Download
1 / 38
570 likes | 1.84k Vues
Deney Çeşitleri. Yapılış Şekillerine göre: Gösteri Deneyleri Bireysel Deneyler Grup Deneyleri Yapılış Amacına göre: Kapalı Uçlu Deneyler Açık Uçlu Deneyler Hipotez Test Etme Deneyleri Yapılış Zamanına göre: Konu Öncesinde Yapılan Deneyler
E N D
Deney Çeşitleri Yapılış Şekillerine göre: Gösteri Deneyleri Bireysel Deneyler Grup Deneyleri Yapılış Amacına göre: Kapalı Uçlu Deneyler Açık Uçlu Deneyler Hipotez Test Etme Deneyleri Yapılış Zamanına göre: Konu Öncesinde Yapılan Deneyler Konu Sırasında Yapılan Deneyler Konu Sonrası Yapılan Deneyler
Labaratuvar yaklaşımları 1- Doğrulama veya tümden gelim yaklaşımı (kapalı uçlu deneyler) 2- Tümevarım yaklaşımı (açık uçlu deneyler) 3- Bilimsel süreç becerileri yaklaşımı (hipotez test etme deneyleri) 4- Teknik beceriler yaklaşımı 5- Buluş esasına dayalı yaklaşım
1)Doğrulama (ispat) veya tümden gelim yaklaşımı; Bu yaklaşımda kavram, prensip ve yasalar veya konu sınıfta değişik eğitim öğretim yöntem ve tekniklerle (düz anlatım, tartışma, soru-cevap veya okuma vb.) verilir. Daha sonra laboratuar ortamında verilmek istenen konu somut materyallerle ispatlanır.
Öğrenciler doğrulama yaklaşımıyla önceden (sınıf ortamında) öğrendiklerinin doğruluklarına inandırılır. Böylece, kavram prensip ve yasalar öğrenci için daha önemli hale gelir. Bu tür bir laboratuar yaklaşımının genellikle orta dereceli okullarda ve zihinsel yetenekleri düşük olan öğrencilerle yürütülmesi önerilmektedir.
Kapalı uçlu deneyler; • Verilen bilgilerin doğruluğunun araştırılması şeklinde düzenlenmiş deneylerdir.Bilimdeki gerçeklerin yeniden ispatlanmasına yöneliktir. • Bu deneylerin nasıl yapılacağı adım adım belirtilerek açıklanır. Yapılacak deneylerle hangi sonuca ulaşılacağı ayrıntılarıyla açıklanır. Ulaşılan sonuç beklenilen sonuç ile karşılaştırılır sonuç aynı ise rapor edilir. • Bu teknik yaratıcılık yeteneğini geliştirmez. Zaman alıcı bir tekniktir. Yetenekli öğrenciler için sıkıcı bir tekniktir.
KAPALI UÇLU DENEY ÖRNEĞİ Problem: Kimyasal reaksiyonlarda kütlenin korunumu prensibi (Teorik olarak konu öğretmen tarafından sunulduktan sonra kütlenin korunduğunun ispat edilmesi için aşağıdaki deney yapılabilir.)Deney bireysel veya grupla (2-4 kişilik) yapılabileceği gibi demonstrasyon şeklinde de yapılabilir. Grup (2-4 kişilik) deneyi, aşağıdaki şekilde yapmalıdır.Araç-gereçler-Sınıftaki öğrencilerin 1/4 ü sayısında erlen ,yeterli sayıda Ca sandoz tablet .-Erlenleri kapatmak için kullanılacak hava ve gaz sızmasını engelleyecek lastik veya mantar tıpa.-Terazi ve tartım takımları.-Saf su veya çeşme suyu.
İşlem basamakları1) Her grup erlenin içerisine 50 ml kadar su koyduktan sonra :a) Su konulmuş erlen, bir adet Ca-sandoz tablet, mantar veya lastik tıpayı terazide hassas bir şekilde tartın. Tartım sonucunu kaydedin.b) Tartma sonrası Ca-sandoz tableti içerisinde su bulunan erlenin içerisine atın ve kapağını hemen kapatın (Bu işlemi çok seri yapmalısınız. Çünkü çıkan gaz ortamdan uzaklaşmamalıdır). Kapattıktan sonra gaz çıkışı duruncaya kadar bekleyin. Gaz çıkışı tamamlandıktan sonra birkaç dakika daha bekleyin.
İşlem basamakları2) Erlenin kapağını açmadan tekrar hassas bir şekilde tartın. Tartım sonucunu kaydedin. Bu değer başlangıçtaki tartım değeriyle aynı olmalıdır. Eğer farklı sonuç buluyorsanız bu erlenin kapağını kapatmada gecikmiş olmanızdan veya yaptığınız tartım hatasından kaynaklanabilir.3) Ca-sandoz tableti suda gaz çıkışı ile bir kimyasal reaksiyon verir. Reaksiyon öncesi ve sonrasındaki tartımların aynı sonucu vermesi kimyasal reaksiyonlarda kütlenin korunduğunun ispatıdır.
