Тусгай сонирхолын аялалыг хөгжүүлэх нөөц, тулгамдсан асуудал

1. Тусгай сонирхолын аялалыг хөгжүүлэх нөөц, тулгамдсан асуудал Жинч овогт Ванжилын МӨНХБАЯР

3. Тусгай сонирхолын аялалын тухай ойлголт • Тусгай сонирхолын аялалын бүтээгдэхүүн төлөвлөлт • Тусгай сонирхолын аялалын нөөц • Тусгай сонирхолын аялалын нөөцийн ашиглалт Илтгэлийн бүтэц

4. Àÿëàëõèéõñýäýëøàëòãààíãýäýãáîëõ¿íèéñàíààáîäîëäøóóä ¿¿ñäýãç¿éëõàðààõàíáèø • Аялал õèéõүйлдэлíüòîäîðõîéøàëòãààí, ñýäëèéíóëìààñ ºäººãääºã. • Х¿í àÿëàëõèéõñîíèðõîëñýäýëõÿçãààðã¿éáàéäàã Àëèâàà óëñ îðîí íººöºä òóëãóóðëàí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿìàð òºðëèéã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð áîäëîãî áîëîâñðóóëàí òóñãàé õºòºëáºð, òºëºâëºãººíèé дагуу аялал жуулчлалыг зохион байгуулдаг

6. Аÿëàëæóóë÷ëàëûíçàõçýýëíü: • Àëáàíõýðãèéíáóþóáèçíåñàÿëàë • Çóãààöýíãýëèéíáóþóàìðàëò ÷ºëººò öàãèéíàÿëàëãýæõî¸ðõóваана Бèçíåñàÿëàëûã: • Ï¿¿ñ êîìïàíèéíàÿëàë • Óóëçàëòõóäàëäààíûàÿëàë • Áàéãóóëëàãûíàÿëàë

7. Аìðàëòçóãààöýíãýëèéíàÿëàëûã • Ãýðá¿ëèéíàÿëàë • Òóõàéëñàíàìðàëòñóâèëàëûíàÿëàë • Òóñãàéñîíèðõëûí àÿëàë

8. Жóóë÷äûíñîíèðõîë, àÿëàëõèéõøàëòãààíààñíü ¿íäýñëýí 1. Åðºíõèéñîíèðõîëûíàÿëàëæóóë÷ëàë / General interest tourism / 2. Òóñãàéñîíèðõîëûíàÿëàëæóóë÷ëàë/ Special interest tourism / 3. Ижил сонирхолын аялал жуулчлал / Common interest tourism /

9. Òóñãàéñîíèðõîëûíàÿëàëæóóë÷ëàëáóñàäõî¸ðàÿëëûíòºð뺺ñºº ÿëãàãäàõîíöëîãíüòóõàéíàÿëàëäîðîëöîã÷äûíõ¿ñýëñîíèðõîëäòóëãóóðëàíçîõèîíáàéãóóëàãäàæáàéäàãþì. Òóñãàéñîíèðõîëûíàÿëàëä: • Øàøèíû • Ýãçîòèê • Ò¿¿õ ñî¸ëûí • Ховор амьтан, ургамал судлах • Àäàëÿâäàëò

10. Òóñãàéñîíèðõîëûíàÿëàëãýäãèéã Foster Dennes.L.An interdiction travel and tourism 1994.,18 талд òîäîðõîéëîõäîî “Тусгай сонирхолынàÿëàëíü öººí òîîíûîðîëöîã÷äòîé, îëîíçîðèõãàçðûãáàãòààñàí, îëîíòºðëèéí ÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýýá¿õèéöoãöõýëáýðèéíàÿëàë “ ãýæýý. Õàðèíñóäëàà÷ ÄîñâýëDosveláè÷èõäýý: “Аялалын туршлагад ¿íäýñëýñýí ñîíèðõîë õèéãýýä ¿éë÷ëýã÷äèéí õóâèéí ñîíèðõîë õî¸ð õîñîëñîí áàéõ íü òóñãàé ñîíèðõîëûí àÿëàëûí ãîë óòãà ñàíàà þì”ãýñýíáàéíà.

