Download
1 / 89
940 likes | 1.97k Vues
AMA?: Bu oturumun sonunda katilimcilar, modern ve geleneksel aile planlamasi y?ntemleri ile acil kontrasepsiyon konusunda danismanlikla ilgili yeterli beceri kazanacaklardir.. Gebeligi ?nleyici y?ntemleri gruplandirabilme Y?ntemlerin nasil korudugunu a?iklayabilme Y?ntemlerin etkililigini s?yleyebi
E N D
1. AILE PLANLAMASI YÖNTEMLERI ve ACIL KONTRASEPSIYON
2. AMAÇ: Bu oturumun sonunda katilimcilar, modern ve geleneksel aile planlamasi yöntemleri ile acil kontrasepsiyon konusunda danismanlikla ilgili yeterli beceri kazanacaklardir.
3. Gebeligi önleyici yöntemleri gruplandirabilme Yöntemlerin nasil korudugunu açiklayabilme Yöntemlerin etkililigini söyleyebilme Yöntemlerin kimler için uygun oldugunu açiklayabilme Yöntemlerin olumlu olumsuz yönlerini açiklayabilme
4. Yöntemlerin yan etkilerini açiklayabilme Yöntemlerin uygulanma zamanlarini söyleyebilme Yöntemlere iliskin uyarilari açiklayabilme Yöntemlerle CYBE’larin iliskisini açiklayabilme Yöntemlere iliskin yanlis inanç ve tutumlara karsi uygun danismanlik yaklasiminda bulunabilme Izlemlerin önemini açiklayabilme
5. Acil kontrasepsiyonu tanimlayabilme Acil kontrasepsiyonun kullanildigi durumlari sayabilme Acil kontrasepsiyon için kullanilan yöntemleri sayabilme Acil kontraseptif yöntemlerin kullanilma zamanini açiklayabilme Acil kontraseptif kullananlarda izlemin önemini açiklayabilme Acil kontrasepsiyon için basvuranlara uygun danismanlik hizmeti sunabilme
6. KADINA AIT YÖNTEMLER:
GEÇICI YÖNTEMLER (Birakildiginda gebe kalinabilen yöntemler)
Gebeligi Önleyici Haplar
Rahim Içi Araç (RIA)
Gebeligi Önleyici Igneler
Deri Alti Kapsülleri
Kadin Kondomu
Diyafram
Sperm Öldürücüler (Spermisitler)
KALICI YÖNTEMLER (Uygulandiktan sonra artik gebe kalinamayan, geriye dönüsü olmayan yöntemler)
Tüplerin Baglanmasi (Tüp Ligasyonu)KADINA AIT YÖNTEMLER:
GEÇICI YÖNTEMLER (Birakildiginda gebe kalinabilen yöntemler)
Gebeligi Önleyici Haplar
Rahim Içi Araç (RIA)
Gebeligi Önleyici Igneler
Deri Alti Kapsülleri
Kadin Kondomu
Diyafram
Sperm Öldürücüler (Spermisitler)
KALICI YÖNTEMLER (Uygulandiktan sonra artik gebe kalinamayan, geriye dönüsü olmayan yöntemler)
Tüplerin Baglanmasi (Tüp Ligasyonu)
7. ERKEGE AIT YÖNTEMLER:
GEÇICI YÖNTEMLER (Birakildiginda gebe kalinabile yöntemler)
Kondom (Kaput, Kilif, Prezervatif)
Geri Çekme
KALICI YÖNTEMLER (Uygulandiktan sonra artik gebe kalinamayan yöntemler)
Kanallarin Baglanmasi (Vazektomi)
ERKEGE AIT YÖNTEMLER:
GEÇICI YÖNTEMLER (Birakildiginda gebe kalinabile yöntemler)
Kondom (Kaput, Kilif, Prezervatif)
Geri Çekme
KALICI YÖNTEMLER (Uygulandiktan sonra artik gebe kalinamayan yöntemler)
Kanallarin Baglanmasi (Vazektomi)
8. GEBELIGI ÖNLEYICI HAPLAR (Kombine Oral Kontraseptifler Kadinlik hormonlarini (östrojen, progesteron) içeren haplardir. Her gün düzenli olarak alindiginda gebelikten korur.
