Welke toekomst voor het Boek?

1. Welke toekomst voor het Boek? Jef Maes Hoofd Kenniscentrum - Boek.be

2. Overzicht Vooraf: methode • Definitie: watiseenboek? • Watis e-reading? • Diverse e-readers: • e-inktreaders • Tablets • Toekomstigeontwikkelingen • e-boekenmarkt 2010 + verwachtingen • Veranderendeboekvormen • Veranderingen in leesgedrag • Verandering in de keten + in elkonderdeel • Timereading vs e-lending • Streaming • Prijse-boek • Initiatieven Boek.be • Vlaams e-boekplatform • Conclusies

3. Methode Wat niet? ≠ Exacte wetenschap ≠ Madame Soleil Wat wel? • Bestuderen huidige en toekomstige ontwikkelingen • Technologische ontwikkeling • Bestuderen van geschiedenis en die toepassen op toekomst • Standpunten van specialisten

4. Doel: advies aan de sector “survival of the fittest” ≠ de sterkste overleeft= diegene overleeft die zich het best aanpast aan de veranderende omstandigheden

5. Wat is een boek? Geert Lernout “Voor mij is alles waarop taal staat een boek en dat kan dus zowel een kleisteen en een koperplaat zijn als een digitale krant of cd. …” “Je kunt het fenomeen van het boek niet begrijpen als je het beperkt tot de ingebonden rechthoekige stapel bedrukte papieren; die is amper vijf eeuwen oud”. “Dit boek gaat dus over de manieren waarop mensen woorden kunnen bewaren”….

6. Digitaal lezen • Dragers veranderen, maar het boek blijft • Digitaal lezen zal groeien • Welke verhouding digitaal/papier? • 20 – 80 ? • 30 – 70 ? “Het boek is als het wiel: een perfecte uitvinding die niet zal verdwijnen” • Niet mordicus vasthouden aan de vorm maar concentreren op de inhoud + op beleving! => Het i-pod moment van de e-reader komt er aan! Enige vraag: wanneer? • Het geheel voor ogen houden!

7. Wat is e-reading? Bron: Wiebe De Jager

8. Het ecosysteem van e-reading Bron: TechFlash

9. E-inkt-reader: + en - • Positief: • Rustig lezen – goed voor de ogen • Lezen in de zon is mogelijk • Lange autonomie: +/- 5.000 pagina’s • Negatief: • Zwart/wit scherm – (nog) geen kleur • Geen bewegende beelden

10. E-reader: benchmark Amazon Kindle: nu versie 3 • V2: 2,4 miljoen ex. in 2009 • V3: 8 miljoen ex. In 2010 • 60% meer dan verwacht • 3 G telefoonconnectie naar de shop • Zeer gebruiksvriendelijk • Zeer goedkoop: $139 = € 101 • Negatief: • gesloten systeem • Enkel Engelstalige titels uit de Amazon-shop

11. E-reader: breed gamma • Beschikbaar vanaf €149 (bv. Bebook club, Oyo, Icarus) Overzicht van alle beschikbare e-readers: www.ereaders.nl http://wiki.mobileread.com/wiki/E-book_Reader_Matrix

12. Tablets – iPad,… • Positief: • Mooie kleuren • Multifunctioneel (beweging, video,…) • Grote snelheid en gebruiksgemak • Wifi of 3G • Negatief • Lezen in licht en in de zon is moeilijk • Niet bedoeld om lang te lezen – lcd-scherm=vermoeiend Groot succes: 15 miljoen ex. verkocht wereldwijd in 2010 100.000 in België (procentueel aan de top in Europa) iPad = 95% van de tablet-markt 25/03/2011 Lancering iPad 2

13. Tablets – andere • 2011: Het jaar van de tablets • Meeste draaien op Android • Sommige wachten op Honeycomb (nieuwe Android versie) • Samsung, Blackberry, Acer, Lenovo, LG… Overzicht van de tabletmarkt: http://www.tabletguide.nl/2552/2011-het-jaar-van-de- tablets-overzicht/

14. E-reader: ontwikkelingen • E-inkt-readers: • Steeds goedkoper • Naar prijs 0? • Kleurenschermen: • Mirasol: http://www.mirasoldisplays.com • Kleurenscherm op basis van IMOD technologie • Leesbaar in de zon • Laag verbruik • Eerste toestellen verwacht eind 2011

