Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

1. Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

2. WYDATKI A WIELKOŚĆ PRODUKCJI W GOSPODARCE (model popytowy gospodarki)

3. John Maynard KEYNES (1883–1946) Michał KALECKI (1899-1970)

4. Przyjrzyjmy się „dwusektorowej” gospodarce (bez państwa i za-granicy) o STABILNYCH CENACH i NIE W PEŁNI WYKO-RZYSTANYCH MOŻLIWOŚCIACH PRODUKCYJNYCH. W tej gospodarce: Y=PNB=PKB=PNN* -------- * Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa.

5. 1. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W NAJPROST-SZEJ GOSPODARCE ■ RÓWNOWAGĄ KRÓTKOOKRESOWĄ nazywamy stan, kie-dy przedsiębiorstwa produkują tyle dóbr finalnych, ile wszyscy chcą kupić. YE=AEPL YE – odpowiadająca równowadze produkcja w gospodarce. AEPL – zagregowane wydatki (ang. aggregated expenditures, AE) w gospodarce. Zwróć uwagę na STABILNOŚĆ tej sytuacji!

6. YE=AEPL Uwaga! Chodzi o RZECZYWISTĄ produkcję, Y, w gospodarce, a nie o produkcję POTENCJALNĄ, Yp… ■RZECZYWISTA PRODUKCJA stanowi ilość dóbr naprawdę wytworzoną w gospodarce. Natomiast POTENCJALNA PRO-DUKCJA odpowiada hipotetycznemu całkowitemu wykorzysta-niu zasobów tej gospodarki.* -------------------- *Kiedy rzeczywista produkcja w gospodarce równa się produkcji poten-cjalnej, na rynkach czynników nie ma ani nadwyżki oferowanej ilości za-sobów nad zapotrzebowaniem na zasoby, ani nadwyżki zapotrzebowania na zasoby nad ich zaoferowaną ilością. Oznacza to, że na rynkach czynni-ków panuje równowaga.

7. DYGRESJA W długim okresie zmiany potencjalnej produkcji, Yp, stanowią WZROST GOSPODARCZY. W okresie krótkim, którego dotyczy nasz model popytowy gospodarki, zmiany zagregowanych wydat-ków, AEPL, powodują, że rzeczywista wielkość produkcji, YE, waha się wokół wielkości produkcji potencjalnej, YP. KONIEC DYGRESJI

8. W opisanej sytuacji planowane zagregowane wydatki w gospodar-ce, AEPL mają dwa źródła: • - Planowane WYDATKI KONSUMPCYJNE gospodarstw domo-wych (ang. consumption, CPL) • Planowane WYDATKI INWESTYCYJNE prywatnych przedsię-biorstw, IPL (ang. investment, I). • AEPL = CPL+ IPL

9. KONSUMPCJA I OSZCZĘDNOŚCI CPL = KSK Yd + Ca ■ Dla różnych wielkości dochodu do dyspozycji gospodarstw do-mowych, Yd, funkcja konsumpcji wskazuje wielkość planowanej konsumpcji całkowitej, CPL.

10. Funkcja konsumpcji opisuje zależność CPL od Y (i YD). Wielkość konsumpcji zależy od poziomu KSK i Ca. Zmiany YD powodują przesunięcia wzdłuż wykresu funkcji konsumpcji, a np. zmiany wielkości majątku gospodarstw domowych przesuwają cały ten wy-kres. ■ KONSUMPCJA AUTONOMICZNA, Ca, jest to konsumpcja, która nie zależy od bieżącej wielkości produkcji i dochodu, Yd. CPL = KSK•Yd + Ca CPL tga = KSK α Ca Yd=Y

11. ■Dla różnych wielkości dochodu do dyspozycji, Yd, funkcja osz-czędności wskazuje wielkość planowanych oszczędności, SPL. SPL = KSO•Yd - Ca

12. Funkcja oszczędności opisuje zależność SPL od Y i YD. Na SPL jest przeznaczana stała część YD, której wielkość zależy od KSO. SPL SPL=KSO•Yd -Ca tgβ = KSO β 0 Yd=Y -Ca

13. INWESTYCJE ■ Funkcja inwestycji opisuje zależność IPL firm od Y i YD. W da-nym okresie inwestycje nie zależą od Y i YD. IPL IPL=Ia 0 Yd=Y

14. Czynniki wpływające na IPL - Przewidywana stopa zysku - Wysokość stopy procentowej - Tempo i kierunki postępu technicznego - Ceny dóbr inwestycyjnych i koszty ich eksploatacji - Oczekiwania producentów - Stopień wykorzystania majątku produkcyjnego

15. USTALAMY WIELKOŚĆ PRODUKCJI, KTÓRA OD-POWIADA RÓWNOWADZE W GOSPODARCE, YE YE = AEPL (1) i AEPL = CPL + IPL (2) to: YE = CPL + IPL (3)

