SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA I HIGIENA UKŁADU RUCHU

1. MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA I HIGIENA UKŁADU RUCHU

2. Ruch a zdrowie Jednym z elementów zdrowego stylu życia jest odpowiednia aktywność ruchowa. Wiadomo od dawna, że zmiany, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem systematycznie wykonywanych ćwiczeń są wszechstronne: • aktywność ruchowa wpływa na poprawę podstawowych cech motorycznych, takich jak: siła, szybkość i wytrzymałość • u dzieci i młodzieży ruch odgrywa ważną rolę przy wzrastaniu i dojrzewaniu organizmu • zdrowotne walory ruchu, to także zmiany w układach wewnętrznych – doskonali się funkcjonowanie wątroby, gruczołów dokrewnych, poprawia się system obronny, wzrasta odporność organizmu • szczególnie cenne są zmiany, powodujące usprawnienie procesów oddychania, gdyż mają one decydujący wpływ na wydolność i sprawność człowieka

3. ,,Ruch jest życiem- życie jestruchem” Podczas systematycznie uprawianych ćwiczeń ruchowych również w tkance kostnej zachodzą istotne zmiany strukturalne, które czynią kość bardziej wytrzymałą i odporną na urazy mechaniczne oraz zapobiegają osteoporozie. Systematyczna aktywność ruchowa sprawia, że układ krążenia staje się bardziej sprawny i wydolny. Wysiłek fizyczny stymuluje również psychiczną sferę człowieka. Wspomaga sprawność intelektualną, zmniejsza stan napięć stresowych, daje odprężenie, ułatwia procesy adaptacyjne, poprawia samopo-czucie.

4. Odpoczynek bierny i czynny Jest jedną z podstawowych form czasu wolnego, wykorzystanego dla odnowienia sił fizycznych i psychicznych. Ważną funkcję w rytmie dobowym spełnia odpoczynek bierny, głównie w postaci snu nocnego, jego regularność i właściwie dla każdego wieku rozmiary są podstawą regeneracji sił. Drugą postacią odpoczynku jest odpoczynek czynny polegające na wypełnienie czasu wolnego aktywnością dowolną, którą lubimy, ale która zarazem stanowi przeciwwagę dla zajęć szkolnych czy pracy zawodowej.

5. Aktywność ruchowa może być przyczyną kontuzji Przemęczenie i kontuzje zdarzają się nie tylko w sporcie wyczynowym, dlatego należy pamiętać o profilaktyce obejmującej między innymi odpowiednią rozgrzewkę oraz właściwy ubiór. Duże ryzyko kontuzji występuje w przy-padku dyscyplin sportowych, w których wykonuje się dynamiczne ruchy zmienne (np. piłka nożna, koszykówka, hokej). Są to często dyscypliny kontaktowe i (lub) wykorzystujące w nich twarde przedmioty. Do częstych kontuzji należy zaliczyć: naciągnięcia i stłuczenia mięśni, skręcenia i zwichnięcia stawów oraz złamania kości.

6. Zwichnięcie stawu Jeżeli pod wpływem urazu dojdzie do przemieszczenia powierzchni stawowych kości względem siebie – zmienią one położenie w stawie – wówczas mówimy o zwichnięciu stawu. Zwykle towarzyszy temu rozerwanie torebki stawowej oraz silny ból. Okolica zwichniętego stawu puchnie, jest zasiniona i bolesna. Każde zwichnięcie urazowe wymaga nastawienia. Musi być ono wykonane w ośrodku chirurgii urazowej. Pierwsza pomoc w tego typu urazach polega na unieruchomieniu kości sąsiadujących z ze zwichniętym stawem oraz założeniu zimnego okładu.

7. Skręcenie stawu Skręcenie to uraz stawu będący skutkiem przekroczenia naturalnego zakresu ruchomości stawu. Dochodzi do różnego stopnia rozerwań i rozciągnięć torebki stawowej i więzadeł, bez trwałego przemieszczenia powierzchni stawowych kości. Charakterystycznymi objawami skręcenia są ból, obrzęk a czasami nawet krwiak w okolicy stawu. Najczęściej takiemu urazowi ulegają stawy skokowe. Skręcenie jest znacznie częstszym urazem stawu niż zwichnięcie. Popularne "skręcenie kostek" to najczęstszy uraz układu kostno-stawowego, który spotyka ponad 70% sportowców, głównie młodych, ale przytrafić może się każdemu.

