Podsumowanie.

1. Współpraca Prokuratury z Policją w kontekście nieprawidłowości i nadużyć finansowych w funduszach unijnych • prok. Tomasz Grześkowiak

2. Rozpoczynając rozważania na temat prawno-procesowego aspektu współpracy Policji z organami ścigania w Rzeczypospolitej Polskiej, zasadnym jest zrozumienie i rozróżnienie pojęcia współpracy i współdziałania, gdyż pojęcia te w języku prawnym różnią się znaczeniowo. Współpraca obejmuje więcej więzi organizacyjno-prawnych związanych z nadzorem, koordynacją czy obowiązkiem wykonywania zadań na rzecz innych podmiotów. W ramach współpracy działania mogą być wykonywane zarówno przez organy niezależne jak i zależne.

3. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policjiwart.14 ust.2 stwierdza, iż Policja wykonuje czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach. Podobnie kodeks postępowania karnego w art.15§1kpk przedstawia, że Policja w zakresie postępowania karnego wykonuje polecenia sądu i prokuratora oraz prowadzi pod nadzorem prokuratora śledztwo i dochodzenie.

4. Kierownicza i kontrolna rola prokuratora w stadium postępowania przygotowawczego (śledztwo lub dochodzenie). • Podkreślić należy, że gospodarzem postępowania przygotowawczego jest prokurator a w myśl ustawy o prokuraturze, jego zadaniem jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. • Prokurator, stosownie do przepisów ustaw, wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze albo zleca wszczęcie lub prowadzenie takiego postępowania innemu uprawnionemu organowi, sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez uprawniony do tego inny organ, w tym Policję. • Co ważne, zarządzenia prokuratora w postępowaniu przygotowawczym są wiążące.

5. W ramach wykonywanego nadzoru zadaniem prokuratora jest troska o to, aby postępowanie przygotowawcze osiągnęło cele określone w kodeksie postępowania karnego [3]. • Jednocześnie prokurator powinien czuwać nad zgodnością przebiegu postępowania przygotowawczego z przepisami prawa, zwłaszcza nad zachowaniem praw podejrzanego, pokrzywdzonego oraz innych uczestników postępowania oraz udzielać organom ścigania pomocy w rozstrzyganiu kwestii prawnych.

6. Należy podkreślić, że w razie niewykonania przez organ nie będący prokuratorem postanowienia, zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór, na jego żądanie przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe, a o wyniku postępowania informuje się prokuratora.

7. Zasady sprawowania nadzoru nad pracą dochodzeniową Policji odpowiednio stosowane są do nadzoru prokuratora nad pracą innych organów uprawnionych do prowadzenia dochodzeń. Art.  312. kpkUprawnienia Policji przysługują także: organom Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Krajowej Administracji Skarbowej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Żandarmerii Wojskowej, w zakresie ich właściwości; 2) innym organom przewidzianym wprzepisachszczególnych.

8. Obok czynności kontrolno-nadzorczych prokurator w ramach postępowania przygotowawczego wykonuje szereg czynności zastrzeżonych wyłącznie dla niego, między innymi wniosek o ściganie może być cofnięty za zgodą prokuratora, uzyskanie zezwolenia władzy, od którego ustawa uzależnia ściganie, należy do oskarżyciela, wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela, także wiele innych. W toku śledztwa do wyłącznej kompetencji prokuratora należy, przedstawienie, zmiana i uzupełnienie zarzutów oraz czynności końcowe w sprawie. • Końcowa decyzja merytoryczna wydana w toku postępowania, jeżeli nie jest wydana przez prokuratora, musi być przez niego zatwierdzona.

9. Udział Sądu w postępowaniu przygotowawczym również unormowany jest w kodeksie postępowania karnego, który przewiduje ingerencję Sądu w postępowanie przygotowawcze w wypadkach, w których jest to wskazane ze względu na gwarancje procesowe stron, czyli podejrzanego i pokrzywdzonego, a także lepsze przygotowanie sprawy dla sądu orzekającego na rozprawie.

10. Współpraca Policji z Prokuraturą i Sądem w zakresie postępowania przygotowawczego ma szczególny wymiar z uwagi na brak partnerstwa w wykonywaniu poszczególnych czynności procesowych. • W związku z nadrzędną pozycją prokuratora i sądu w postępowaniu przygotowawczym nie może być mowy o problemach kompetencyjnych.

11. Problem zwalczania przestępczości godzącej w interes finansowy Unii Europejskiej powstał automatycznie po wejściu Polski do wspólnoty. Gdy rozpoczęła się intensywna dystrybucja środków finansowych pochodzących z programów pomocowych i strukturalnych, szybko okazało się, że polskie organy ścigania zetknęły się ze zjawiskiem istnienia wszelkiego rodzaju czynów przestępczych, które jako przedmiot działania przyjęły środki unijne.