16. Na rysunku (a) linia 45° składa się z punktów, w których Y jest równa AEPL. Na rysunku (b) AEPL zależą od Y. Na AEPL składają się: CPL i IPL. AEPL AEPL AEPL = CPL+ IPL 45° CPL A AEPL AEPL IPL 0 0 Y Y YA

17. Tylko w punkcie przecięcia się linii 45° z wykresem funkcji plano-wanych zagregowanych wydatków (tzw. krzyż keynesowski ) Y jest równa AEPL, czyli gospodarka znajduje się w stanie krótkookreso-wej równowagi (YE=AEPL). AEPL 45° AEPL = CPL+ IPL E AEPL 0 Y YA

18. AEPL 45° AEPL = CPL+ IPL E AEPL Istnieje tylko jedna wielkość produkcji, Y, przy której planowane zagregowane wydatki w gospodarce, AEPL, zrównują się z tą właś-nie wielkością produkcji, Y. 0 Y YA

19. PRZYKŁAD LICZBOWY: CPL=0,7•Y i IPL=60 więc: Y=AEPL=CPL+IPL=0,7•Y+60 Y=200

20. MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I HAND-LU ZAGRANICZNEGO • ΔI • KSK•ΔI • (KSK• ΔI)•KSK=KSK2•ΔI • KSK2•ΔI•KSK=KSK3•ΔI • …………………………………

21. MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I HAND-LU ZAGRANICZNEGO • ΔI • KSK•ΔI • (KSK• ΔI)•KSK=KSK2•ΔI • KSK2•ΔI•KSK=KSK3•ΔI • ………………………………… • Cały przyrost wydatków i produkcji, ΔY, wywołany pierwotnym wzrostem prywatnych inwestycji o ΔI, jest zatem SUMĄ WYRA-ZÓW CIĄGU GEOMETRYCZNEGO, którego pierwszy wyraz równa się ΔI, a iloraz wynosi KSK.

22. ΔI • KSK•ΔI • (KSK• ΔI)•KSK=KSK2•ΔI • KSK2•ΔI•KSK=KSK3•ΔI • ………………………………… • Cały przyrost wydatków i produkcji, ΔY, wywołany wzrostem pry-watnych inwestycji o ΔI, jest zatem SUMĄ WYRAZÓW CIĄGU GEOMETRYCZNEGO, którego pierwszy wyraz równa się ΔI, a iloraz wynosi KSK. • Można ją obliczyć, posługując się wzorem: PIERWSZY WYRAZ CIĄGU/(1-ILORAZ CIĄGU) • ΔI/(1-KSK) = ΔI/KSO

23. ■ Mnożnik, M, to liczba, równa stosunkowi zapewniającej utrzy-manie krótkookresowej równowagi zmiany wielkości produkcji, ΔY, do będącej jej przyczyną zmiany zagregowanych wydatków, AEPL. Np. M = (ΔYE= ΔAEPL)/ΔI

24. ■ Mnożnik, M, to liczba, równa stosunkowi zapewniającej utrzy-manie krótkookresowej równowagi zmiany wielkości produkcji, ΔY, do będącej jej przyczyną zmiany zagregowanych wydatków, AEPL. Np. M=(ΔYE=ΔAEPL)/ΔI =[ΔI/(1-KSK)]/ΔI =1/(1-KSK) =1/KSO.

26. 2. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W GOSPO-DARCE Z PAŃSTWEM Na arenę wkracza państwo i nasz model (uproszczony obraz) gos-podarki staje się „trzysektorowy”… TE D (TD-B) PAŃSTWO G TE – podatki pośrednie. TD – podatki bezpośrednie. D – dochody państwa z własności. B – zasiłki (płatności transferowe). G – wydatki państwa na zakup dóbr.

27. Niczym gospodyni domowa państwo planuje swoje dochody i wy-datki… ■ BUDŻET PAŃSTWA jest to plan dochodów i wydatków państ-wa w jakimś okresie (zwykle roku). Powiedzmy, że nie ma podatków pośrednich (TE=0), i że państwo nie jest właścicielem firm (D=0). (TD-B) PAŃSTWO G

28. BUDŻET PAŃSTWA (TD-B)-G=NT-G Podatki netto [NT=(TD-B)]

29. POLITYKA STABILIZACYJNA PAŃSTWA (TD-B)-G=NT-G ■ Zmieniając wydatki i wpływy budżetowe, państwo prowadzi POLITYKĘ BUDŻETOWĄ. Jej celem jest EFEKTYWNOŚĆ i SPRAWIEDLIWOŚĆ.

