Znaczenie wychowania przedszkolnego dla rozwoju dziecka

1. Ocenianie w przedszkolu – czy to dobry pomysł?Anna Stalmach-Tkaczedukator oświaty, lider zmian, promotor nowej podstawy programowej MEN, ekspert do spraw nowych rozwiązań prawnych

2. Znaczenie wychowania przedszkolnego dla rozwoju dziecka • już w przedszkolu można postawić diagnozę co do potrzeby wyrównania ewentualnych deficytów dziecka i zacząć wyrównywać te deficyty, • najważniejszy etap w życiu dziecka, • kształtuje się znaczna część jego możliwości intelektualnych, • umiejętności wyniesione z przedszkola procentują w szkole, • • Najłatwiej jest wyrównywać szanse edukacyjne u dzieci najmłodszych.

3. PO CO OCENIAMY? Co chcemy osiągnąć poprzez ocenę? Co przez nią osiągamy? Kiedy najtrudniej, a kiedy najłatwiej jest oceniać? Filtr percepcyjny, a ocenianie?

4. Sposoby oceniania nauczyciela przedszkola WZROK UŚMIECH DOTKNIĘCIE RAMIENIA WYBRANIE DO WYKONANIA JAKIEGOŚ ZADANIA ZAWIESZENIE PRACY NA WYSTAWCE PRZYPIĘCIE ODZNAKI DYPLOM BRAWA INNE…

5. OCENIANIE OD NAJMŁODSZYCH LAT OCENIANIE CZŁOWIEKA JUŻ OD NAJMŁODSZYCH LAT WPŁYWA NA JEGO POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI – OCENA JEST NAJWAŻNIEJSZYM A ZARAZEM NAJBARDZIEJ EMOCJONUJĄCYM ELAMENTEM W PROCESIE WYCHOWAWCZYM

6. Przepisna … „POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI” Co jest najważniejsze dla najlepszego przygotowania tej potrawy? • Składniki, jakie są niezbędne do jej przygotowania. • Sposób przyrządzania dania (np. kolejność łączenia składników). • Czas przyrządzania potrawy. • Sposób podania potrawy.

7. e-mail „Wróciłam wczoraj z zebrania w przedszkolu mojego synka, nowy rok - grupa czterolatków, nowe Panie - przedstawiły się jako młode nauczycielki, które nie mają jeszcze doświadczenia ale nowe pomysły: by zaprowadzić dyscyplinę wśród dzieci, Panie wymyśliły, że na koniec dnia dzieci będą oceniały zachowanie każdego z nich, grzeczne dzieci dostaną zieloną karteczkę a niegrzeczne czerwoną /Panie nie oceniają, robią to dzieci/, "a Państwo..." – cytuję: "... będziecie mieli obraz zachowania swoich pociech na ogólnodostępnej tablicy z zawieszonymi karteczkami i nie będziecie musieli nas pytać o ich zachowanie". Zastanawiam się, czy takie ocenianie nie jest krzywdzące dla dzieci, szczególnie tych, które dostają czerwone karteczki /mój syn jak na razie ma zielone znaczki, jest zadowolony i może zmotywowany by być grzecznym – jednak jest to dość wątpliwe, bo gdy go pytam za co ma te naklejki, to raz odpowiada, że za to, że był grzeczny, a innym razem odpowiada, że nie wie – „Pani mi dała”. Czy przyklejanie etykietek nie sprawi, że ten, który jest niegrzeczny, będzie niegrzeczny, skoro się o nim tak mówi, czy takie postępowanie nie doprowadzi, może to zbyt mocne słowo, do szykanowania i przyklejenia bardziej psotnym i żywotnym dzieciom etykiety łobuza, czy to nie rodzice i nauczyciele powinni rozmawiać o zachowaniu dzieci”. www.przedszkolak.pl /forum

8. Rozwijanie u uczniów poczucia własnej wartości

10. Oni odnieśli sukces SUKCES 11 szczebli Po szczeblach drabiny sukcesu Każde dziecko samodzielnie wykonuje swoją postać W ustalonych dniach, np. środy i piątki, odbywa się wspinaczka Nauczyciel wyjaśnia dzieciom, dlaczego nie mogą się wspiąć wyżej Nikt nie spada niżej!

