Diş Sağlığı ve Beslenme

1. Diş Sağlığı ve Beslenme Beslenme ile diş sağlığı/hastalıkları arasında bir çok açıdan etkileşim vardır. • Beslenme kranio-fasial gelişimde rol oynamaktadır. • Diş hastalıkları ile etkileşmektedir. Diş hastalıkları 4 grupta toplanabilir. • Diş çürükleri * • Mine gelişimindeki bozukluklar • Dental erozyon • Periodontal hastalıklar *En önemli etkileşim çürüklerledir.

2. Diş Çürüğü Dişler ortalama olarak bebek 6 aylıkken çıkmaya başlar, erken adolesan dönemde değişir, kalıcı dişler 6 yaştan sonra çıkarak 21 yaşına kadar tamamlanır. En kolay çürüme ilk çıktığı anda olur, bu nedenle geçiciler için 2-5, kalıcılar için de erken adolesan yaşlar en çok çürük görülen yaşlardır.

3. Beslenme durumu dişler henüz çıkmadan da etkilidir ancak bu etki çıktıktan sonraki döneme göre daha azdır. D vitamini, A vitamini eksiklikleri ve PEM mine gelişimini olumsuz etkiler. PEM ve A vitamini eksikliğinde tükrük bezi atrofiye olur, ağız içi koruma azalır. Protein, bazı vitaminler, Zn ve Fe gibi minerallerin yetersizliği de tükrüğün kalitesini etkiler.

4. Çürük nasıl oluşur? Yenen şekerli besinlerin anaerobik metabolizmasıyla dental plaktaki bakterilerin oluşturduğu organik asitler, mine tabakasında demineralizasyona yol açar. Şeker veya fermente CHO sindirildiğinde organik asitlerin artışıyla dental plakta pH düşüyor, dişin sert tabakasındaki kalsiyum hidroksiapaptitin çözünürlüğü artıyor, demineralizasyon oluşuyor ve kalsiyum diş yüzeyinden kayboluyor. Kritik pH 5.5. Tükrük, ağız içinin doğal koruyucusu olup remineralizasyonu düzenliyor. pH 7 ise tükrük Ca ve P ile süper doymuş oluyor, Ca depolanıyor.

5. Demineralizasyon ile remineralizasyon yarış halindedir. Eğer pH yeterince uzun süre düşük kalırsa mine remineralizasyonu tamamlanıyor. Ortamda çok asit varsa demineraliizasyon dominant hale geçiyor, çürük lezyonları oluşuyor. Demineralizasyon hızı H ve Fl iyonları konsantrasyonu ile ilgili. Fl demineralizasyonu inhibe ediyor.

6. Çürük oluşumu bakteri ve şeker gerektirir. Tükrüğün miktarı ve kalitesi, bakteri profili (hangi CHO’ı sevdiği) ile ilgili. Strep. mutans ve sorbrinus en yaygın çürük oluşturan bakteriler, bunlar fermente şekeri tercih ediyorlar.

7. Dental erozyon Bakteri olmadan, intrinsik/ekstrinsik asitle, geri dönüşümsüz, ilerleyici sert doku (mine) kaybıdır. Dişin sert şekilde ve aşırı fırçalanması da yıpranmaya yol açar. Tükrük ile ilgili sorunlar nedeniyle oluşabilir. İntrinsik asit kusma, regurgitasyon Ekstrinsik asit Diyetle sitrik, fosforik, askorbik, malik, tartarik, karbonik asit alımı. Bunlar meyve, meyve suyu, karbonatlı veya diğer meşrubatlar, bitki çayları, şarap, sirke içeren gıdalarla alınır.

8. Periodontal hastalıklar Orta yaşta görülür. Ağır skorbüt en önemlisidir. Antioksidantların koruyucu etkisi olabileceği düşünülmekte. Etyolojisinde plak varlığı rol oynar. Önlemek için hijyen önemli. Yüksek sükroz alımı plak volümünü artırmakta.Gingivit plak volümü ile ilişkili. Malnütrisyonda patolojik mikroorganizmalar çoğaldığından daha kolay oluşmakta.

9. Oral enfeksiyonlar Malnütrisyon bireyin immün sistemini etkiler, fagositik aktivite, hücresel immünite, kompleman sistemi, antibody salgıları, sitokin üretimi ve fonksiyonları bozulur. PEM’de oral mikrobiyal ekolojik değişikliler sonucunda patolojik anaerobik organizmalar baskınlaşarak bakterilerin oral mukozal hücrelere bağlanma eğilimi artar. Akut faz protein yanıtı azalır, sitokin sistem disfonksiyonu olur. Ayrıca antioksidantların hücresel azlığı da immün sistemi baskılar, RNA-virüs replikasyonu hızlanır, hastalık ilerler.

10. Diyet ve Diş Hastalıkları İlişkisinde Elde Edilen Kanıtlar Şeker tartışmasız en önemli etken. Özellikle mono ve disakkaritler. Bunların günde 4 kezden fazla alınmaması da önemli. Öğünle birlikte alınması daha iyi. Nişasta(pişmiş) şekerin 1/2- 1/3’ ü kadar etkili. Patates, ekmek düşük etkili. Şeker eklenmiş nişastalı ürünler daha etkili. Çiğ nişastanın etkisi çok düşük. Lif (posa) tükrük salgısını uyarıyor, olumlu etki. Rafine edilmemiş tahıl ürünleri tercih edilmeli. Bunlar ayrıca fosfat da içeriyor ki o da demineralizasyonu önlüyor. Meyvelerin normal diyet örüntüsü içinde alındığında çürütücü etkisi düşük.Asit etki yapabilirlerse de sukroz kadar değil. Kurutulmuş meyveler biraz daha fazla etkili olabilir, kurutulma sürecinde moleküler hücre yapısı bozulur, serbest şeker açığa çıkar ve ağızda daha uzun süre kalır. Peynir tükrük salgısını ve plak Ca konsantarasyonunu artırarak çürük önleyici etki yapıyor. İnek sütü laktoz, Ca, , kazein içeriyor, bunlar önleyici etki yapmakta. Anne sütü çürük riskini azaltıcı etkiye sahip Siyah çay flor, polifenol ve flavonoid içermekte, bu da çürüğü önleyici etki yapıyor. Bitkisel besinlerdeki organik fosfat, inorganik fosfat, fitat gibi bileşikler de tükrük salgısını artırarak koruyucu etki yapıyor. Yer fıstığı, sert peynirler, şekersiz sakızlar da bu etkiye sahip.

11. Besinler/Dental erozyon Asidik içecek ve besinler ( sirke, turşu,turunçgil, kiraz, çilek yatarken meyve suyu içimi dental erozyon yapabiliyor. Günde 2 veya daha fazla asitli meyve tüketimi Her gün meşrubat tüketimi Haftada birden fazla sirke ve sporcu içeceği tüketimi riskli.

12. Diş çürüğü/beslenme ilişkisi kanıtlarının durumu

13. Dental erozyon ve beslenme ilişkisi kanıtlarının durumu

14. Periodontal hastalıklar beslenme ilişkisi kanıtlarının durumu

15. Korunma önerileri Şeker ve şeker katılmış besin tüketimini azaltmak ( 40-55 g/gün veya günlük enerjinin % 6-8’i kadar serbest şeker) . Şekerli besinleri günde dört kezden fazla tüketmemek, öğünle beraber tüketilmesi daha uygun. Plak oluşumunu önlemek için günde iki kez dişleri florlu diş macunu ile fırçalamak. Meşrubat tüketimini sınırlamak Yeterli ve dengeli beslenmek.