30. DYGRESJA Gospodarujący ludzie pragną: 1. EFEKTYWNOŚCI (ang. effi-ciency); 2. SPRAWIEDLIWOŚCI (ang. equity). EFEKTYWNOŚĆ dotyczyrozdziału (alokacji) dóbr mię-dzy różne zastosowania, czyli kwestii: „Co i jak jest produkowa-ne?”. Efektywność rośnie, kiedy z posiadanych zasobów (np. pracy) społeczeństwo wytwarza więcej dóbr, które możliwie najlepiej od-powiadają potrzebom ludzi. Natomiast SPRAWIEDLIWOŚĆ dotyczy kwestii: „Dla ko-go jest produkowane?”, czyli podziału dochodów (majątku, szans). Ludzie spierają się, jaki podział jest SPRAWIEDLIWY. Wielu za sprawiedliwy ma taki podział dochodów, w przypadku którego do-chody są proporcjonalne do wyników pracy i (lub) wysiłku i (lub) potrzeb ludzi. KONIEC DYGRESJI

31. (TD-B)-G=NT-G W praktyce polityka budżetowa przyjmuje formę POLITYKI STA-BILIZACYJNEJ czyli kontroli poziomu zagregowanych wydatków, AEPL, dla pełnego wykorzystania zasobów. Celem jest EFEKTYW-NOŚĆ i SPRAWIEDLIWOŚĆ. Odmiany polityki stabilizacyjnej to EKSPANSYWNA i RESTRYK-CYJNA polityka budżetowa.

32. Prowadząc politykę stabilizacyjną, państwo wpływa na wielkość produkcji, która odpowiada krótkookresowej równowadze w gos-podarce: AEPL=YE. PO PIERWSZE, wydatki państwa zwiększają zagregowane wydat-ki planowane, AEPL. PO DRUGIE, państwowe podatki (TD) i zasiłki (B) wpływają na za-chowania konsumentów.

33. PO PIERWSZE, wydatki państwa zwiększają zagregowane wy-datki planowane, AEPL. AEPL 45° AEPL’ AEPL G C+I 0 Y ΔY

34. PO DRUGIE, państwowe podatki (TD) i zasiłki (B) wpływają na za-chowania konsumentów. AEPL 45° AEPL’ AEPL” G C+I 0 Y ΔY’

35. Podatki, YD, i zasiłki, B, wpływają na zachowania konsumentów… Założenie: TD-B=NT=t•Y, gdzie „t” to stała stopa opodatkowania netto. Więc: YD=Y-NT=Y-t•Y=Y•(1-t) , gdzie „YD” to dochód do dyspozycji (dochód po opodatkowaniu) gospodarstw domowych.

36. Zmienia się zatem funkcja konsumpcji… CPL=KSK•YD+Ca=KSK•(1-t)•Y+Ca=KSK’ •Y+Ca Gdzie KSK’ oznacza krańcową skłonność do konsumpcji z PKB (z Y) a nie z dochodu do dyspozycji (YD). KSK’ = KSK•(1-t).

37. Zmienia się zatem funkcja konsumpcji… CPL=KSK•YD+Ca=KSK•(1-t)•Y+Ca=KSK’ •Y+Ca Gdzie KSK’ oznacza krańcową skłonność do konsumpcji z PKB (z Y) a nie z dochodu do dyspozycji (YD). KSK’ = KSK•(1-t). KSK’<KSK, więc nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w gospo-darce z państwem (a więc także nachylenie wykresu AEPL), CPL= KSK’•Y+Ca, okazuje się mniejsze niż wykresu funkcji konsumpcji w gospodarce bez państwa, CPL = KSK•(1-t)•Y+Ca. AEPL AEPL’ 45° AEPL” G C+I 0 Y ΔY’

38. MNOŻNIK W GOSPODARCE Z PAŃSTWEM • Tym razem z każdej złotówki dodatkowego dochodu wydatki na dobra produkowane w kraju zwiększa KSK’, a nie KSK złotych. • ΔI • KSK’•ΔI • (KSK’• ΔI)•KSK’=KSK’2•ΔI • KSK’2•ΔI•KSK’=KSK’3•ΔI • ………………………………… • Zatem mnożnik w gospodarce z państwem jest równy: • M’=1/(1-KSK’)=1/[1-(KSK•(1-t)]

39. M’=1/(1-KSK’)=1/[1-(KSK•(1-t)] Mnożnik w gospodarce z państwem jest mniejszy niż w gospodar-ce bez państwa (podatki powodują, że KSK’<KSK!). Obecność państwa w gospodarce AUTOMATYCZNIE łagodzi wahania pro-dukcji. (Przekonamy się, że podobnie działa handel zagraniczny).

40. O podatkach netto i handlu zagranicznym mówi się czasem, że są AUTOMATYCZNYMI STABILIZATORAMI gospodarki, zmniej-szając fluktuacje rzeczywistej produkcji, YE, wokół produkcji po-tencjalnej, YP.