11. Òóñãàéñîíèðõîëûíàÿëàëæóóë÷ëàëûíá¿òýýãäýõ¿¿í òºëºâëºëò • Àÿëàëæóóë÷ëàëûíá¿òýýãäýõ¿¿í ãýæàÿëàëæóóë÷ëàëûíáàéãóóëëàãààñ ¿ç¿¿ëæáàéãààæóóë÷äûíñîíèðõîëûãòàòàõòýäíèéàÿëàõòàâòóõòàéíºõöºëèéãõàíãàñàíòºëáºðò ¿éë÷èëãýýãõýëíý. ªºðººð õýëáýëýíýíüæóóë÷íûõýðýãöýýãдээд зэргээр õàíãàõçîðèóëàëòòàéáàðàà ¿éë÷èëãýýíèéбагцþì.

13. Àÿëàëæóóë÷ëàëûíá¿òýýãäýõ¿¿í íüãóðâàíõýñãýýñá¿ðäýíý • Àÿëàë, àÿëàëæóóë÷ëàëûí ¿éë÷èëãýýнийáàðàà • Ò¿¿õ ñî¸ëûíäóðñãàëòç¿éëñ • Áàéãàëü,öàãàãààðûí õ¿÷èíç¿éëíüàÿëàëæóóë÷ëàëûí ¿íäýñáîëäîãáºãººä ò¿¿íèé ¿íýò ÷àíàðûãòîäîðõîéëäîã.

14. Òóñãàéñîíèðõîëûíàÿëëûн á¿òýýãäýõ¿¿í òºëºâëºëò Òóñãàéñîíèðõîëûíàÿëëûíá¿òýýãäýõ¿¿íèéãòºëºâëºõ人 òóõàéíãàçàðîðíûãäàðààõ ¿ç¿¿ëýëòýýðñóäëàõøààðäëàãàòàé. ¯¿íä: • Òóñãàéá¿ñíóòàãäàõü ò¿¿õ ñî¸ëûíäóðñãàëòç¿éëñ, àíàìüòíûòàðõàö, òýäãýýðèéíáàéðøèë, ãàçàðç¿éíîíöëîãèéãíàðèéíçºâòîãòîîõ • Á¿ñíóòàãäàõüàðäò¿ìíèéàæàìüäðàë, îíöëîãøèíæ¿¿äèéãíàðèéíñóäëàõ • Á¿ñíóòàãäàõü ò¿¿õ äóðñãàë, àðäò¿ìíèéàæáàéäàë, øàøíûçàí ¿éëèéíàðãàõýìæýý, àíàìüòàí, óðãàìàëçýðýãíüæóóë÷äûíñîíèðõîëûíòàòàæ ÷àäàõýñýõ • Òóõàéíá¿ñíóòàãòòóñãàéñîíèðõîëûíàÿëëûíÿìàðòºðëèéгçîõèîíáàéãóóëàõáîëîìæòîé • Íèéñëýëõîòáîëîíîðîííóòàãäàõüõºøºº äóðñãàë, áàéøèíáàðèëãà, ìóçåéí ¿çìýðèéíòºðºëç¿éë, òºðºëá¿ðèéíàÿäàëÿâäàëòàÿëàëçîõèîíáàéãóóëàõáîëîìæòîéãàçàðíóòãèéíòàëààðòîäîðõîéìýäëýãìýäýýëýëöóãëóóëàõ

