاجرت نمایان می‌سازد، یعنی نمودار وضع جمعیت در یک لحظة معین است. گذشته از آن، هرم سنی جمعیت منعکس کنندة شرایط و بحران‌های اقتصادی و جنگ‌ها و انقلابات است و اپیدمی‌های ادواری اثر خود را بر آن باقی می‌گذارند.

32. به عنوان مثال در شکل زیر به هرم سنی آلمان که مربوط به سال 1996(1375) در شکل توجه کنید که آثار مختلفی از اتفاقات گذشته را به همراه دارد. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

33. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist در ضمن هرم سنی می‌تواند اثر مهاجرت را به خوبی نمایش دهد. شکل زیر اثر مهاجرت را بر ساختار جمعیتی امارات متحده عربی در سال 2000 را نشان می‌دهد، همانطور که می‌بینید در سن خاصی بر تعداد مردان این کشور اضافه شده است

34. هرمهای سنی جنسی بازگوکننده وقایع گذشته مانند جنگها، قحطیها و مهاجرتها در گروههای خاص هستند که آثار آنها هنوز باقی هستند: Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

35. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist • اطلاعات بدست آمده از بررسی هرم سنی-جنسی • شکل عمومی هرم • اطلاعاتی در مورد سن، توازن جنسی بین مردان و زنان • سن جمعیت • در جمعیت جوان قاعده هرم پهن و راس آن تیز است • مهاجرت • از آنجایی که بیشتر افرادی که مهاجرت می کنند افراد جوان و بالغ هستند یک برون کوچی قابل ملاحظه می تواند سبب مسن‌تر شدن جامعه گردد و بالعکس یک درون کوچی می تواند سبب جوان تر شدن جامعه گردد.

36. Age-Sex PyramidsHow does age structure effect population growth? Developing Country

37. Population Structure by Age & Sex Developed Country

38. Rapid versus Slow Population Growth

39. Negative versus Zero Population Growth

40. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist • شكل هرم سني يك كشور به سه عامل بستگي دارد: 1ـ تعداد مواليد در هر يك از نسلها 2ـ تقليل تعداد افراد در اثر مرگ و مير 3ـ مهاجرت به كشور و يا مهاجرت از كشور • انواع اشکال هرم سنی: • مثلثي شكل (قاعده پهن و راس تیز) • استوانه اي شكل (پایه کم عرض تر و راس پهن تر) • گلابي (گنبدي) شكل

41. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist هرم مثلثی : كشورهاي در حال توسعه بدليل نرخ رشد بالا داراي هرم سني با قاعده وسيع يعني مثلثي مي باشند كه نشانه جوان بودن جمعيت است (هرم سنی جمعیت جوان)

42. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist هرم استوانهای: كشورهاي پيشرفته بدليل نرخ رشد پايين هرم سني استوانه‌اي دارند كه نشانه كاهش جمعيت در گروههاي سني جوان و افزايش در گروه سني بالاتر و سالخوردگان است مثل ژاپن (هرم سنی جمعیت سالخورده)

43. هرم گنبدی: كشورهاي توسعه يافته و كشورهاي در حال پيشرفتي كه برنامه تنظيم خانواده را با جديت پيگيري مي‌كنند هرم سني گلابي شكل دارند كه حد واسط مثلثي و استوانه‌اي است مانند کره،مالزی و سنگاپور هرم سنی کشور ایران به سمت گنبدی شکل پیش می رود

44. مقایسه هرم سنی کشورهای مختلف Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

45. Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

50. هرم جمعيتي ايران – سرشماري سال 1365