330 likes | 859 Vues
ელიზბარ ელიზბარაშვილი პროფესორი, ქიმიის მეცნიერებათა დოქტორი ტელ: 593 357538 ელ-ფოსტა: e.elizbarashvili@agruni.edu.ge ვებ-გვერდი: www.chemistry.ge/eliz. კარბონილური ნაერთები ალდეფიდები , კეტონები. დღეს განვიხილავთ. ალდეჰიდებისა და კეტონების გავრცელებასა და გამოყენებას ნომენკლატურას
E N D
ელიზბარ ელიზბარაშვილი პროფესორი, ქიმიის მეცნიერებათა დოქტორი ტელ: 593 357538 ელ-ფოსტა: e.elizbarashvili@agruni.edu.ge ვებ-გვერდი: www.chemistry.ge/eliz კარბონილური ნაერთებიალდეფიდები, კეტონები
დღეს განვიხილავთ... • ალდეჰიდებისა და კეტონების • გავრცელებასა და გამოყენებას • ნომენკლატურას • ფიზიკურ თვისებებს • ქიმიურ თვისებებს • მიღების რეაქციებს ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ 2013, საავტორო უფლებები დაცულია www.chemistry.ge/eliz/lectures
ბუნებაში გავრცელება და გამოყენება • მრავალი ალდეჰიდი და კეტონი მრავალ მცენარეში არის გავრცელებული: მწარე ნუშის ზეთი ვანილის მარცვლები Filipendula ulmaria ბენზალდეჰიდი სალიცილადეჰიდი ვანილინი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ბუნებაში გავრცელება და გამოყენება დარიჩინი Sassafras albidum დარიჩინალდეჰიდი პიპერონალი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
შესავალი • კარბონილური ნაერთებია ისეთი ნივთიერებები, რომელნიც მოიცავენ კაბონილის ან ოქსო ფუნქციურ ჯგუფს. • კარბონილისფუნქციური ჯგუფი ეწოდება ატომთა გაერთიანებას, რომელშიც ჟანგბადის ატომი ორმაგი ბმით დაკავშირებულია ნახშირბადატომთან, რომელიც თავის მხრივ უკავშირდება ერთ ან ორ წყალბადატომ ან ნახშირბადოვან ჩონჩხ(ებ)ს. • ოქსოფუნქციური ჯგუფი ეწოდება ატომთა გაერთიანებას, რომელშიც ჟანგბადის ატომი ორმაგი ბმით დაკავშირებულია ნახშირბადატომთან, რომელიც თავის მხრივ უკავშირდება ერთ ან ნახშირბადოვან ჩონჩხ(ებ)ს. პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
კარბონილური ნაერთების ქვეკლასები • იმისდა მიხედვით, თუ რამდენ წყალბადის ატომს უკავშირდება კარბონილის ჯგუფი, ანსხვავებენალდეჰიდებსა და კეტონებს: ალდეჰიდი კარბონილური ჯგუფი დაკავშირებულია ორწყალბადატომთან ალდეჰიდი კარბონილური ჯგუფი დაკავშირებულია ერთ წყალბადატომთან კეტონი კარბონილური ჯგუფი არ უკავშირდება წყალბადატომებს პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ნომენკლატურა IUPAC: პროპანალი IUPAC: მეთანალი IUPAC: ეთანალი IUPAC:3–მეთილბუტანალი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
იზომერია კლასებს შორის იზომერები ფუნქციური ჯგუფის მდებარეობის იზომერები ალდეჰიდი კეტონი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ფიზიკური თვისებები • კარბონილის ჯგუფის აღნაგობა: მუხტის სიდიდე: –0.326 მუხტის სიდიდე: +0.321 გვახსოვდეს!კარბონილის ჯგუფი არის პოლარული პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ფიზიკური თვისებები კარბონილის ჯგუფი პოლარულობის გამო, ალლეჰიდებისა და კეტონების დუღილის ტემპერატურა უფრო მაღალია, ვიდრე იგივე მოლეკულური მასის მქონე ნახშირწყალბადების. ბუტანი Tდუღ. –0.5 C პროპანალი Tდუღ. 49C პროპანონი Tდუღ. 56C 1–პროპანოლი Tდუღ. 97C ალდეჰიდები და კეტონები არ წარმოქმნიან წყალბადურ ბმებს, ამიტომ მათი დუღილის ტემპერატურა უფრო ნაკლებია, ვიდრე სპირტების. პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები ალჰედიდებისა და კეტონებისათვის დამახასიათებელია: 1. ნუკლეოფილური მიერთების რეაქციები (AN) 2. დაჟანგვისა და აღდგენის რეაქციები პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • C=O ბმის ნუკლეოფილური მიერთების რეაქციის მექანიზმი(მოცემულია ერთ–ერთი