Kadinin yumurtaliklarindan yumurta hücresinin gelisip atilmasini engeller.
Rahim agzindaki salgiyi koyulastirarak erkek tohum hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.
9. OLUMLU YÖNLERI Dogru kullanildiginda %99 etkilidir.
Birakildiginda tekrar gebe kalinabilir.
Cinsel iliskiyi kesintiye ugratmaz.
Rahim ve yumurtalik kanserlerine karsi koruyucudur.
Adet agrisini azaltir, adetleri düzenli hale getirir.
Kansizligi azaltir.
10. OLUMSUZ YÖNLERI Geçici olarak ilk 3 ayda bulanti, kilo artisi, bas agrisi, adet kanamasi miktarinda azalma, ara kanamalar ve lekelenme görülebilir.
Libido azalmasi ve depresyon görülebilir.
Anne sütünün kalitesini bozar ve miktarini azaltir.
Cinsel yolla bulasan enfeksiyonlara karsi korumaz.
11. KIMLER KULLANABILIR? Her gün hap almayi hatirlayabilecek olanlar.
Adet kanamalari fazla miktarda, düzensiz, asiri agrili olanlar.
Adet öncesi rahatsizlik yasayanlar (gerginlik, bas agrisi, vücutta sivi tutulmasi)
Henüz kürtaj olmus veya kendiliginden düsük geçirmis olanlar.
Yeni dogum yapmis ancak emzirmeyen kadinlar (3 haftadan sonra kullanabilirler).
12. KIMLER KULLANAMAZLAR? Meme kanseri öyküsü, tanisi ya da süphesi olanlar.
Nedeni bilinmeyen vajinal kanamasi olanlar.
35 ve üzeri yasta olup sigara içen kadinlar.
Damar sertligi, damar tikanikligi, yüksek tansiyon ve felç öyküsü olanlar.
Karaciger hastaligi olanlar.
Seker hastaligi, safra kesesi hastaligi olanlar.
Henüz ameliyat geçirmis ya da ameliyata hazirlananlar.
Emziren anneler.
13. NASIL KULLANILIR? Hap kullanmaya baslamak için adetin ilk günü en uygun zamandir. adetin ilk 5 günü içinde herhangi bir günde de baslanabilir. Ilk günden sonra baslanirsa ilk ayda ek bir yöntem (kondom gibi) kullanilmalidir.
Haplar hergün ayni saatte, yatmadan önce ya da yemekle birlikte alinmalidir. Böylece hatirlanmasi kolaylasacak, bulanti ve diger yan etkiler önlenecektir.
Kullanilan hap 28’lik paketlerdeyse, paket bitene kadar her gün bir tane hap içilir. Paket bitince, ara vermeden yeni bir pakete baslanir, adet beklenmez.
Kullanilan hap 21’lik paketlerdeyse, üç hafta boyunca her gün bir tane alinir, 21 tane hap bittiginde 7 gün ara verilip, yeni bir pakete baslanir, adet beklenmez.
14. NASIL KULLANILIR? (Devam) Hap alinmasi 1 gün unutulursa, unutulan hap hatirlandigi anda hemen; o günün hapi da saatinde alinmalidir.
Ilk iki hafta içinde 2 gün unutulursa, iki gün ikiser hap alinarak eksik günler tamamlanir ve bir hafta süre ile ek bir yöntemle korunma saglanir. Üçüncü hafta içinde unutulursa paket atilir ayni gün yeni pakete baslanir ve ek bir yöntem kullanilir.
3 hap unutuldugunda paket atilip ayni gün yeni pakete baslanir ve ek bir yöntem kullanilir.
15. DIKKAT EDILMESI GEREKEN HUSUSLAR Hap kullananlarda;
Siddetli gögüs agrisi, karin agrisi, bacak agrisi, bas agrisi, görmede bulaniklik ve agir depresyon belirtileri olursa,
Adet kesilmesi ya da beklenmeyen vajinal kanama olursa derhal bir saglik kurulusuna basvurulmalidir.
