เส้นทางสู่สังคมแห่งการเรียนรู้

1. เส้นทางสู่สังคมแห่งการเรียนรู้เส้นทางสู่สังคมแห่งการเรียนรู้ วิจารณ์ พานิช สถาบันส่งเสริมการจัดการความรู้เพื่อสังคม (สคส.) www.kmi.or.th บรรยายในการประชุม Care & Share ระหว่างวันที่ 9 – 10 กุมภาพันธ์ 2548 ณ จ.พิจิตร และ จ.ตาก

2. สังคมแห่งการเรียนรู้ สังคมเรียนรู้ องค์กรเรียนรู้ ชุมชนเรียนรู้ บุคคลเรียนรู้ สังคมที่มีความรู้เป็นฐาน กิจกรรมที่มี/ใช้ ความรู้เป็นฐาน นิยาม มี, ใช้ & สร้าง ค. ใน กิจกรรม / กิจการ ของตน

3. สัมมาทิฐิ • เราไม่ได้อยู่ในสูญญากาศ แต่อยู่สภาพแวดล้อม ที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา • มีทั้งวิกฤต และ โอกาส มิตรและศัตรู อยู่ข้างหน้า • วิกฤตคือโอกาส มิตรคือศัตรู • อนิจจัง อนัตตา ความเป็นพลวัต ความไม่แน่นอน จึงต้องเรียนรู้ เตรียมพร้อม

4. การศึกษา เน้นปริยัติ เน้นปัจเจก เน้นแข่งขัน แย่งชิง เน้น Explicit K การเรียนรู้จากการปฏิบัติ เรียนรู้ร่วมกัน ลปรร. เน้นร่วมมือ เรียนรู้จากภายนอก & ภายใน เรียนรู้ตลอดชีวิต การเรียนรู้ การศึกษา จัดการความรู้ ทั้ง Tacit & Explicit K

5. ทักษะเพื่อการเรียนรู้ทักษะเพื่อการเรียนรู้ • ทักษะในการรวมกลุ่ม เพื่อ ลปรร. เอา เป้าหมาย/ความฝัน/จินตนาการ ข้อสงสัย ความสำเร็จ/ผลงาน ปัญหา โจทย์ ฯลฯ มาถกกัน --- CoP / Team Learning • ทักษะในการฟัง --- Deep Listening : ฟังใจ ฟังหัว ฟังมือ ฟังกระบวนทัศน์ --- Mental Models

6. ทักษะเพื่อการเรียนรู้ (2) • ทักษะในการใช้เครื่องมืออำนวยความสะดวกต่อการ ลปรร. --- พื้นที่จริง & พื้นที่เสมือน • ทักษะในการคิดเชิงระบบ --- เห็นความเชื่อมโยง เห็นความเป็นทั้งหมด เห็นตั้งแต่ขาวถึงดำ เห็นการเปลี่ยนแปลงเคลื่อนไหว / เป็นพลวัต – Systems Thinking / Dynamic Thinking

7. การไหลเวียนของความรู้ สารสนเทศ

8. ทักษะในการเรียนรู้จากการปฏิบัติทักษะในการเรียนรู้จากการปฏิบัติ ความรู้ภายนอก คน Tools/ICT วัฒนธรรม คว้า เลือก ใช้ กำหนดเป้าหมายของงาน บรรลุเป้าหมายของงาน แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ยกระดับความรู้ จัดเก็บ จัดระบบ ปรับปรุง ค้น วัด คลังความรู้

9. ทักษะในการเรียนรู้จากการปฏิบัติทักษะในการเรียนรู้จากการปฏิบัติ • Learn before / เรียนลัด : Peer Assist, BMK • Learn during : AAR • Learn after : Retrospect, ถอดบทเรียน

10. ดูด Explicit K ใช้ ICT การศึกษา ดูด Tacit K ใช้การดูงาน Peer Assist, BMK การจัดการความรู้ ทักษะในการเรียนรู้จากภายนอก