8. Złamania kości Jest to całkowite lub częściowe przerwanie ciągłości kości spowodowane zwykle przez uraz (np. upadek czy uderzenie). Najczęstszymi dolegliwościami i objawami złamania kości są: • ból i obrzęk w okolicy złamania • tkliwość okolicy złamania • krwawienie lub zasinienie w okolicy złamania • osłabienie i niemożność wykonania ruchu kończyn • czasami zniekształcenie i bladość kończyny Złamania kości zazwyczaj goją się dobrze pod warunkiem udzielenia fachowej pierwszej pomocy i stałej kontroli lekarskiej podczas leczenia.

9. Złamania Pierwsza pomoc to przede wszystkim opanowanie krwawienia za pomocą opatrunku uciskowego oraz założenie opatrunku na towarzyszące rany. Chorego należy jak najmniej poruszać i jak najszybciej przetransportować do szpitala. Prawie wszystkie złamania wymagają unieruchomienia w szynie lub pełnym gipsie. Wiele złamań leczy się obecnie operacyjnie, łącząc nastawione odłamy kostne przy pomocy śrub, płytek lub specjalnych gwoździ. Po usunięciu gipsu konieczne jest intensywne postępowanie rehabilitacyjne, ponieważ długotrwałe unieruchomienie powoduje zaniki mięśniowe, zesztywnienie stawów i obrzęki. Zalecana jest dieta bogata w białko i wapń.

10. Podział złamań • złamanie zupełne – kość została przerwana na całym obwodzie • złamanie częściowe – złamana kość nie została przerwana całkowicie • złamanie wieloodłamowe – kość została złamana na więcej niż 2 fragmenty • złamanie otwarte (złożone) – złamaniu kości towarzyszy uszkodzenie skóry ponad złamaniem • złamanie zamknięte – złamanie kości bez uszkodzenia skóry • złamanie patologiczne – złamanie kości osłabionej lub uszkodzonej przez inną chorobę, zwykle spowodowane niewielkim urazem • złamanie zmęczeniowe – uszkodzenie spowodowane powtarzającymi się przeciążeniami kości, przeważnie podczas zbyt intensywnych wysiłków

11. Kształt kręgosłupa Kręgosłup ma kształt esowaty, dzięki istnieniu naturalnych wypukłości: • do przodu, w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa – lordoza szyjna (1) i lędźwiowa (3) • do tyłu, w odcinku piersiowym i krzyżowym kręgosłupa – kifoza piersiowa (2) i krzyżowa (4)

12. Wady w budowie kręgosłupa Dzięki fizjologicznym krzywiznom, kręgosłup może wytrzymywać duże obciążenia. Umożliwiają one również utrzymywanie prawidłowej postawy ciała. Na skutek niewłaściwego trybu życia, krzywizny kręgosłupa mogą zanikać lub się powiększać. Powstają wówczas wady postawy. Mają one znaczny wpływ zarówno na wygląd, jak i na sprawność naszego organizmu. Na przykład, siedząc na krześle, ludzie często się "garbią". Płuca są wówczas ściśnięte, a ruchy klatki piersiowej ograniczone. Utrudnia to proces wymiany gazowej. Garbienie się może prowadzić do powstawania skrzywień kręgosłupa. Sprawiają one, że nawet podczas krótkiego spaceru człowiek czuje silne bóle pleców.

13. Kifoza Plecy okrągłe (kifoza) - to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej. Charakterystyczne dla tej wady jest garbienie się, wysuwanie głowy i barków ku przodowi, co powoduje odstawanie łopatek i ich oddalanie. Klatka piersiowa jest spłaszczona, zapadnięta. Skutkiem tych zmian jest między innymi ograniczona ruchomość klatki piersiowej.

14. Lordoza Plecy wklęsłe (lordoza) - to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny lędźwiowej. W niektórych schorzeniach np. w porażeniach mięśni i zniekształceniach kręgów, zwichnięciach stawów biodrowych dochodzi do nadmiernego wygięcia kręgosłupa ku przodowi zwanego właśnie lordozą patologiczną. Może ona spowodować znaczne dolegliwości bólowe. W leczeniu lordozy stosuje się gorsety usztywniające, czasem też konieczne jest leczenie operacyjne.

