E N D
Kohleanınkeşfi Ian Shipsey
Ülkesinin PTT laboratuvarındatelekomünikasyonmühendisiolarakçalışanMacarasıllıbirfizikçi-mühendisin, Georg von Bekesy’ninilginçhayathikayesini, kohleanınfizikselmodelleriveişitmeüzerineyaptığıçalışmalarileFizyoloji/Tıp Nobel ödülüneuzanışınınkısaöyküsünüanlatalım….
1899 yılındaBudapeşte de doğdu, ortaöğretiminiZürihtetamamladı. Babasıdiplomattı. 1. DünyaSavaşıöncesindeortaeğitiminiZürih’detamamlayıp, akranlarından 6 ay kadaröncegirdiğiolgunluksınavındabaşarılıolduveüniversiteyebaşlamadanöncekibuserbestsürede, meşhurİsviçresaatleriniyapanustalarayardımederken, ilerideçokyararlanacağıince-mekaniğinincelikleriniöğrenmefırsatıbuldu.
1920 yılında Bern Üniversitesikimyabölümünüokudu. MacaristanÜniversitesi’ndedifüzyonkatsayısı-molekülerağırlıkilişkisiniinceleyendoktoratezinitamamladı. İşiçinMacaristan’dadevletkomünikasyonlaboratuvarındaçalışmayabaşladı. Buradakigörevi belli başlıAvrupaşehirlerinibirbirinebağlayantelefonhatlarınıntestleriniyapmakveonlarıiyidurumdatutmaktı.
“İnsankulağıtelefonsisteminden ne kadardahaiyidir???” busoruyayanıtararkenfildenfareye kadarbirçokhayvanıncochleasınıinceledi… bazillermembran, mekaniktitreşimler, “yürüyendalgamodeli”, “işitmedekifrekansseçiciliği” “kohleadakisesfrekansanaliziniaçıklamaküzereyaptığıhidro-mekanikmodel”
İŞİTME • sestitreşimdalgailetimekanokimyasaldönüşümsinyalalgı
Thomas Gold adındabirgençfizikçikendisiniziyaretederveonunpasifmekanikmodelininişitmedekikeskinfrekansseçiciliğinitemsiletmekteyetersizkaldığınıiddiaederek, bir “aktif” kohlearrezonansmekanizmasınıönerir. Ancak Bekesy çoksıcakbakmazbuöneriye….
Gold’unilerisürdüğüteorikmodelegörekohleadakidıştüysühücrelerinmekaniktitreşimlerinedeniyleoluşmasıöngörülensesler, ancak 1977 yılında, yinebirfizikçiolan David Kemp tarafındankaydedilirvebuteoridoğrulanır. Bu sesler, bugün “oto-acoustic emission” adıaltındaodyolojikliniklerinderutinolarakkaydedilmektedir.
Çalışmalarınıİsveçtekilaboratuvarındayapıyorduancak 2. Dünyasavaşıçıkmasıilebozulan lab. nedeniylememleketiniterkettive Harvard da başladı. Békésy, bukez, işitmedekifrekansseçiciliğininolağanüstükeskinliğiaçıklamayaçalıştı. Bu soruyayanıtaramakiçin, ön-kolderisindekivibrasyonreseptörlerindenyararlandı. • Bu arada, Princeton Üniversitesinden Ernest Glen Wever, 1948 yılınakadar von BékésytarafındanAlmancaolarakyayınlanmışolantümaraştırmamakaleleriniİngilizceyeçeviripeditörlüğünüde yaparak, zamanınınişitmekonusundakikutsalkitabısayılan “Experiments in Hearing” isimlikitabıoluşturdu. 1960 yılındayayınlananbutemeleserininbüyüketkisiyle, 1961 yılında von Békésy, “kohleadakistimülasyonunfizikselmekanizmasınıkeşfetmesindendolayı”, Fizyoloji/Tıp Nobel ödülünüİsveçKralıGustaf VI. Adolf’unelindenalıyordu.
“Kulak veişitmealanındadünyadaverilenhemenbütünödüllerialmışolan von Békésy, arkadaşlarıveonutanıyanlartarafından, birazutangaçamaarkadaşçadavranan, alçakgönüllülügünedeniylehafifçeönedoğrueğikduran, saçlarıdökülmüş; dahiliğini, doğrusorularıdoğruzamandasormaksuretiylegösterenbirkişiolarakhatırlanacaktır.”
Bilimselolmayanetkinliklerdenbirazuzakduran von Bekesy’ninbuözelliğineuygunolarak, ayınuzaktarafındayeralanbirazizolebirkraterebubiliminsanınınadıverilmiştir.