11. Kto zna cel, może podjąć decyzję.Kto podejmie decyzję, odnajdzie spokój. Kto odnajdzie spokój, poczuje się bezpiecznie. Kto poczuje się bezpiecznie, może pomyśleć. Kto myśli, może ulepszać. KONFUCJUSZ

12. Celowe działanie… „Celem jest (…) rozwijanie u dziecka pozytywnych, wewnętrznych cech osobowościowych. Pojęcie dobrej samooceny odnosi się do zdrowych, prawidłowych zachowań i tak samo jak zdrowie nie może być zbyt dobre, dobra samoocena nie może być „za dobra”. Denis Lawrence – psycholog, naukowiec, praktyk

13. Jak ocenić… zamiast kwiatu pociąg…

14. Diagnoza jest opisem aktualnego stanu jednostki. Opis ten powinien ujawniać przyczyny oraz sformułować prognozę. To proces a nie jednorazowa ocena. Nastawiać się powinniśmy na poznawanie zmian zachodzących w rozwoju. J. Doroszewska

15. Metody polecane w fazie procesu diagnozowania: • grupowa dyskusja, podczas której wiele dzieci ma okazję podzielenia się swoimi pomysłami, chociaż nie wszystkie mogą z tej szansy skorzystać. Wówczas bardziej korzystne będzie, aby najpierw dzieci zastanowiły się, pomyślały, co już wiedzą na dany temat, a następnie podzieliły się swoimi przemyśleniami z innymi uczniami, najpierw w parach, a potem w większych grupach;

16. zadawanie pytań otwierających, a więc takich, które zachęcą i pomogą dziecku wydobyć z pamięci informacje, osobiste doświadczenia, które wiążą się z zagadnieniem poruszanym na zajęciach; burza mózgów, metoda, która w ostatnim czasie cieszy się dużą popularnością wśród nauczycieli.

17. wypełnianie kart pracy, pozwalających dziecku przedstawić swój punkt widzenia, którym później może się dzielić z innymi lub weryfikować w działalności badawczej; gry dydaktyczne oraz rozwiązywanie zadań otwartych i półotwartych; sortowanie i klasyfikowanie obiektów jest bardzo użyteczną drogą rejestrowania toku myślenia dziecka; rysowanie pomysłów, a następnie dyskutowanie i omawianie ich w grupach; tworzenie książeczek i pamiętników,

18. Refleksja, ocena, przegląd sprawności i poglądów zdobytych przez dziecko etap ten jest czasem tzw. sprzężenia zwrotnego, w tym okresie dziecko ma okazję zweryfikować swoją dotychczasową wiedzę i skonfrontować ją z nowymi umiejętnościami i sprawnościami. Na tym etapie dziecko uświadamia sobie również zmiany, jakie zafunkcjonowały w jego spostrzeganiu problemów. Inaczej mówiąc, w tej ostatniej fazie procesu kształcenia do zadań nauczyciela należy stworzenie takich sytuacji, w których dziecko zda sobie sprawę, zorientuje się, że potrafi, wie i może o wiele więcej niż przed rozpoczęciem zajęć.

19. FORMALNY WYMIAR „OCENIANIA” W PRZEDSZKOLU „ W przedszkolu diagnozuje się zachowania dzieci. Podejmuje się działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz mające na celu wzmacnianie właściwych zachowań.” „ Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje w przedszkolu” „W przedszkolu analizuje się podejmowane działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań, ocenia się ich skuteczność oraz modyfikuje w razie potrzeb.”

20. I co dalej? „ W przedszkolu diagnozuje się i analizuje osiągnięcia dzieci, uwzględniając ich możliwości rozwojowe. Formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz. Wdrażane wnioski przyczyniają się do rozwijania umiejętności dzieci”. Rozporządzenie MEN z dnia 19 października 2009 r. W sprawie nadzoru pedagogicznego.

21. Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach: §18. ust.1 pkt.1 • Nauczyciele i wychowawcy grup (…) prowadzą działania pedagogiczne mające na celu rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, oraz zaplanowanie ich zaspokojenia w tym: • Obserwację pedagogiczną – zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).

22. Informacja o stanie przygotowania dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej Opanowanie wymagań określonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego w obszarze: 1. Umiejętności społecznych i odporności emocjonalnej: • 1) mocne strony dziecka …. • 2) zauważone trudności….. • 3) podjęte lub potrzebne działania wspierające potrzeby dziecka….. • 4) wskazówki dla rodziców…

23. 2. Umiejętności matematycznych i gotowości do nauki czytania i pisania. • 3. Sprawności motorycznej i koordynacji wzrokowo- -ruchowej. • 4. Samodzielności, w tym umiejętności wykonywania czynności samoobsługowych. I CO DALEJ ???

24. DALEJ MUSIMY ZACZĄĆ OD EMOCJI Wiek przedszkolny i wczesnoszkolny to okres, w którym rozwój emocjonalny dziecka ewoluuje od słabego rozpoznania emocji i braku umiejętności radzenia sobie z nimi ku zwiększeniu kontroli emocjonalnej. Każdą emocję cechują trzy podstawowe komponenty:

25. 3 komponenty • pobudzenieukładu nerwowego, • wyrażanie emocji poprzez mimikę, ruch, • wewnętrzne przeżycie (znaczenie, jakie ma dla danej osoby konkretny bodziec czy sytuacja).

26. W wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym w kształtowaniu reakcji emocjonalnej dominują dwa pierwsze składniki, czyli pobudzenie układu nerwowego i ekspresja motoryczna. • Trzeci, czyli wewnętrzne przeżycie, kształtuje się pod wpływem codziennych doświadczeń.

27. U dzieci – tak jak u osób dorosłych – można zaobserwować różnice w temperamencie, które przejawiają się w natężeniu i czasie trwania reakcji emocjonalnych. Oznacza to, że poszczególne osoby różnią się pod względem sposobu przeżywania różnych uczuć.

28. Przykład • W przypadkuprzeżywania lęku jedno dziecko będzie napięte i wycofane, inne będzie głośno płakać lub krzyczeć, a jeszcze inne zaatakuje źródło swoich obaw. Dlategopoznając dziecko, warto poświęcić czas i uwagę na rozpoznanie jego temperamentu. Łatwiej jest pracować z grupą, gdy wiemy, czego spodziewać się po jej członkach i jak zareagują oni w różnych sytuacjach.

29. Uczucia dziecka w wieku przedszkolnym cechuje: • wysokazmienność, • duża siła. Emocjegwałtownie wybuchają i ulegają szybkim przemianom. Największą zmienność emocjonalną wykazują dzieci trzyletnie. Związane jest to z wrażliwością układu nerwowego oraz wąskim zasobem doświadczeń osobistych. Wzbogacanie wiedzy oraz poznawanie siebie i świata powodują, że dzieci coraz lepiej rozumieją swoje emocje i uczą się wyrażania ich w sposób zrozumiały i akceptowany przez innych.

30. Dziecitrzyletnie: • najchętniej pozostają w kontakcie z osobami dorosłymi, które zapewniają im poczucie bezpieczeństwa i zaspokajają potrzeby; • bawią się same, często obserwują koleżanki i kolegów. Rówieśnicy skoncentrowani na sobie nie stanowią jeszcze na ogół pożądanego towarzystwa; • bawią się obok siebie, nawet gdy korzystają z tych samych zabawek (zabawy równoległe).

31. Ważne • Stymulacją do rozwoju umiejętności współpracy jest organizowanie przez osobę dorosłą wspólnych zabaw i modelowanie zachowań, których rozwoju oczekujemy. • Dlatrzylatkawyrażanie emocji jest sposobem okazywania środowisku potrzeb. Dzieci jeszcze nie nauczyły się odraczania, oczekują więc natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb.