15. Skolioza Potocznie skolioza rozumiana jest jako boczne skrzywienie kręgosłupa. W rzeczywistości jest to jednak zniekształcenie przestrzenne. Ogólnie ze względu na przyczynę skoliozy podzielono na: • skoliozy czynnościowe - nie mają charakteru zmian utrwalonych - są wynikiem np. różnicy długości kończyn, przykurczów stawów biodrowych, podrażnienia korzeni rdzeniowych. Usunięcie przyczyny eliminuje skrzywienie. • skoliozy strukturalne - mają charakter zmian utrwalonych.

16. Płaskostopie Jest to zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się jej fizjologicznych sklepień, w wyniku czego staje się ona płaska. Stopa o prawidłowej budowie nie dotyka podłoża całą powierzchnią. Przy płaskostopiu prawie cała stopa przylega do podłoża. Przyczyną tego rodzaju wady może być np. nadmierne, długotrwałe obciążenie stóp, noszenie niewłaściwego obuwia lub nadwaga. Płaskostopie prowadzi do powstawania przewlekłych stanów zapalnych torebek i więzadeł stawowych stopy, jej obrzęku i bolesności utrudniających, niekiedy nawet uniemożliwiających, stanie i chodzenie.

17. Choroby układu szkieletowego Krzywica jest chorobą kości występującą u dzieci, związaną z niedoborem witaminy D i zaburzeniem wchłaniania wapnia. Skutkiem niedoborów wapnia i fosforu w kościach jest ich zniekształcanie. Objawy: Skrzywienie kończyn i kręgosłupa, zniekształcenie czaszki, opóźnione wyrzynanie zębów, podatność na złamania. Leczenie: Krzywicę leczy się preparatami witaminy D i dietą bogatą w wapń.

18. Choroby układu szkieletowego Osteoporoza – zrzeszotnienie kości - jest chorobą kości charakteryzującą się zmniejszoną masą tkanki kostnej i destrukcją jej budowy przestrzennej (mikroarchitektury), co w konsekwencji prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań kości. Przyczyną osteoporozy może być znaczny niedobór składników mineralnych w diecie ( głównie wapnia), brak aktywności fizycznej i zmiany hormonalne związane ze starzeniem się. Na osteoporozę częściej chorują kobiety w starszym wieku, najczęściej po klimakterium, gdy wyraźnie spada poziom estrogenów w ich organizmie. Ruch, odpowiednia dieta, a często także zastępcza terapia hormonalna mogą zahamować rozwój tej choroby.

19. Choroby układu szkieletowego Reumatyzm to potoczne określenie dolegliwości objawiających się bólem mięśni i stawów. Choroby reumatyczne podzielić możemy na zapalne oraz niezapalne. Do pierwszej grupy należą m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, toczeń rumieniowaty. Wśród niezapalnych najczęściej spotykana jest choroba zwyrodnieniową stawów. Reumatyzm zalicza się do chorób autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy zwraca się przeciwko sobie. Nie jest jednak do końca potwierdzona teza, naukowcy wciąż szukają bezpośrednich przyczyny chorób reumatycznych. Nie bez znaczenia wydają się być uwarunkowania genetyczne oraz dieta.

20. Choroby układu szkieletowego Reumatoidalne zapalenie stawów, dawniej nazywane gośćcem, jest chorobą ogólnoustrojową, chociaż przede wszystkim dotyczy narządów ruchu. Charakterystycznymi objawami choroby są m.in.: • długotrwałe obrzęki tych samych stawów po obu stronach ciała, najczęściej stawów rąk i stóp, nadgarstka, łokci, stawów skokowych; • uczucie sztywności porannej, ustępujące po rozruszaniu się; • zaniki mięśniowe; • zapalenie kaletek maziowych,ściegien; • częste zerwania ścięgien (zarówno mięśni zginaczy, jak i prostowników) osłabionych w procesie chorobowym. Choroba może prowadzić do znacznego kalectwa, wyrażającego się ograniczeniem sprawności fizycznej i różnego typu deformacjami ciała.

21. Dziękuję za uwagę! • Literatura: • Lewiński W. i inni, 2006. Biologia 1. Operon, Warszawa • Gołda W., Wardas J., 1996. Biologia. Nowa Era, Warszawa • Strony www: - www.zdrowie.med.pl - www.emedica.pl - www.krzywica.medserwis.pl - www.choroby.senior.pl