11. Explicit Explicit เรียนรู้ร่วมกันโดยหมุน “เกลียวความรู้” Tacit Socialization Externalization Tacit Internalization Combination

12. เรียนรู้เป็นเครือข่ายโดยใช้เครื่องมือชุด ธารปัญญา ๑. ตารางแห่งอิสรภาพ ๒. ธารปัญญา ๓. บันไดแห่งการแลกเปลี่ยน ๔. ขุมความรู้ ๕. พื้นที่ประเทืองปัญญา

13. เรียนรู้ร่วมกัน โดยใช้โมเดล “ปลาทู” Knowledge Sharing (KS) Knowledge Vision(KV) Knowledge Assets (KA) ส่วนกลางลำตัว ส่วนที่เป็น “หัวใจ” ให้ความสำคัญกับการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ช่วยเหลือ เกื้อกูลซึ่งกันและกัน (Share & Learn) “คุณอำนวย” ส่วนหาง สร้างคลังความรู้ เชื่อมโยงเครือข่ายประยุกต์ใช้ ICT “สะบัดหาง” สร้างพลังจาก CoPs ส่วนหัว ส่วนตา มองว่ากำลังจะไปทางไหน ต้องตอบได้ว่า “ทำ KM ไปเพื่ออะไร” “คุณกิจ” CKO

14. เรียนรู้ร่วมกันโดยใช้เรียนรู้ร่วมกันโดยใช้ โมเดล ปลาตะเพียน • คน – คน • คน – กลุ่ม • คน – กลุ่ม – องค์กร • คน – กลุ่ม – องค์กร – ชุมชน/สังคม

15. การสร้างความรู้ ๒ แนวทาง วิจัย จค. ปัญหา ความ สำเร็จ ความรู้

16. 10 ประเด็น สำหรับตรวจสอบการเรียนรู้ในองค์กร แลกเปลี่ยน ค. & BP ปลูกฝังความ รับผิดชอบต่อ KS ยกระดับ Intellectual Asset ทบทวน&ใช้ ค. จาก ประสบการณ์ วัด value ของ ค. องค์กร... ฝัง ค. ลงใน ผลิตภัณฑ์ กระบวนการ, บริการ ทำฐานข้อมูล ค. ของลูกค้า ผลิตความรู้ จัดทำผังเครือข่าย ผู้เชี่ยวชาญ สร้าง ค. สู่ นวัตกรรม Robert J Osterhoff, 25 Aug. 2004

17. เรียนรู้ร่วมกันโดยใช้โมเดลของบริษัท ซีร็อกซ์ สภาพที่อยากเป็น 4 5 6 การเรียนรู้ วัดกิจกรรม จค. ยกย่อง & รางวัล (เกี่ยวกับ จค.) รพ. คุณภาพ ระดับ ชุมชน กระบวนการ & เครื่องมือ สื่อสาร เปลี่ยนรูป & พฤติกรรม 3 2 1 Robert J Osterhoff, 25 Aug. 2004

18. Top S E Middle I C Front line ใช้พลังของการเคลื่อนความรู้ข้ามแดน Inter-departmental คน อาวุโส เยาว์ คน

19. หลัก 5 ประการเกี่ยวกับองค์กรเรียนรู้ • Systems Thinking • Personal Mastery • Mental Models • Building Shared Vision • Team Learning

20. วัฒนธรรมเรียนรู้ • ความสัมพันธ์แนวราบ • การไหลเวียนของข่าวสาร ความรู้ เลื่อนไหลง่าย ทุกทิศทาง • ให้คุณค่าการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ • ให้คุณค่าการดูดความรู้มาใช้ เพื่อ economy of speed • เปิดโอกาสให้ทุกคนเป็น “ผู้นำ”

21. มีทักษะในการคิดสวนทาง ย้อนทาง – ปฏิบถ : ปฏิปทา จค. เพื่อเรียนรู้ทางลัด เรียนรู้แบบผ่อนแรง ควบคู่ไปกับแนวคิดกระแสหลัก : ปฏิปทาทั่วไป