2) Tümevarım yaklaşımı; Doğrulama yaklaşımının aksine tümevarım yaklaşımında öğrenciye deney sonucunda ne çıkacağı belirtilmez. Fakat deneyde gerekli olan araç ve gereçler öğretmen tarafından belirlenir. Deneyin yapılması, verilerin kaydedilmesi ve verilerin analiz edilerek yorumlanması öğrenciye bırakılır.
Bu süreç sonucunda öğrenci fiziksel yasa veya prensibi ortaya çıkarıcı bir genelleme yapmalıdır. Bu tür bir yaklaşımın lise düzeyinde veya üniversite seviyesinde veya zihinsel yetenekleri gelişmiş öğrencilerle yürütülmesi önerilmektedir.
Açık uçlu deneyler; Öğrencilerin bilim adamları gibi çalışarak, bilmedikleri birtakım bilgileri yeniden bulup ortaya çıkarmaya çalışmaları hedeflenir. Deneyin sonucu önceden belirgin değildir. Deneyin sonucunda alınan veriler yine öğrenciler tarafından yorumlanarak bir genellemeye gidilir. Bu teknikle öğrenciler, fen bilimlerine ait bilgileri somut yaşantılarla kavrarlar.
AÇIK UÇLU DENEY ÖRNEĞİ Problem Tuzların sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişiminin incelenmesi.Araç-gereçler-Beher (250 - 300 ml lik), Bunsen beki veya ispirto ocağı, Amyant tel ve üç ayak, Termometre, Potasyum nitrat, sodyum klorür, potasyum klorür, sodyum nitrat, Saf su veya çeşme suyuİşlem basamakları Deney düzeneğinin kurulması ve ondan sonra yapılacak işlemler öğrenci tarafından planlanmalıdır. Planın yürütülmesi ve sonucun yorumu da yine öğrencinin sorumluluğundadır.
3) Bilimsel süreç becerileri yaklaşımı; Fen bilimleri derslerinin temel amaçlarından biri de bilimsel düşünme ve araştırma yeteneğini geliştirmektir. Fen bilimleriyle özellikle laboratuvarla ilgili düşünme süreçleri genelde "bilimsel süreç becerileri" olarak bilinir.
Bilimsel süreç becerileri, bilgi oluşturmada, problemler üzerinde düşünmede ve sonuçları formüle etmede kullandığımız düşünme becerileridir. Bu beceriler, bilim adamlarının çalışmaları sırasında kullandıkları becerilerdir. Bu önemli becerileri öğrencilere kazandırarak onları kendi dünyalarını anlamaya, öğrenmeye hazır kılabiliriz. Bu beceriler bilimin içeriğindeki düşüncenin ve araştırmaların temelidir.
Hipotez test etme (sınama) deneyleri; Bu teknik daha çok öğrencilerin bireysel çalışmalarını gerektirir. Öğrenci kendi kurduğu veya kurulmuş olan hipotezin doğru olup olmadığını kontrol etmek için deneyler tasarlar. Verileri işler, bulguları ortaya koyar ve yorumlar.Böylece hipotezin doğru yada yanlış olduğuna karar verir. Hipotez doğru ise, yeni bir bilgi edinilmiş olur ve genelleyerek hipotezin kapsamı genişletilmiş olur.
Hipotez test etme deneylerinin aşamaları: • Problemi Belirleme ‘ Suyun içindeki tuz oranının kaynamaya etkisi nedir?’ ‘ Suya atılan tuz miktarı suyun kaynama süresini nasıl etkiler?’ • Hipotez kurma ‘Suya atılan tuz miktarı arttıkça suyun kaynama süresi artar.’ • Değişkenleri belirleme ve kontrol etme Bağımsız değişken: Suya atılan tuz miktarı Bağımlı değişken: Kaynama süresi Kontrol edilen değişken: Su miktarı ve ısı miktarı
Deney yapma ve veri toplama %0, %10, %20, %30, %40, %50’lik oranlarında X marka sofra tuzu barındıran 1 lt’lik karışımlar hazırlayalım Tuz oranı değişimlerine karşı kaynama süreleri .Her bir karışımı aynı ortamda , sabit kalacak ısı ayarında kaynamaya bırakıp kronometreye basalım ve kaynamaya başladığı anda kronometreyi durduralım.
Sonuca varma Tablodaki değerler tuz oranı arttıkça kaynama süresinin de arttığını söylemektedir. Buradan hipotezin desteklendiği sonucuna varabiliriz.
4) Araştırma (buluş) esasına dayalı yaklaşım; Bu yaklaşım hipotez test etme türü deneyine karşılık gelir. Bu tür deneylerde öğrenci, kendi kurduğu veya herhangi bir kaynaktan çıkardığı bir hipotezle ilgili olarak deneyler planlar. Gerekli araç ve gereçleri temin edip deney düzeneğini kurar, deney yapar, verileri ve gözlemleri kaydeder.