15. E-reader: ontwikkelingen - vervolg • Kleurenschermen: • Linquavista • nieuwe schermen zonder achtergrondverlichting en met kleur en video-ondersteuning • Electrowetting technologie • Toepasbaar in tablets • Spinn-off van Philips maar recent overgekocht door Samsung! • PixelQi: • combineert een lcd-display met een modus zonder achtergrondverlichting. • je moet schakelen tussen een gewone en een leesmodus. • Op tablet van NotionInk (Indisch bedrijf) Verwacht in 2011

16. Ecologische aspecten • Ecologische argumenten niet onderschatten: • Studie Clean Tech ivm. Kindle: • = na 1 jaar gebruik voetafdruk productie Kindle teruggewonnen • = besparing van 168 kg CO2 • = productie en distributie van 22,5 boeken

17. E-boek markt 2010 • Nederland 2010: • 350.000 e-boeken vs 49,2 miljoen papieren ex. • 0,6% van de A-markt (Bron: GfK Retail and Technology Benelux) • Vlaanderen 2010 : 0,25% van de A-markt (Bron: Boek.be) • USA: 9% van de A-markt (Publishers Weekly)

18. Gaat de e-reading doorbreken? • Publishing in the Digital Era – studie van Bain & Co (Avignon 2010) : • 3.000 consumenten ondervraagd in US, Japan, Duitsland, Frankrijk, UK, Zuid-Korea • 15 tot 20% zal in 2015 een e-reader of tablet bezitten • 2015 – 15 à 20 % vd. Markt = digitaal • 2/3de tot 3/4de via tablets • 80 à 90 % marktaandeel voor de iPad binnen de tabletmarkt. 

19. Veranderende boekvormen Nieuwe technologie => nieuwe mediavormen • Niet direct: • Begin boekdrukkunst -> drukken manuscripten • Begin televisie -> verfilmde radio of theater • Nieuw medium ontdekt zijn eigenheid Filmpje Alice for iPad http://www.youtube.com/watch?v=gew68Qj5kxw

20. Veranderende boekvormen • Hybride boek: multimedia met tekst + video + geluid. • Bv. Vook http://youtube.com/watch?v=3V5a8mDTW6k • Bv. Libroid http://www.youtube.com/watch?v=1IVlVH6MKAY • Het gelaagde e-boek: • 1ste laag: tekstboek (eventueel via POD) • Diepere lagen (voor specialisten): • Extra documenten , Bibliografie, Iconografie, Muziek, Reacties van lezers • …. bv. Gutenberg e-project (Robert Darnton The Case for Books )

21. Veranderende boekvormen (2) • Twee voorbeelden: • het Huis Anubis: vertrokken vanuit TV-reeks, maar nu boeken, film, community, games… • Liza Holton (ex uitgeefster Harry Potter in VS) – 39 Clues en The Amanda Project - Crossmediale boek: een combinatie van een boek, internetcommunity, gaming…

22. Veranderende boekvormen (3) • interactieve, sociale boeken: • rechtstreekse communicatie tussen auteur en lezer • Lezers dragen bij tot de inhoud van een boek. • Lezers kunnen voorpublicaties/fragmenten lezen, becommentariëren en beoordelen • Enriched content: enkele voorbeelden • http://www.youtube.com/watch?v=jdExukJVUGI • http://vimeo.com/15142335 • - e-boeken met video en geluid: reeds nu op de markt: zie Kindle

23. Printing on demand • binnen enkele minuten een pasklaar boek • 110 pag./minuut. • keuze uit 500.000 boeken • diverse toestellen in de US en UK • eerste toestel in Europa: ABC boekhandel A’dam • EBM in boekhandel? In de bibliotheek? Espresso Book Machine: http://www.youtube.com/watch?v=OIq0VqF0MnA

24. Veranderend lezen Slow reading Deep attention Hyper attention Fast reading • Internet stimuleert hyper attention • Slow reading zal onder druk komen • taak voor leesbevordering Effect van iPad op leesgedrag gemeten door Read it later

25. How will productforms migrate? Long Tail (New market) New New Bron: TNO

26. Auteurs Uitgevers PaaS & Cloud Online retailers Boekhandels Consument Mutatie in verkoopplatformen Fysieke distributie INTERNET Amazon Google editions Apple E-boek fysiek boek Webshop Fysieke handel New reading models Time reading Online reading