15. Óëàìæëàëáàÿð ¸ñëîëíààäàì, îâîîòàõèëãà, øàøíûçàí ¿éë, öàãààíñàð, ÌÀÀ àæáàéäàëòàéõîëáîîòîéçàí ¿éëçýðýãòýìäýãëýëò ¿éëÿâäàëòýìäýãëýëò ºäðèéãàÿëëûí ¿éëàæèëëàãàà, õºòºëáºðòýéõýðõýíõîëáîæáîëîõûãñóäëàõ • Òóõàéííóòàãîðíûäýäá¿òýö, îëîíóëñûíáîëîíäîòîîäûííèñëýã, àâòîòýýâýð, òºìºðçàì, óñàíòýýâðèéí ºíººãèéíáàéäàëáàòýäãýýðèéãæóóë÷ëàëûíçîðèóëàëòààðàøèãëàæáàéãààáàéäàë • Ìàðøðóòûíäàãóóæóóë÷íûáààç, ¿éë÷èëãýýíèéãàçàð, çî÷èäáóóäàë, áóñàäòºðëèéíáàéðëóóëàõõýðýãñýë, òýäãýýðèéí õ¿÷èí ÷àäàë, ¿éë÷èëãýýíèéòºâøèíãíàðèéíñóäëàõ • Çî÷èäáóóäàë, æóóë÷íûáààç, ìóçåéí ¿éë÷èëãýýíèéãàçðóóäûí ¿íýòàðèô, ¿éë÷èëãýýíèéòºðë¿¿ä, òýýâðèéíõýðýãñëèéí ¿íý, á¿ñíóòãèéí ¿íèéíçºð¿¿òýéáàéäàëçýðãèéãíýíòýðã¿¿íäñóäëàõøààðäëàãàòàé

16. Тусгай сонирхолын аялалын бүтээгдэхүүн төлөвлөлт

17. Монгол орны аялал жуулчлалын нөөц, бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг

19. Монгол орон тусгай сонирхолын аялалаас соёлын аялал жуулчлалыг түлхүү хөгжүүлэх давуу тал байна. Ñìèòèéíòîäîðõîéëñíîîð: "Ñî¸ëûíàÿëàëíü ººðòºº àÿëàëûíä¿ðòºðõèéãøèíãýýæ, õ¿ì¿¿ñ íüáèåáèåíèéõýýåðäèéíàìüäðàëûíõýâøèíæèéãñîíèðõîõ ¿éëäýë". Ñî¸ëûíàÿëàëæóóë÷ëàëãýäýãíüñî¸ëûí ¿çâýðòõîëáîãäñîíá¿õòºðëèéíàÿëàëûãñî¸ëûíàÿëàëæóóë÷ëàëþìãýæòîäîðõîéëñîíáàéäàã.

20. Жóóë÷äûíñîíèðõëûãòàòàõñî¸ëûí õ¿÷èíç¿éëñ¿¿äèéãàâ÷ ¿çâýë • 1. ¯éëäâýðëýë 9. Ãàðóðëàë • 2. Õóäàëäàààðèëæàà 10. Õºãæèìá¿æèã • 3. Óðëàã 11. Õýë • 4. Áàðèëãà 12. Øàøèí • 5. Øèíæëýõóõààí 13. պ人ãèéíàÿëàëæóóë÷ëàë • 6. Çàñãèéíãàçàð 14. Õ¿ì¿¿ñ • 7. Õîîëóíä 15. Ò¿¿õ • 8. Áîëîâñðîë

21. Ñî¸ëíüíèéãìèéíá¿õèé ë ¿éëõºäëºëèéãáèéáîëãîäîã. Æèøýýíü: Õ¿í, õàìòîëîí, óëñîðíû ¿éëÿâöàäñî¸ëûííºëºº èõáàéäãèéãõàðàõàäñî¸ëûííºëººã îéëãîæáîëíî. ªíººäºðñî¸ëûíòóõàéäºðâºíçóóãàðóéòîäîðõîéëîëòáàéäàã. "Ñî¸ëãýäýãáîëàëèâàà ¿çýëáîäîëèòãýë ¿íýìøèë, ¿íýëýìæìýäëýã, óõààíõèéãýýäçàíòºëºâèéíöîãöûãõýëýõáºãººä íèéãìèéíá¿õèé ë õýëáýðýý𠺺ð÷ëºãäºæáàéäàãç¿éë".

