Janneke van der Hulst, Vrije Universiteit Angelique van het Kaar, Erasmus Universiteit Rotterdam

1. Vidiversproject:video bij docententraining over diversiteitNaar cultureel sensitieve docenten in het hoger onderwijs: Welke bijdrage kunnen videocasussen leveren in scholingsprogramma’s? Janneke van der Hulst, Vrije Universiteit Angelique van het Kaar, Erasmus Universiteit Rotterdam EHON-conferentie 20 juni 2011

2. Vidiversproject Doel: video-methodieken tbv. scholing van docenten van HBO en Universiteit • Vooronderzoek: interviews en literatuurstudie • Videocasussen • Videoreflectie • Trainershandleiding Zie www.vidivers.nl

3. Programma workshop • Achtergrond • Korte opdracht om videocasus • te ervaren • Blik op de website met het trainingsmateriaal • Ervaringen tijdens trainingen • Discussie over mogelijkheden • van videocasussen in scholingsprogramma’s

4. Achtergrond: waarom docenten scholen over culturele diversiteit?

5. Professionalisering culturele diversiteit Aanleiding Diversiteit onder studenten neemt toe Lager studiesucces / hogere uitval Studenten voorbereiden op academisch burgerschap in multiculturele samenleving Studiesucces allochtone studenten verhogen en diversiteit als meerwaarde benutten in het onderwijs door de ‘culturele sensitiviteit’ bij docenten te verhogen (en uiteraard is docentprofessionalisering niet het enige ….)

6. Wat is er aan de hand? Allochtone studenten hebben meer moeite met transitie naar hoger onderwijs (opleidingskapitaal, tijdsbesteding, studiekeuze, sense of belonging, migratie-ervaring) 2. Studiesucces van allochtone studenten is meer afhankelijk van de kwaliteit van deleeromgeving. Autochtone studenten kunnen sterker terugvallen op hun ‘eigen kapitaal’ (minder grote kloof te overbruggen). (Wolff& Crul, 2003; Severiens, Wolff & Rezai, 2006; Severiens & Wolff, 2008)

7. Implicaties voor onderwijs • het onderwijs draait om het leren van studenten • persoonlijke aandacht voor student: ‘high level of expectations & high level of support’ • ‘Teaching for excellence’ / ‘Pedagogy of excellence’ (niet focussen op tekorten) • het leren van studenten wordt intensief begeleid door docenten • het onderwijs wordt kleinschalig georganiseerd, met aandacht voor: • Studievaardigheden • Taalomgeving • diversiteit in werkvormen • diversiteit/cultuurthema’s • Vanaf begin van de studie stimuleren van de academische en sociale integratie • (Severiens, Wolff & Rezai, 2006)

8. Kenmerken van culturele sensitiviteit(literatuur en interviews docenten en studenten) • Houding: • Inlevingsvermogen • reflecterend vermogen • zelfvertrouwen/proactiviteit • waardering van diversiteit • oog voor talent • Kennis: • interculturele communicatie, • (dynamische) cultuuropvatting, • kennis over migratie/acculturatieprocessen, • kennis van en over culturen • sociaal-economische achtergronden • Vaardigheden: • Het monitoren en managen van groepsprocessen • Creëren van positieve docent-student en student-student relaties • Stimuleren van motivatie, betrokkenheid en inzet van studenten • Reflecteren op en aanpassen van eigen gedrag

9. Competent handelen in uiteenlopende kritische onderwijssituaties, zoals: • informele contacten tussen docenten en studenten • interactieve werkvormen en complexere opdrachten • groepswerk: indeling groepen; groepsprocessen • individuele gesprekken met studenten • contacten tussen collega’s onderling • omgaan met taalverschillen en –problemen • bespreekbaar maken van diversiteitkwesties:

10. Doel docentprofessionalisering: versterken van culturele sensitiviteit • Uitgangspunt: ‘Culturele sensitiviteit’ als inkleuring van de algemene • docentcompetenties • DUS: • geen extra, specifieke ‘multiculturele docentcompetenties’ • MAAR: • op een cultureel diverse onderwijscontext toegesneden invulling • van algemene docentcompetenties • m.n. door • uitwisselen en verdiepen van ervaringen, • opdoen en gebruiken van relevante kennis • verbeteren van vaardigheden, uitbreiding handelingsrepertoire • Bijdrage uit project Vidivers: videocasussen en videoreflectie methodieken

11. Voordelen videogebruik in docententraining • Bewustwording van de praktische betekenis van interculturele sensitiviteit • Samenhang wordt zichtbaar tussen het handelen van de docent en de acties en de reacties van studenten • Discussies worden gestimuleerd doordat men opvattingen, verwachtingen, stereotypen of vooroordelen verwoordt • Situaties kunnen herhaaldelijk bekeken en daardoor diepgaander geanalyseerd worden (geen directe reactie vereist) • Situaties kunnen meerdere malen bekeken worden vanuit verschillende perspectieven • Kennis leren gebruiken als ‘lens’ bij het analyseren van de getoonde situaties t.b.v. meer diepgang • Reflectieve vermogens ontwikkelen

12. Zes videocasussen

13. Korte opdracht om videocasus te ervaren

14. Opdracht bij casus 5: werkgroepsbijeenkomst • Introductie video • De gehele situatie bekijken via www.vidivers.nl • Introductie kijkopdracht ‘Mary en Naïm nader bekeken’ • Eerste fragment: Mary en Naïm (let op het non-verbale gedrag van Naïm) • Tweede fragment: Naïm en Mary • Derde fragment: Naïm • Bekijken interviews met Mary, Naïm en Ineke via www.vidivers.nl

15. Blik op de website met het trainingsmateriaal www.vidivers.nl

16. Ervaringen tijdens trainingen

17. Ervaringen uit de trainingen bij VU, EUR en Hogeschool Rotterdam • Goede trigger om te reflecteren op aspecten van culturele sensitiviteit • Bewustwording • Studentperspectief is belangrijke meerwaarde • Gebruiksgemak • Goede introductie van de casussen is belangrijk • Inschatting van voorkennis cursisten is belangrijk

18. Discussie over mogelijkheden van videocasussen

19. Discussie • Wat is de waarde van deze / dit soort videocasussen voor docentprofessionalisering? Zijn ze geschikt om docenten beter toe te rusten? • Welke plaats geven we multiculturele competenties binnen docentprofessionalisering: stellen we het aan de orde als apart onderwerp binnen een programma of nemen we ‘multiculturaliteit’ mee als facet bij het trainen van andere docentcompetenties? • Welke gebruiksmogelijkheden zie je voor je eigen instelling? Hoe zou je de videocasussen gebruiken in een training?

20. Al het trainingsmateriaal gratis te gebruiken voor het Hoger Onderwijs • Te vinden via: www.vidivers.nl • Contact: • Janneke van der Hulst: j.vander.hulst@vu.nl • Angelique van het Kaar: vanhetkaar@risbo.eur.nl