32. Przykład • Dziecko pogodnie bawiąc się zabawką, może w jednej chwili zacząć głośno płakać. Dopytywane o powód rozpaczy może udzielić odpowiedzi zupełnie niezwiązanej z obserwowaną sytuacją np.: “nie ma mamy”, “gdzie jest tata?”, “zgubiłam lalę”.

33. Naturalnym sposobem przeżywania emocji przez dzieci w wieku przedszkolnym są pojawiające się wybuchy płaczu, śmiechu, obrażenie się itp. W związku z docierającymi do dziecka różnorodnymi sygnałami i bodźcami ze środowiska przeżywane przez nie uczucia ulegają szybkim zmianom. Zmiana nastroju trzylatka może wystąpić nagle i często trudno dociec jej przyczyny.

34. Dzieckoczteroletnie: • w związku z postępującym rozwojem mowy znacząco częściej korzysta z różnorodnych słownych form wyrażania emocji, • potraficorazlepiejsygnalizować swoje potrzeby, • uważnie obserwując swoich rówieśników, uczy się rozumieć ich przeżycia, • w zachowaniupojawiają się próby dostosowywania stanu emocjonalnego do stanów emocjonalnych kolegów i koleżanek, • rozwijają się umiejętności współpracy z dziećmi z grupy, • w dalszymciągu potrzebna jest pomoc osoby dorosłej w rozwiązywaniu sytuacji problemowych.

35. Ważne • Rozwój wyobraźni w tym okresie ułatwia dziecku zrozumienie trudnych, złożonych spraw. W wymyślonej sytuacji bezpiecznie może przeżyć emocje, które towarzyszą trudnym dla dziecka zdarzeniom.

36. Czterolatkiucząc się mówić o uczuciach, które pojawiają się w różnych sytuacjach, przygotowują się do rozpoznawania ich i poszerzania repertuaru zachowań umożliwiających dobre przeżywanie emocji. Zadaniem osób dorosłych w tym okresie jest ukazywanie dziecku różnych sposobów zachowania, które w sposób akceptowany przez innych posłuży odreagowaniu przeżywanego napięcia, np. można już bawić się w rysowanie złości czy gniewu: “rozumiem, że cię to rozgniewało, gdy ktoś jest dla mnie niedobry, gniewam się na niego tak...” – i tu na kartce można narysować gmatwaninę krech – “a jak ty jesteś teraz rozgniewany?”.

37. Pięciolatki: • stają się coraz bardziej samodzielne w różnych sferach; • umieją coraz lepiej przewidywać konsekwencje własnych zachowań, nazywać przeżywane uczucia, mówić o swoich obawach. • ze względu na rozwój wyobraźni często pojawiają się w tym wieku emocje związane z wymyślonymi sytuacjami, osobami itp.

38. Ucząc się z wiekiem przewidywania następstw swoich zachowań, dzieci mogą silnie reagować na sytuacje, które kojarzą im się z nieprzyjemnymi konsekwencjami. Dzieci w tymokresie: • corazchętniej i umiejętniej bawią się z rówieśnikami, • potrafią się z nimi dogadywać, • angażują się we wspólne i zespołowe zabawy, • naogół umieją zaakceptować konieczność odczekania na swoją kolej, • zwiększa się ich odporność na frustrację.

39. Gwałtowne, ekspresyjne wybuchy emocji występują znacznie rzadziej niż w wieku 3–4 lat. Wykorzystując rosnącą dojrzałość emocjonalną dzieci, możemy wprowadzać coraz bardziej złożone formy zabaw, w których dziecko może zetknąć się z koniecznością oczekiwania na swoją kolej przeżycia porażki itp

40. Pięciolatki chętnie podejmują różne formy aktywności, umieją zgodnie współpracować, coraz łatwiej opowiadać im o swoich przeżyciach. • Rozwijanie umiejętności mówienia o potrzebach i dolegliwościach powoduje, że dzieci mają większą szansę zrozumienia własnych przeżyć. • Warto zwłaszcza w sytuacjach konfliktów między dziećmi poświęcić czas na przeanalizowanie sytuacji, wysłuchanie uczestników wydarzenia i wspólne poszukiwanie nazw uczuć, które towarzyszyły dzieciom.