22. ЮНЕСКО гийн êîíâåíöèäñî¸ëûí ºâèéã ¿íäñýí 3 õýñýãòàâ÷ ¿çñýíáàéäàã. ¯¿íä: 1. Õºøºº ä¿ðñãàëóóä: Ò¿¿õ, óðëàã, øèíæëýõóõààíûõóâüäíýðäãàðñàíá¿õòàëûí ¿íýò à÷ õîëáîãäîëá¿õèéáàðèëãà, ÷èìýãëýëèéíóðàíáàðèìàë, óðàíçóðãèéíá¿òýýë, àðõåîëîãèéíîëäâîð¿¿ä, áè÷ýýñ, àãóéáîëîíöîãöîëáîðãàçðóóä 2. Óðàíáàðèëãàáàéãóóëàìæ: Ò¿¿õ, óðëàã, øèíæëýõóõààíûõóâüäíýðäãàðñàíá¿õòàëûí ¿íýò à÷ õîëáîãäîëá¿õèéñàëàíãàäáóþóíýãäìýëáàðèëãàáàéãóóëàìæ, óðàíáàðèëãóóäûíöîãöîëáîðóóä . 3. Ò¿¿õèéíäóðñãàëòãàçðóóä: Õ¿íáîëîíõ¿íáàéãàëèéíõàìòàðñàíá¿òýýë¿¿ä, ìºí ò¿¿õ, ãîîç¿é, óãñààòíûñóäëàë, õ¿íñóäëàëûíõóâüäíýðäãàðñàíá¿õòàëûí ¿íýò à÷ õîëáîãäîëá¿õèéàðõåîëîãè, ò¿¿õèéíäóðñãàëòãàçðûãáàãòààñàíá¿ñíóòàãîðíî.

23. Ñî¸ëûíàÿëàëæóóë÷ëàëíü: • Í¿¿äýë÷äèéíçàíòºëºâèéãñóäëàõàÿëàëæóóë÷ëàë • Ñî¸ëûí ºâèéíàÿëàëæóóë÷ëàë • Óãñààòíûàÿëàëæóóë÷ëàë • Õîòîîðàÿëàõàÿëàëæóóë÷ëàë • Îðîííóòàãòõèéõàÿëàëæóóë÷ëàë • Ñî¸ëûíîíöãîé ¿éëÿâäëóóäûíàÿëàëæóóë÷ëàë • Áàãòíààäìûíàÿëàëæóóë÷ëàë • Óðëàãèéííààäìûíàÿëàëæóóë÷ëàë • Ìóçåéí àÿëàë æóóë÷ëàë • Óðëàãèéã ñîíèðõñîí àÿëàë æóóë÷ëàë • Ñàíàíäóðñàõàÿëàëæóóë÷ëàë • ªäºðòóòìûíàìüäðàëûíõýâìàÿãèéãñîíèðõîã÷ àÿëàë • Ò¿¿õèéíàÿëàëæóóë÷ëàë • Øàøèíìºðãºëèéíàÿëàëæóóë÷ëàëãýõìýòîëîíòºðë¿¿äòýé

24. Тусгай сонирхолын аялалын нөөц • Байгалийн нөөц • Түүх соёлын нөөц

25. Тусгай сонирхолын аялалын нөөцтүүх соёл байгаль

26. Түүх соёлын аяллын нөөц Чулуун зэвсгийн бууц, суурин, дархны газар Чулуун зэвсгийн үе нь хүн төрөлхтний түүхийн хамгийн эртний бөгөөд хамгийн удаан үргэлжилсэн үе юм. Энэ үеийн хүмүүс хөдөлмөрийн багаж зэвсгээ гол төлөв чулуугаар хийж байсан учраас ийнхүү чулуун зэвсгийн үе хэмээн нэрлэдэг. Монгол орны нутагт хийсэн чулуун зэвсгийн хайгуул судалгааны ажлын хүрээнд манай орны бараг бүх аймгийн нутгаас 800 гаруй чулуун зэвсгийн үеийн бууц, суурин, дархны газрыг олж илрүүлээд байна. Дэлхийн хүн төрлөхтөний соёлын гайхамшигтай дурсгалууд бүсүүдэд бий.

27. Хадны зураг Монгол орон бол түүхийн өөр өөр цагт үе дамжин нутаглаж ирсэн ард түмнүүдийн аж ахуй оюун санааны өвөрмөц дурсгал болох хадны зургаар нэн баялаг орны тоонд зүй ёсоор ордог. Энэ нь Монголын хадны зураг хүй нэгдлийн байгууллын гүнд үүсч хөгжсөн олон арван мянган жилийн уламжлалтай холбоотой. Нөгөөтэйгүүр хадны зураг үеэс үе дамжин уламжлагдаж ирсэн нь түүний удаан хугацаагаар хадгалагдаж чадах байгалийн нөхцөлтэй холбоотой.

