PSİKOLOJİYE GİRİŞ DERSİ Psikolojinin Nörobiyolojik Temelleri

1. PSİKOLOJİYE GİRİŞ DERSİPsikolojinin Nörobiyolojik Temelleri Bitlis Eren Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü Psk. Betül AYDINLIK

2. PSİKOLOJİNİN NÖROBİYOLOJİK TEMELLERİ

3. İnsan davranışının anlaşılmasında üzerinde durulması gereken temel boyutlardan biri nörobiyolojik altyapıdır. • Nöron: Sinir sisteminin temel birimi olan uzmanlaşmış iletim hücreleridir. • Temel işlevi; duyusal alıcılar, diğer nöronlar ve kaslarla iletişim kurmak.

4. Glial Hücre • Sinir sisteminin destek hücreleridir. • Sayıca sinir hücresi sayısının 9 katı kadar olarak hesaplanmaktadırlar. • Beyin tümörlerinin temel oluşum nedeni denetim dışı çoğalmalarına bağlıdır.

5. Sinir HücresininYapısı • Dendrit - Hücre gövdesi (alıcılar) - • Akson - Sinaptikterminaller (ileticiler) - • Nörotransmiterler - Sinaptik boşluk

8. Nöron Türleri • Duyusal nöronlar: Duyu organları, kaslar vb reseptörlerden alınan iletileri merkezi sinir sistemine ulaştırırlar. • Motor nöronlar: Merkezi sinir sisteminin mesajlarını kaslar, organlar, eklemler vb iletirler. • Aranöronlar: Duyusal nöronlar ve motor nöronlar arasında iletimi sağlarlar.

9. Sinirsel enerjinin bir sinir hücresinden geçişi üç tür aktarma ile sağlanır. • Akson boyunca İletim • Sinapslardaki aktarım ve sinaptik aktarıcılar • Bütünleme

10. Hareket Potansiyelleri • Dendritten aksona elektrokimyasal itki ile bilgi akışı sağlanmaktadır. • Bu hareketin sağlanma potansiyeli nöron kaynaklıdır. • Bu süreçte iyon kanalları ve pompaları belirleyicidir. «İtki: İtici güç

11. İyon kanalları; sodyum, potasyum, kalsiyum ve klorit yüklü iyonların hücre içi ve dışındaki akışını düzenler. • Dinlenme potansiyeli • «Hep ya da hiç ilkesi» geçerlidir. «Depolarizasyon: Sinir hücresi zarının dinlenme potansiyelinde(yani diğer nöronlara tepkisiz olduğu zaman) eylem potansiyeli yönünde meydana gelen değişiklik; zarın içerisi daha pozitif olur.+

12. İki sinir hücresi arasındaki iletim • Sinaptik terminale varan sinir hücresinin içindeki elektriksel uyarım sinaptik keseleri uyarır. Bu keselerdeki nörotransmiterlersinaptik boşluğa bırakılır. • Boşluğa bırakılan nörotransmitterin türüne bağlı olarak komşu sinir hücresinde uyarıcı ya da ketleyici(engelleyici) etki oluşur. • Sinapsın hızlı gerçekleşmesi için, sinaptik boşlukta kalan nörotransmiterlerden bazıları gönderici hücre tarafından geri alınır.

13. Alıcı nöronun kendisine gelen uyarıcıların özetlemesini yapma süreci «bütünleme»sürecidir. «Sinyali ileten nöron "verici", alan nöron ise "alıcı" nöron olarak tanımlanabilir.

15. Nörotransmiterler ve Nöroreseptörler • 70’ten fazla nörotransmiterkeşfedilmiştir. • Asetilkolin: Çoğunlukla uyarıcı, öğrenme ve bellekte etkili, hipokampüste yoğun, kas hareketlerinde • Nörefinefrin: Beyinsapındaki nöronlar tarafından üretilir.Uyarıcı etkiye sahiptir. • GABA: Ketleyicidir. • Dopamin: Duygusal uyarım, zevk ve ödül, istemli hareket, dikkat. • Serotonin:Uyku ve duygusal uyarım, öfke, acı, duygu durum. • Glutamat:Sinir sistemi boyunca nöronların uyarılması, öğrenme ve hatırlama

16. SİNİR SİSTEMİ BÖLÜMLERİ • Merkezi Sinir Sistemi: Beyin ve omurilik • Çevresel Sinir Sistemi: Somatik ve otonom • Somatik sistem: Kas ve iskelet sistemi sinir iletimleri • Otonom sistem: İç organlara ait sinir iletimi

17. SİNİR SİSTEMİ MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ *Omurilik *Bedensel sinirler ve gangliyon *Beyin -Önbeyin(Serebrum-Beyin Kabuğu, *Otonom sinirler ve gangliyon Limbik Sistem, Talamus, Hipotalamus) -Sempatik Sistem -Ortabeyin -Parasempatik Sistem -Arkabeyin(Beyincik, Pons, Medulla)

18. ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ • Dış dünyada olup bitenler duyu organlarına bağlı nöronlarla beyine aktarılır. – bedensel Getirici – götürücü nöronlar • İç organlar – otonom İç salgı bezleri, düz kaslar, kalbin işleyişi Otonom sinir sistemi: sempatik ve parasempatik

19. MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ • OMURİLİK Omurga kemiklerinin oluşturduğu kanal içinde yer alır.Omurilikte hem beyinden kaslara hem de duyusal alıcılardan omuriliğe ve beyine mesaj götüren sinirler vardır.

20. BEYİNArka Beyin • Medulla: Kalbin atışını, nefes almayı, kan basıncını denetleyen nöronları içerir. • Beyincik: Kas faaliyetlerini koordine etmek • Pons: «köprü» beyinciğin iki lobu arasında Solunumla ilgili nöronlar

21. Orta Beyin • İşitme ve görme ile ilgili nöronlar • Beyin Sapı: Beynin en eski yapısı refleksler • Retiküler aktivasyon: Uyku uyanıklık, dikkat, bilinçlilik hali

22. Ön Beyin • Talamus: Bilgilerin serebruma aktarımı öncesinde terminal görevi görür. Uyku ve uyanıklığın denetlenmesinde etkilidir. • Hiptalamus: Temel yaşamsal dürtüleri denetler. Homeostasisi sağlar. Duygu ve heyecanlar üzerinde de rol oynar. Stres merkezi, “savaş ya da kaç”

23. Limbik Sistem • İçgüdüsel davranışlar üzerinde belirleyicidir. • Hipokampüs: Öğrenme ve bellek sürecinde rol oynar. Limbik sistem duygular üzerinde de etkilidir.

24. Serebrum • Dış bölgesine korteks adı verilir. Bu tabaka insanlarda diğer türlere göre daha kalındır. • Korteks gridir (gövde ve miyelinsiz lifler), Iç kısım beyazdır(miyelinli aksonlar) • Her bir duyu organından gelen uyarımlar kortekste farklı bölgelere ulaşır. • Korteks simetrik iki yarımküreden oluşur. • Her yarıküre dört lobdan oluşur: frontal, parietal, oksipital, temporal • Merkezi ve lateral yarık