შესაძლო ვარიანტი): პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • C=O ბმის ნუკლეოფილური მიერთების რეაქციის მექანიზმი(მოცემულია ერთ–ერთი შესაძლო ვარიანტი): პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • ციანწყალბადმჟავის მიერთება ციანჰიდრინი ციანჰიდრინი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • O-ნუკლეოფილების მიერთება (წყლის მიერთება) • ალდეჰიდებისა და კეტონების წყალში ხსნადობა შეიძლება აიხსნას გემ–დიოლების წარმოქმნით, რომლებიც წონასწორობაში იმყოფებიან შესაბამის კარბონილურ ფორმასთან ჰემ–დიოლები მხოლოდ ხსნარებში არსებობენ,თავისუფალი სახით მათი გამოყოფა არ შეიძლება! პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • O-ნუკლეოფილების მიერთება (სპირტის მიერთება) პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • N-ნუკლეოფილების მიერთება (ამიაკის ნაწარმების მიერთება) პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • N-ნუკლეოფილების მიერთება (ჰიდრაზინისა და მისი ნაწარმების მიერთება) (პროპიოფენონი) ეთილფენილკეტონი ჰიდრაზინი პროპიოფენონ ჰიდრაზონი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • ნატრიუმის ბისულფიტის მიერთება ზოგადი რეაქცია: ბისულფიტური მიერთების პროდუქტი მაგალითი: აცეტონის ბისულფიტური მიერთების პროდუქტი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • გრინიარის რეაგენტის მიერთება ზოგადი რეაქცია: სპირტები მაგალითები: პირველადი სპირტი მეორეული სპირტი მესამეული სპირტი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები ლაბორატორიული სამუშაო #5 • დაჟანგვის რეაქციები: • ალდეჰიდები შედარებით მარტივ პირობებში იჟანგებიან • კეტონებისდაჟანგვას ესაჭიროება მკაცრი პირობები ალდეჰიდური ჯგუფის აღმომჩენი რეაქცია! ვერცხლის სარკის რეაქცია: ტოლენსის რეაგენტი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • დაჟანგვის რეაქციები (კლაიზენის რეაქცია): ზოგადი რეაქცია: მაგალითები: სპირტი მჟავა პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
ქიმიური თვისებები • აღდგენის რეაქციები: ზოგადი რეაქცია: ალდეჰიდი პირველადი სპირტი კეტონი მეორეული სპირტი მაგალითები: პროპანალი 1–პროპანოლი პროპანონი 2–პროპანოლი პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
მიღება • ალკენების დესტრუქციული დაჟანგვის რეაქცია დამჟანგველად შეიძლება გამოყენებული იქნას CrO3+CH3COOH, ოზონი და სხვა ძლიერი დამჟანგველები პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
მიღება • ალკენების დაჟანგვის რეაქცია პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
მიღება • ალკანოლების დაჟანგვის რეაქციები დამჟანგველებია: O2/Cu; O2/CuO; KMnO4; Na2CrO7+H2SO4 ; CrO3 და სხვა... პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
მიღება • ალკანოლებისდეჰიდრირების რეაქციები კატალიზატორებია: Cu, Pt, Pd პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
მიღება • დიჰალოგენალკანების ჰიდროლიზი: სადაც: X= F, Cl, Br, I პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
მიღება • ალკინების ჰიდრატაცია (კუჩეროვის რეაქცია) პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
მიღება • პირდაპირი კარბონილირება (ოქსოსინთეზი) პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია http://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm
შეკითხვები გახსოვდეთ! ცხოვერბაში კითხვები გარანტირებულია! პასუხები კი ... არა! ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ 2011, საავტორო უფლებები დაცულიაhttp://www.gtu.ge/katedrebi/dep33/eliz/lecturs_eliz.htm