29. Хадны сийлмэл зургийг дүрсэлсэн арга барилаар нь: • Бодит байдлаар дүрсэлсэн • Загварчлан дүрсэлсэн хэмээн хоёр төрөлд хуваан үздэг. Одоогоор манай орны 200 орчим газраас хадны зураг олдож мэдэгдээд байгаа ба жил бүрийн судалгааны явцад нэмэн олдсоор байна. Хамгийн их хадны зураг хадглагдан үлдсэн нь Увс аймаг

30. Буган хөшөө Буган хөшөө бол Монгол болон Төв Азийн нутаг дэвсгэр дээр хүрэл ба төмөр зэвсгийн түрүү үед оршин сууж байсан овог аймгийн түүх соёлын гайхамшигтай дурсгалын нэг Гонзгой урт чулууг засч, гурав зааглан, оройн хэсэгт нар сар, доогуур нь олон эгнээ хонхор, эх биеийг ороолгон төв хэсэгт сүрэг бугыг загварчилсан байдалтайгаар ихэд сүрлэг сийлж, бас доогуур нь бүс татан зэр зэвсгийг зүүсэн байдалтай дүрсэлсэн хөшөө чулууг буган хөшөө хэмээн нэрлэдэг.

32. Ази, Европ тивийн хээр талын бүс нутагт хүрэл ба төмөр зэвсгийн түрүү үед өргөн тархсан түүх соёлын гайхамшигт дурсгал болох буган хөшөөг эрдэмтэд 100 орчим жилийн тэртээгээс судлаж 700 орчим буган чулуун хөшөөг олж илрүүлжээ. Эдгээрээс хамгийн их буюу 550 орчим нь Монгол улсын нутгаас олджээ. Буган хөшөөг хэлбэр төрхийн хувьд үндсэн гурван төрөлд хуваан авч үздэг. Үүнд: • Монгол-Өвөрбайгалын бугын загварчилсан дүрс бүхий буган хөшөө • Саян-Алтайн амьтны “бодит” дүрст буган хөшөө Ази • Европын амьтны дүрсгүй буган хөшөө хэмээн ангилдаг байна.

33. БуганхөшөөболТөвАзийнэртнийнүүдэлчинардтүмнийбүтээсэнамьтнызагвартурлагийннэгэнгайхамшигтайтөрөлбөгөөдтүүхэнонцагийнхувьдихэвчлэн МЭӨ II-I мянганжилдбуюухүрэлзэвсгийнүедхамаардагюм. Босоочулуунхөшөөндбугындүрссийлсэнбайдагучраастүүнийг “Буган хөшөө” гэжнэрлэжээ. ДэлхийдээрзөвхөнАзитивд700 гаруйбайдагаас 550орчимньмонголнутагтбайдагболтүүний100гаруйньАрхангайаймгийннутагтбайна.          

34. Хүн чулуу Хүн чулуу нь Евразийн тал нутгаар их хэмжээгээр тархсан, нүүдэлчин овог аймгуудын бүтээсэн чулуун цоолбор урлагийн өвөрмөц дурсгал юм. Хүн чулууг төр улс, овог аймгийн тэргүүн буюу цэрэг дайны алдар гавьяатан зэрэг нэр цуут хүний дурсгалд зориулсан тахилын онгоны бүрэлдэхүүнд оруулан тавьсан байдаг. Монгол улсын нутагт 500 гаруй хүн чулуу илрэн мэдэгдэж бүртгэгдээд байна.

35. Булш, хиргисүүр Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр шинэ чулуун зэвсгийн үеийн оршин суугчдаас өнөөдрийг хүртэл амьдарч ирсэн овог аймаг, төр улсууд өөр өөрийн өвөрмөц онцлог шинжтэй оршуулгын зан үйл бүхий төрөл бүрийн хэлбэр дүрстэй оршуулгын байгууламжийг үлдээсэн нь археологийн хайгуул судалгаагаар тодорхой болжээ. Оршуулгын зан үйл нь тухайн угсаатны ёс заншил, сүсэг бишрэл болон эрхлэх аж ахуй, газар нутгийн онцлог мэдлэг оюуны төвшнөөс хамааран харилцан адилгүй нөхцөлд бүрэлдэн бий болдог байна.