27. Rol van de auteur PAPIEREN WERELD DIGITALE WERELD - Bedenker en maker van content - Bewaker van het creatieve proces • - Bedenker en maker van content • Bewaker van het creatieve proces • Digitale verkoop rechtstreeks naar lezer? • Zelf publiceren wordt makkelijker • => grotere machtspositie tov. uitgever

28. auteur sterker vs uitgever? • Ja: • Auteur kan rechtstreeks naar consument • Zelf publiceren wordt makkelijker • Nee: • Hoe uw boek vinden? • => e-marketing wordt belangrijker • Boeken worden meer projecten • boek + video + spraak • creatief verwerken van originele ideeën • Steeds meer vormen mogelijk: • iPad, iPhone, Android, eReader… • Wie zorgt voor aangepaste transcodatie?

29. Rol van uitgever PAPIEREN WERELD DIGITALE WERELD • Waken over kwaliteit van de content • Juiste distributiekanaal kiezen • Marketing/promotie van de content • Waken over de rechten • Opzetten projecten in nieuwe vormen: uitgever=producer • Transcodatie • Rechtstreeks digitale verkoop via cloud en grote aggregatoren (Google, Apple, Amazon,…) • Waken over kwaliteit van de content • Juiste distributiekanaal kiezen • Marketing/promotie van de content • Waken over de rechten

30. Meerwaarde van een uitgever? • Sterker inzetten op e-marketing • Boekenprojecten opzetten samen met auteurs • boek + video + spraak • creatief verwerken van originele ideeën • Transcodatie naar diverse outputs • iPad, iPhone, Android, eReader… • Interne workflow aanpassen • Aanwezigheid verzekeren “in the cloud” en op grote platformen • Beveiliging van de content

31. workflow bij uitgever

32. Rol van de distributeur PAPIEREN WERELD DIGITALE WERELD • Opslag voorraad • Uitleveren orders • Fysieke levering • Marketing en promotie (soms) • Opslag voorraad • Uitleveren orders • Fysieke levering • Marketing en promotie (soms) • Opslag en beveiliging e-boeken: slechts enkele grote • e-distributeurs: eBoekhuis, ePagine…

33. Rol van de boekhandel PAPIEREN WERELD DIGITALE WERELD • Verkoop van boeken in de winkel • Advies aan klanten • Plaats voor ontdekking en beleving • Levering aan bibliotheken • Levering aan scholen ? • Verkoop van digitale boeken in de winkel • Levering aan bibliotheken • Levering aan scholen • Advies aan klanten • Plaats voor ontdekking en beleving

34. Toekomst van de boekhandel? • Boekhandel moet op het web aanwezig zijn • Inzetten op combinatie van papier en digitaal • Communityvorming rond boekhandel • Advies van boekhandelaar -> klant • klantprofielen steeds belangrijker • Uitwisseling ervaringen onder klanten • evenementen/beleving in de boekhandel • Investeringen nodig voor aanwezigheid op web + beleving • =>Schaalvergroting dringt zich op

35. Toekomst van de boekhandel? • Inzetten op timereading (zie verder) • Naar boekhandel stappen moet belevingsmeerwaarde bieden tov. web • ontmoetingsplaats met auteurs/lezers… • bijkomende info (ook digitaal) binnen de boekhandel - Op zoek naar vervangende omzet? http://boekeman.blogspot.com/2010/03/staat-dit-in-de-boekhandel-van-de.html

36. Relatie boekhandel - uitgever? • Boekhandel moet zijn meerwaarde bewijzen naar de uitgever • kennis van de klanten => CRM wordt erg belangrijk in digitale wereld • Uitgever moet bewust boekhandel ondersteunen • papier blijft belangrijk aandeel (70/80 %) van de omzet • minder verkooppunten = minder impulsverkopen • kan door extra korting voor combinatiebedrijven (papier + digitaal) • ondersteuning belevingselementen

37. Rol van de bibliotheek PAPIEREN WERELD DIGITALE WERELD • Uitlenen van boeken • Selectie en advies aan lezers • Plaats voor ontdekking en beleving • Plaats voor ontdekking en beleving • Uitlenen van boeken • - Uitlenen van digitale boeken: voorwaarden van de uitgevers? • Selectie en advies aan lezers via website