16. RAHIM IÇI ARAÇ (RIA, Alet, Spiral) Rahmin içine yerlestirilen küçük, plastik bir araçtir. Bakir ve hormon içeren tipleri vardir.
Erkek tohum hücrelerinin kadin yumurta hücresini döllemesini engeller.
17. OLUMLU YÖNLERI %98 etkilidir. Uzun süre gebelikten korur.
Bakirli olanlar 10 yil korur. Bir kere uygulaninca gebelikten korunmak için baska bir yöntem gerektirmez.
Çikartildiginda hemen gebe kalinabilir.
Cinsel iliskiyi kesintiye ugratmaz.
Hiçbir ilaçla etkilesimi yoktur.
18. OLUMSUZ YÖNLERI Mutlaka bir saglik kurulusunda uygulanmasi gereklidir.
Bazi kadinlarda uygulama ve çikarma islemi agrili olabilir.
Uygulamayi takip eden ilk aylarda kasik agrisi, lekelenme ve adet kanamasi miktarinda artma veya adet süresinde uzama olabilir.
Cinsel yolla bulasan enfeksiyonlara karsi korumaz.
19. KIMLER KULLANABILIR? Uzun süre korunmak isteyenler.
Ileri yasta olup sterilizasyon istemeyenler.
Yeni dogum yapmis ve emziren kadinlar.
Kürtaj olmus ya da kendiliginden düsük yapmis kadinlar.
Diger yöntemleri kullanmakta zorluk çekenler.
20. KIMLER KULLANAMAZLAR? Gebeler ya da gebelik süphesi olanlar.
Kisa (bir yildan az) sürede yeniden çocuk sahibi olmak isteyenler.
Adetleri asiri agrili ve adet kanamasi çok fazla olan kadinlar.
Rahminde veya diger üreme organlarinda iltihap bulunanlar.
Rahminde veya diger üreme organlarinda yapi bozuklugu olanlar.
Rahminde veya diger üreme organlarinda kanser olanlar.
Birden fazla cinsel esi olanlar (kendisinin veya esinin)
21. NASIL UYGULANIR? Egitilmis saglik personeli tarafindan, gebe olmadigindan emin olunan herhangi bir zamanda rahim içine yerlestirilir.
Kullanim süresi sonunda RIA degistirilecegi zaman ara vermeden hemen yenisi uygulanabilir; rahmi dinlendirmeye gerek yoktur.
Herhangi bir yakinma yoksa, RIA uygulandiktan sonra ilk kontrole 1.ayin sonunda, diger kontrollere yilda 1 kez gidilmelidir.
22. RIA ile korunurken;
Karinda asiri agri,
Anormal (renkli kokulu) vajinal akinti,
Normal adetin iki misli kanama veya düzensiz kanamalar,
Aracin düstügünden veya kismen rahimden hazneye dogru çiktigindan süpheleniliyorsa,
Beklenen adette 10 günden fazla gecikme varsa, derhal bir saglik kurulusuna basvurulmalidir. DIKKAT EDILMESI GEREKEN HUSUSLAR
23. 3 AYLIK KORUYUCU IGNE Düzenli olarak 3 ayda bir kez enjeksiyon seklinde uygulanir ve kadinlik hormonlarindan birini (progesteron) içerir. 3 ayda bir yapilan ignelerin içerdigi hormon çok küçük miktarlarda kana salinir.
Kadinin yumurtlamasini engeller.
Rahim agzindaki salgiyi koyulastirarak erkek tohum hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.
24. Dogru ve düzenli uygulandiginda %99 etkilidir.
Östrojen kullanamayan kadinlar tarafindan da kullanilabilir.
Rahim ve yumurtalik kanserlerine karsi koruyucudur.
Cinsel iliskiyi kesintiye ugratmaz.
Emziren anneler kullanabilir.
Kullanimi gizli tutulabilir. OLUMLU YÖNLERI
25. Adet kanamalarinda artma, azalma, kesilme ve lekelenme yapabilir.
Kilo artisi olabilir.
Dogurganligin geriye dönüsü gecikebilir.