Verilerden sonuçlar çıkarır ve yorumlar yapar. Elde ettiği bulgulardan başlangıçtaki hipotezini red eder, kabul eder veya yeni deneyler planlar veya hipotezini değiştirir. Böylece bilinen bilimsel gerçeklere yeni bilgiler ve yaklaşımlar ekleyebilir.
5) Teknik beceriler yaklaşımı; Laboratuar faaliyetlerini başarılı bir seklideyürütebilmek için bazı teknik becerilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bunlar genelde el ve gözün uyum içerisinde kullanılabilme yeteneğinin kazanılması ile ilgili becerilerdir.
Bilimsel süreç becerileri ve teknik beceriler yaklaşımları, ayrı birer yaklaşım olarak görülmekle birlikte bu becerileri diğer yaklaşımlardan kesin çizgilerle ayırmak mümkün değildir. Açık uçlu, kapalı uçlu veya hipotez test etme türündeki tüm deneylerin yürütülmesinde hem bazı bilimsel süreç becerilerine hem de bir takım teknik becerilere ihtiyaç vardır.
Gösteri Deneyleri Genellikle madde ve malzeme yetersizliği, deneylerin öğrenciler için tehlikeli olması, deneyin hassas çalışma gerektirmesi, sınıfların kalabalıklığı veya zaman yetersizliği gibi nedenlerden dolayı, deneylerin öğretmen veya seçilen bir grup tarafından öğrencilerin gözlemleyebilecekleri bir şekilde yapılması temeline dayanan deney türüdür.
Bireysel Deneyler Bu tür deneyler her bir öğrencinin kendi başına yaptığı deneylerdir. Her öğrenciye araç gereç sağlamanın zor olduğu kalabalık sınıflarda uygulanması zordur. Ayrıca öğretmenin sınıftaki her öğrenciye zaman ayırması da zordur.
Grup Deneyleri Sınıftaki öğrencilerin 2 veya daha fazla kişilerden oluşan gruplar halinde yürüttükleri deneylerdir. Bir tek kişi tarafından yapılamayacak yardımlaşmayı gerektiren deneylerde grup çalışması tercih edilir. Gruptaki öğrencilerin görevlerinin dengeli dağıtılması ve bütün öğrencilerin sorumluluk alması önemlidir.
Yapılış zamanına göre deneyler : Dersin başında yapılan deneyler : Öğrencileri motive etmek, derse ilgi çekmek, öğrenme isteğini uyandırmak, anlatılacak konuya giriş yapmak ve ders öncesi öğrenilecek konu hakkında öğrencilerin kafalarında sorular oluşturmak amacı ile kullanılan deneylerdir.Bu tür deneyler sonunda elde edilen bilgiler öğrencilerin daha önceki bildikleri ile çelişirse daha dikkat çekici olur.
Yapılış zamanına göre deneyler : Öğretim süreci içerisinde yapılan deneyler : Bu tür deneyler ders devam ederken bir ilkeyi, bir olguyu veya bir kavramı öğrencilere öğretmek amacıyla yapılan deneylerdir.
Yapılış zamanına göre deneyler : Dersin herhangi bir anında yapılan deneyler Ders sürecinin herhangi bir anında bir problemi çözmek amacıyla kurulmuş bir hipotezi test etmek için kullanılan deneylerdir.
Yapılış zamanına göre deneyler : Dersin sonunda yapılan deneyler : Bu tür deneyler öğretim süreci sonunda, ders içerisinde teorik olarak anlatılan bilgilerin doğruluğunun ispatlanması için kullanılırlar.
Standart bir fen laboratuvarının özellikleri-I 1. Öğrenci sayısına uygun 2-4 kişilik gruplar için en az 80 120 cm boyutlarında düzgün yüzeyli, nem ve ısıdan etkilenmeyen sabit deney masaları olmalıdır. 2. Dönebilen öğrenci tabure veya sandalyeleri bulunmalıdır.
Standart bir fen laboratuvarının özellikleri-I 3. Öğretmen çalışma ve kontrol masası olmalıdır. 4. Gösteri deneyleri için tekerlekli yüksek bir deney masası olmalıdır.
Standart bir fen laboratuvarının özellikleri-II 5. Büyük boyutlarda bir yazı tahtası bulunmalıdır. 6. Yangın söndürme araçları (kum, battaniye, köpüklü CO2 bulunan tüpler,…) bulunmalıdır. 7. Biri normal kullanım, diğeri acil çıkışlarda kullanılmak üzere iki kapı bulunmalıdır. 8. Gaz ve sıcaklık maskeleri (en az grup sayısı kadar) bulunmalıdır.
Laboratuar Raporu Rubriği 2 Deney Değerlendirme Rubriği