42. 3. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W GOSPO-DARCE Z PAŃSTWEM i ZAGRANICĄ „Otwieramy” gospodarkę i nasz model gospodarki staje się „czte-rosektorowy”. Z ZAGRANICA X ■ IMPORT (Z) – wartość dóbr (nie – aktywów takich jak papie-ry wartościowe i fabryki) zakupionych przez nas za granicą. ■ EKSPORT (X) – wartość dóbr (nie – aktywów) zakupionych przez zagranicę w naszym kraju. ■ Różnicę eksportu, X, i importu, Z, nazywamy BILANSEM HANDLOWYM (bilansem handlu zagranicznego), NX (NX=X-Z).

43. ZAGRANICA A RÓWNOWAGA W GOSPODARCE PO PIERWSZE, wydatki zagranicy na nasze dobra (eksport, X) zwiększają zagregowane wydatki planowane, AEPL. AEPL=C+I+G+X Podobnie jak prywatne inwestycje, I, oraz wydatki państwa, G, ek-sport, X, uznamy za wielkość autonomiczna, czyli niezależną od bieżącego poziomu Y.

44. ZAGRANICA A RÓWNOWAGA W GOSPODARCE PO PIERWSZE, wydatki zagranicy na nasze dobra (eksport, X) zwiększają zagregowane wydatki planowane, AEPL. AEPL=C+I+G+X Podobnie jak prywatne inwestycje, I, oraz wydatki państwa, G, ek-sport, X, uznamy za wielkość autonomiczna, czyli niezależną od bieżącego poziomu Y. AEPL 45° AEPL’ AEPL X C+I+G 0 Y ΔYa

45. PO DRUGIE, nasze zakupy za granicą (import, Z) zmniejszają zag-regowane wydatki na dobra krajowe, AEPL. AEPL=C+I+G+X-Z Zakładamy, że import, Z, jest stałą częścią Y (PKB). Jego wielkość zależy od KRAŃCOWEJ SKŁONOŚCI DO IMPORTU, KSI: Z=KSI•Y (Uwaga! Przyjmujemy, że importowane są tylko dobra konsump-cyjne).

46. Oto FUNKCJA KONSUMPCJI DÓBR KRAJOWYCH w gospo-darce otwartej: C’’=KSK’•Y-KSI•Y+Ca=(KSK’-KSI)•Y+Ca =KSK”•Y+Ca. gdzie KSK” oznacza KSK dóbr krajowych z PKB (z Y) w gospo-darce otwartej. KSK”=KSK’-KSI

47. C’’=KSK’•Y-KSI•Y+Ca=(KSK’-KSI)•Y+Ca =KSK”•Y+Ca. KSK”=KSK’-KSI KSK”<KSK’, więc nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w ot-wartej gospodarce z państwem, CPL”=KSK”•Y+Ca (a zatem także nachylenie wykresu AEPL), jest mniejsze niż wykresu funkcji kon-sumpcji w gospodarce zamkniętej, CPL = KSK’•Y+Ca. AEPL 45° AEPL’ AEPL” X C+I+G 0 Y ΔYb

48. MNOŻNIK W GOSPODARCE OTWARTEJ • Tym razem z każdego złotego dodatkowego dochodu wydatki na dobra krajowe zwiększa [KSK”=(KSK’-KSI)] złotych. • ΔI • KSK”•ΔI • (KSK”• ΔI)•KSK”=KSK”2•ΔI • KSK”2•ΔI•KSK”=KSK”3•ΔI • ………………………………… • Zatem mnożnik w gospodarce otwartej jest mniejszy niż mnożnik w gospodarce zamkniętej (z państwem): • M”=1/(1-KSK”)=1/[(1-(KSK’-KSI)] =1/(1-KSK’+KSI) • Także handel zagraniczny okazuje się zatem „automatycznym sta-bilizatorem” gospodarki.

49. ZADANIE W pewnej zamkniętej gospodarce „keynesowskiej” C = 0,6Yd; t = 0,3; G = I = 290. a) Po „otwarciu” tej gospodarki okazało się, że NX = 87 a KSI = 0,2 (inne wielkości się nie zmieniły); o ile zmieniła się wielkość produkcji odpowiadająca równowadze?

50. ZADANIE W pewnej zamkniętej gospodarce „keynesowskiej” C = 0,6Yd; t = 0,3; G = I = 290. a) Po „otwarciu” tej gospodarki okazało się, że NX = 87 a KSI = 0,2 (inne wielkości się nie zmieniły); o ile zmieniła się wielkość produkcji odpowiadająca równowadze? Przed „otwarciem” gospodarki YE=1000, a po „otwarciu” YE=1150. b) Przy jakiej wielkości produkcji import równa się eksportowi?