38. Time reading vs e-lending Boekhandel vs bibliotheek • Timereading: lezer betaalt om een boek te lezen gedurende bepaalde periode (bv. 48u, 5-10 dagen…) • Boekhandel wordt betalende bibliotheek • Nut van time reading: • Advies van boekhandel aan klanten = push marketing • Teaser voor zowel papieren als e-boek • Bedrag terugbetalen als er wordt aangekocht (bv. binnen 7 dagen). Mogelijk via micropayments. • E-lending = concurrentie voor boekhandel • Bescherming nodig bv. window time

39. E-lending - juridisch • Geen wettelijke regeling = exclusief recht – onderhandelingen met Bibnet • Raadpleging binnen de Bib mogelijk • Uitlenen van e-readers met daarop beschermd werk = niet wettelijk geregeld • Bibliotheken belangrijk voor de culturele participatie en inhoudelijke informatie => e-boeken ook via bibliotheek • Boekenvak streeft naar akkoord, met enkele beperkingen: • Window time • Faire vergoeding voor uitgevers en auteurs

40. Wie leest digitaal?

41. Streaming is dè toekomst • Streaming = online reading • Belangrijk om onafhankelijk te staan tov. hardware producenten • vergelijking muziek: Spotify – maar met eerlijke verloning voor auteur en uitgever • Leesabonnement: de formule van de toekomst? • Nog op te lossen probleem: hoe verder lezen als je niet online bent?

42. Beveiliging: DRM • kopieerbeveiliging noodzakelijk • DRM = Digital Rights Management • Adobe DRM: mogelijk om een boek op 5 toestellen te plaatsen • niet gebruiksvriendelijk • Social DRM: elke download is traceerbaar • wel gebruiksvriendelijk • positieve resultaten • Beste anti-piraterij = zorgen voor een betaalbare legale downloadmogelijkheid!

43. Prijs van een e-boek - Nu +/- 80% van de papieren prijs = te hoog?- Btw verlaging van 21 naar 6% = daling met 15% => 65% vd. prijs Met dank aan Timo Boezeman • royalties auteur: hoger bij e-boeken dan bij papieren boek • marges vd boekhandel bij e-boeken lager dan bij papieren boeken • Uitgever houdt finaal minder over!

44. Uitgangspunten Boek.be • Boekensector mag deze ontwikkeling niet missen: innovatiestimulering • Behoud van de keten maar bewust dat veel gaat wijzigen • Geen dominantie van grote (buitenlandse) spelers. Bv. Amazon, Google…. • DIGITALISERING ALS UITDAGING • NIET ALS BEDREIGING >< MUZIEKSECTOR

46. Relatie met de boekhandel Mogelijkheden: • verkoop via e-boek.org: • klant kiest favoriete boekhandel • Boekhandel 7% commissie 2. Eigen schaduwsite • Korting gedeeld: 50% boekhandel / 50 % Boek.be 3. Integratie in eigen webshop: • Boek.be vraagt commissie voor dienstverlening 4. Verkoop via iPad-app

47. iPad app lancering 4 november 2010directe betaling (niet via iTunes)

48. Enkele cijfers - Een enorm potentieel: 14.000 downloads van de app na 14 dagen- verdrievoudiging van de verkoop- veel problemen met Adobe DRM

49. Wijzigingen in beleid bij Apple • de uitgevers willen een vrije keuze- klantengegevens zijn erg belangrijk in e-commerce- 30% commissie is zwaar overdreven=> stappen richting ministers Lieten (media) en Van Quickenborne (economie)=> vraag om onderzoek of het niet strijdig is met Europese wetgeving over vrije concurrentie=> onderhandelingen met Apple – geen effect=> online reading wordt zeer belangrijk (webapp en html5) • zie ook http://www.boekenvak.be/blog/apple-versus-het-uitgeefbedrijf-een-slechte-deal

50. Andere plannen Boek.be • Combinatie vouchers • Timereading: beperking in tijd • Gidsfunctie voor boekhandel • Micropayments zijn belangrijk • Hybride boeken: • luisterboek en e-boek • Boek + video • Proefprojecten rond de optimalisatie van de workflow binnen uitgeverijen • Proeftuin rond digitale boeken op de Boekenbeurs • Stimuleren van het uitgever van e-boeken (van 6.800 naar 14.000 tegen 2012)