Hemen birakilamaz.
Cinsel yolla bulasan enfeksiyonlara karsi korunma saglamaz. OLUMSUZ YÖNLERI
26. En az 2 yil gebe kalmak istemeyen kadinlar.
35 yas üzerinde ve sigara içenler.
16 yasindan büyük her yastaki kadinlar.
Emziren kadinlar (6 haftadan sonra)
Henüz kürtaj olmus veya kendiliginden düsük yapmis olan kadinlar (ilk 7 gün içinde)
Adet düzensizligi ve amenoreden (adet görmeme) rahatsizlik duymayacak kadinlar.
Östrojen hormonu içeren yöntemleri kullanamayanlar.
Tüberküloz (verem) veya epilepsi (sara) tedavisi görmekte olanlar. KIMLER KULLANABILIR?
27. Meme kanseri öyküsü, tanisi ya da süphesi olanlar.
Nedeni bilinmeyen vajinal kanamasi olanlar.
Karaciger hastaligi olanlar.
Kalp krizi ve felç geçirmis olanlar.
Damar tikanikligina bagli kalp hastaligi (koroner arter hastaligi) ve agir hipertansiyonu olanlar.
20 yildan uzun süredir göz, böbrek veya sinir sistemi hasariyla birlikte seker hastaligi (diyabet) olanlar. KIMLER KULLANAMAZ?
28. Saglik personeli tarafindan 3 ayda bir kas içine (kola ya da kalçaya) enjekte edilir. Igne yapildiktan sonra igne yeri ovulmamalidir.
Igneler zamaninda ve düzenli olarak her 3 ayda bir yapilmalidir. Bir haftayi asan gecikme olursa kisinin gebe olmadigindan emin olunmalidir.
Adet kanamasinin baslangicindan itibaren ilk 5 gün içinde yapildiysa aninda korumaya baslar. Besinci günden sonra yapildiysa 1 hafta süreyle (kondom gibi) ek bir yöntem kullanilmalidir.
Birakildiktan sonra yeniden gebe kalmak ortalama 9 ay sürer. NASIL UYGULANIR?
29. 3 aylik igne kullananlarda;
Igne yerinde agri ya da kizariklik,
Asiri adet kanamasi,
Siddetli bas agrisi,
Siddetli karin agrisi olursa, derhal bir saglik kurulusuna basvurulmalidir. DIKKAT EDILMESI GEREKEN HUSUSLAR
87. ACIL KONTRASEPSIYON Korunmasiz bir cinsel iliskiden sonra, sürdürülmesi kesinlikle istenmeyen olasi gebeligin önlenmesi amaciyla uygulanan yöntemlerdir.
88. Kombine Oral Kontraseptifler (KOK) Korunmasiz cinsel iliskiden sonraki ilk 72 saat içinde kullanilmalidir.
50 mcg etinil östradiol içeren KOK’lardan 2 ya da
30 mcg etinil östradiol içerenlerden 3 hap alinir.
12 saat sonra doz tekrarlanir.
Çok etkilidir %98 (ilk gün kullanilirsa, diger günler etkisi düsmektedir)
Yan etkileri azdir: hafif bulanti, kusma (eger ilk veya ikinci doz ilaçlarin alimindan sonraki bir saat içinde olusursa yeniden ilaç alimi gerekebilir), düzensiz kanama ve lekelenme olabilir.
Daha önce olusmus gebelik kuskusu varsa KOK verilmeden önce degerlendirilmelidir.
Kullanacak olan kisiye marka belirtmeden ve paketinden çikartilrak verilmelidir.
89. RIA Acil kontrasepsiyon amaci ileKorunmasiz cinsel iliskiden sonraki ilk 5 gün içinde uygulanmalidir.
Çok etkilidir (basarisizlik %1-3)
Yan etkileri azdir.
Danismanlik ve uygulama, egitimli personel gerektirir.
Korunmasiz cinsel iliski ile uygulanmasi arasinda geçen süre uzadigi oranda basarisizlik artar.
GYE ya da diger CYBE riski olan kadinlarda uygulanmaz.
Dogurmamis kadinlara önerilmez.