36. Монголнутагтнэнэртцагаасоршинамьдарчбайсанхүмүүсийноршуулгынзанүйл, насбарагчаахүндэтгэн, “хойтнас”-ндньүдэхтэйхолбогдсонзанүйлийнянзбүрийнуламжлал, сэтгэлгээгилэрхийлсэн, хүрэл, төмөрзэвсгийнүедхолбогдох, мөнтөртулсуудынүеийнбуюуХүннү, Түрэг, Уйгар, Кидан, Монголынүеийнгээдтүүхийнолонүедхамаарахянзбүрийндүртөрхтэйбулш, хиригсүүрүүдАрхангай, Өвөрхангайаймгуудыннутагтэлбэгтохиолддог. Харин монгол булш хиргисүүрүүд Хэнтий аймгийн нутагт элбэг байдаг.

38. Эртний хотын турь, хэрэм, балгас Монгол угсаатнууд эрт дээр үеэс эсгий гэрт сууж нүүдэллэн амьдрахын хамт зарим хэсэг нь нүүдэлчдийн онцлог бүхий хот суурин байгуулж, хагас суурин байдлаар аж төрж ирсэн. Хот байгуулалт болон барилга архитектурын хөгжил нь хоорондоо салшгүй холбоотой бөгөөд тэдгээр нь хүмүүс орон байр, байшин барилга барьж улмаар олноор суурьшмал байдалтай амьдарч байсан Нүүдлийн соёл иргэншлийн нэг онцлог бол эхний нүүдлийн буюу зөөврийн эсвэл суурин гэсэн хоёр маягаар хот суурин байгуулан амьдарч байсанд оршино.

40. Гэрэлт хөшөө, бичээс, бунхан, овоо Хэл гэдэг зүйл хүнийг бусад амьтнаас ялгаж өгдөг бол, бичиг үсэг нь соёлж иргэншилт хүнийг зэрлэгүүдээс ялгаж өгдөг. Их талын монголчууд түүхэндээ арваад бичиг үсэг зохион хэрэглэж, тэдгээр бичгүүдээр олон зүйлийн дурсгал үлдээсэн нь нэг талаас Монголчууд эртний соёлтой, нүүдлийн өвөрмөц иргэншлийг буй болгон хөгжүүлсэн ард түмэн гэдгийг нотлон харуулдаг. Монголчууд бүр 2000 гаруй жилийн өмнө Хүннү улсын үеэс бичиг үсэгтэй байж, түүгээрээ харь улсын хаанд албан бичиг илгээж, гэрээ хэлцэл байгуулж байсан нь хуучин сударт тэмдэглэгдэн үлджээ.

41. Сүм хийд, суврага Буддын шашныг 1577 онд Монголын албан ёсны шашин болгосон нь XVII-XX зууны Монголын хот байгуулалт, барилга архитектурын хөгжилд шашин шүтээний архитектур гол чиглэл нь болж шинэ үе гарах нөхцөл бололцоог бий болгожээ. Бурханы шашныг албан ёсоор хүлээж авсны дараахан 1586 онд Ар Монголын Түшээт ханы ураг болох Автай сайн хаан Эрдэнэ зуу хийдийн Гол зуу сүмийг бариулснаар Монголын архитектурын хөгжлийн энэхүү шинэ үеийг эхлүүлсэн байна. Тэр үеэс сүм дуган, хийдийн тоо жилээс жилд нэмэгдсээр 1937 онд 4000 гаруй сүм дуган, суваргын барилга бүхий 750 орчим том бага хийдийн цогцолбор баригдсан байв. Бурхан шашны зан үйлийг эхэндээ эсгий гэрт, дараа нь нүүдлийн модон сүм, дуганд үйлддэг байснаа аажмаар суурьшмал томоохон сүм хийдүүд болжээ.

45. Монголын аялал жуулчлалын хөгжилд хувь нэмрээ оруулж буй та бүхэнд aмжилт хүсьe Та бүхэн саналаа 976-99183518 sondor_mb@yahoo.com