12. Oczywiście, wzorem innych państw, Policja oraz Prokuratura już wcześniej pracowały nad mechanizmami umożliwiającymi przeciwdziałanie, zapobieganie i walkę z tego rodzajem przestępczości. • Jak się okazało, teoria szybko została zweryfikowana przez rzeczywistość i stało się jasne, że bez efektywnej współpracy organów ścigania z instytucjami związanych z funduszami Unii Europejskiej, ich wysiłki nie będą pokrywały się z rzeczywistymi problemami generowanymi przez ten obszar funkcjonowania Unii Europejskiej.

13. Artykuł 280 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej nakłada na kraje członkowskie obowiązek ochrony wspólnotowych interesów finansowych i wymusza zapewnienie efektywnego poziomu ich zabezpieczenia. Zgodnie z tym przepisem państwa członkowskie /.../„podejmują takie same działania do walki z oszustwami godzącymi w interesy finansowe Wspólnoty, jakie stosują do walki z oszustwami godzącymi w ich własne interesy finansowe”/.

14. Prawidłowa i skuteczna realizacja obowiązku wynikającego z art. 280 Traktatu Wspólnotowego wymaga współpracy polskich resortów, służb i instytucji prawnie zobowiązanych do zwalczania przestępczości związanych z nadużyciami finansowymi oraz ochroną interesów finansowych zarówno Polski, jak i całej Unii Europejskie.

15. Skala przestępczości skierowanej przeciwko finansom UE. Sprawą niezwykle istotną z punktu widzenia organów ścigania jest fakt, iż postępowania w sprawach karnych o nadużycia finansowe oraz inne czyny przeciwko interesom finansowym Unii Europejskiej charakteryzują się zróżnicowanym ciężarem gatunkowym oraz niejednolitym systemem prawnym oraz uwarunkowaniami proceduralnymi.

16. Organy powołane do ścigania tych przestępstw tj. Policja, prokuratorzy oraz sędziowie reprezentujący poszczególne kraje członkowskie ujawniając przypadki naruszenia interesów UE opierają się o krajowe przepisy karne. • Niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, że czynności dochodzeniowo-śledcze w sprawach karnych obejmują kilka krajów Wspólnoty, a co za tym idzie są one długotrwałe i podlegają innym standardom dowodowym.

17. Zdecydowaną większość postępowań dotyczących przestępstw godzących w interes finansowy Wspólnoty Europejskiej prowadzona jest przez jednostki Policji. • Ważną rolę w walce z nieprawidłowościami finansowymi spowodowanymi oszustwami, wyłudzeniami czy korupcją odgrywają jednostki Policji, pionu do walki z Przestępczością Gospodarczą (d.w. z PG), do walki z Korupcją oraz Wydziały do Walki z Zorganizowaną Przestępczością Ekonomiczną CBŚP.

18. Ponadto postępowania prowadzone są przez Centralne Biuro Antykorupcyjne (w 2018 roku prowadzono około 40 postępowań dot. przestępstw korupcyjnych w zakresie wyłudzeń funduszy unijnych)oraz Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. • Odrębną kwestię stanowią postępowania karne prowadzone przez organy Krajowej Administracji Skarbowej (postępowania karno-skarbowe dotyczące wyłudzeń podatków, ceł i innych świadczeń publiczno-prawnych w zakresie wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów i inne)

19. Według danych Prokuratury Krajowej rokrocznie ok. 80 % wszystkich prowadzonych spraw dotyczyło przestępstw w zakresie wyłudzeń oraz doprowadzenia, bądź usiłowania doprowadzenia oddziałów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez przedkładanie przez zainteresowane podmioty nierzetelne lub sfałszowanych wniosków o udzielenie dotacji: • w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w zakresie posiadanych w ramach jednolitej płatności obszarowej działek ewidencyjnych • dotyczące przyznania dopłat bezpośrednich do gruntów rolnych • płatności z tytułu wsparcia działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.

20. Podsumowanie. • Przestępczość godząca w interes finansowy Unii Europejskiej jest zjawiskiem szerokim i bardzo złożonym. Każdy nowy projekt finansowy inicjowany przez Wspólnotę generuje powstanie coraz to nowych obszarów, gdzie beneficjenci indywidualni czy podmioty gospodarcze znajdują podłoże do swojej bezprawnej działalności. • W interesie wszystkich państw członkowskich jest szukanie płaszczyzny do współpracy między swoimi organami ścigającymi tego rodzaju przestępczość i wymiana doświadczeń.

21. Dziękuję za uwagę.