22. ปฏิบถแห่ง จค. ปฏิปทา ทั่วไป ปฏิปทา จค. • คิดจากเหตุไปหาผล • คิดจากผลไปหาเหตุ • เริ่มจาก “ทุกข์” ปัญหา • เริ่มจาก “สุข” ความสำเร็จ • ปฏิบัติ จากฐานความคิดแบบเส้นตรง ระนาบเดียว • ปฏิบัติ จากฐานความคิดที่ไม่เป็นเส้นตรง ซับซ้อน หลายมิติ • ความคิด นำความคิด (intellectual exercise) • ปฏิบัตินำความคิด (practical - wisdom exercise) • เน้นปัญญารวมหมู่ ปัญญาปฏิบัติ • เน้นปัญญาปัจเจก ปัญญาไตร่ตรอง

23. ปฏิบถแห่ง จค. (2) ปฏิปทา ทั่วไป ปฏิปทา จค. • มีสมมติฐานว่าไม่มีความรู้ • มีสมมติฐานว่ามีความรู้อยู่ในการปฏิบัติ/ผู้ปฏิบัติ • เรียนรู้โดยเน้นการรับถ่ายทอด • เรียนรู้โดยเน้นการปฏิบัติ • มุ่งบรรลุ ผลเลิศ ในขั้นตอนเดียว • มุ่งบรรลุ ผลเลิศ ทีละน้อย • เน้นเป้าหมายปลายทาง destination • เน้นเป้าหมายรายทาง journey • เน้นทั้งผลลัพธ์ และกระบวนการ • เน้นผลลัพธ์

24. ปฏิบถแห่ง จค. (3) ปฏิปทา ทั่วไป ปฏิปทา จค. • มุ่งรับถ่ายทอด ความรู้ในกระดาษ • มุ่งรับถ่ายทอด/เรียนรู้ ความรู้ในคน • มุ่งคิดริเริ่มเอง เป็นโรค NIH • มุ่งเรียนลัดจากผู้มีผลเลิศ • มุ่งเด่นเดี่ยว ยอมรับเฉพาะ เด่น 5 ดาว • มุ่งเด่นกลุ่ม ยอมรับ เด่นหลายระดับ 2-5 ดาว • เน้นขับเคลื่อนด้วยแรงกดดัน • เน้นขับเคลื่อนด้วยความชื่นชม • หวง/ปกปิด ความรู้ • ให้/แบ่งปัน/แลกเปลี่ยน ความรู้

25. บทบาทของผู้บริหาร= จัดให้เกิดความพร้อมที่จะแลกเปลี่ยนเรียนรู้ จากการทำงาน ความพร้อมของ • คน :ความเชื่อมั่นในตนเอง เชื่อถือระหว่างกัน ทักษะ ศาสตร์ทั้งห้า ของ LO • บรรยากาศ :เปิดเผย เรียนรู้/ทดลอง สัมพันธ์แนวราบ • พื้นที่ :สำหรับแลกเปลี่ยนเรียนรู้ จริง & เสมือน • ICTเพื่อความสะดวก และความเร็ว ของการแลกเปลี่ยน และค้นหา แลกเปลี่ยนความรู้ที่แนบแน่นอยู่กับงาน

26. สรุป : เส้นทางสู่สังคมเรียนรู้ • มีเครื่องมือให้ทุกคน ในทุกภาคส่วนของสังคม ได้เรียนรู้จากการปฏิบัติ จากการทำงาน จากการดำรงชีวิต • เรียนรู้ร่วมกันผ่านการปฏิบัติ • มี / สร้าง ชุดความรู้ไว้ใช้เอง และปรับปรุงไม่หยุดยั้ง • ไม่หลงเชื่อ ใช้ชุดความรู้ที่คนอื่นหยิบยื่นให้ โดยไม่ตรวจสอบเสียก่อน • มีทักษะเรียนรู้ทางลัด / ผ่อนแรง มี สร้าง ปรับปรุง ความรู้ของตนเอง