41. Ważne • Gdywyjaśniamy przyczyny konfliktu i poszukujemy sposobu rozwiązania, istotne jest wysłuchanie i zachęcanie do wypowiedzenia się wszystkich uczestników zdarzenia. • Częstym błędem dorosłych jest wysłuchiwanie dziecka, które zostało uznane za poszkodowane, z pomijaniem przeżyć i emocji jego przeciwnika. Taka postawa osoby dorosłej powoduje, że dzieci tracą szansę na przyjrzenie się wydarzeniu z różnych perspektyw.

42. W każdej mediacji po konflikcie należy pamiętać, że warunkiem koniecznym do jej podjęcia jest uspokojenie “gorących” emocji. • Do wyjaśnionej i załatwionej sprawy nie należy powracać, wykorzystując ją jako sposób ganienia dziecka np. “znów się tak zachowujesz?”, “pamiętasz, jaki byłeś wczoraj niegrzeczny?”. • Lepiej przypominać o konstruktywnych ustaleniach podjętych na zakończenie rozmowy tzn. “uzgodniliśmy, że nie zabieramy kolegom zabawek, jeśli teraz z nich korzystają”.

43. W wieku przedszkolnym rolę ważnych mechanizmów obronnych pełnią uczucia: • strachu, • złości, • gniewu. Wyrażanie ich przybiera różnorodne formy, od sprzeciwu czy biernego oporu, poprzez głośny krzyk, machanie rękami, kopanie nogami, po atakowanie osób czy niszczenie przedmiotów. Siła tych reakcji zależy od stopnia pobudzenia dziecka, jego temperamentu, a także od dotychczasowych doświadczeń.

44. STRACH • LĘK

45. LĘK WYTWÓRCZY – powstaje na bazie wyobraźni dziecka, wytwarza się w nim np. na podstawie obejrzanej bajki, filmu, programu, opowiadań o „czarnej ręce” lub św. Mikołaju. • LĘK ODTWÓRCZY- powstaje jako następstwo silnego przeżycia, np. traumy: śmierć rodzica, wypadek, zaginięcie w supermarkecie, bicie, choroba, krzyk itp.

46. ZABURZENIA EMOCJI – objawy lęku Zaburzenia emocji (zaburzenia afektywne) przejawiają się w postaci zaburzonych zachowań dzieci - reakcja dziecka jest niewspółmierna do bodźca Zachowanie nie pozwala dziecku na regulację stosunków z otoczeniem oraz na zaspokojenie jego podstawowych potrzeb psychicznych. Objawami zaburzonego zachowania mogą być: agresja, moczenie, jąkanie, bladość skóry,

47. Cechy emocjonalne istotne dla osiągnięcia sukcesu: • Empatia • Umiejętność wyrażania i rozumienia uczuć • Niezależność • Umiejętność dostosowania się do zmian • Budzenie sympatii • Umiejętność rozwiązywania problemów • Wytrwałość • Przyjazny stosunek do ludzi i świata • Grzeczność • Okazywanie szacunku innym

48. Zanim zaszufladkujemy ZAINTERESOWANIA – wskazują na to, co człowiek LUBI robić. UMYSŁOWE I FIZYCZNE ZDOLNOŚCI – wskazują na to, co człowiek MOŻE robić. INTELIGENCJA EMOCJONALNA – wskazuje na to, co człowiek rzeczywiście robi i będzie robić.

49. NAJNIŻSZE WYNIKI osiągają osoby wymagające prowadzenia przez innych oraz unikające podejmowania decyzji. • POŚREDNIE WYNIKI wskazują na zdolność do podejmowania własnych decyzji, przy skłonności do kierowania się cudzymi radami i wskazówkami. • WYSOKIE WYNIKI osiągają osoby, które lubią rozwiązywać problemy, jednak decyzje podejmują w porozumieniu z innymi. • NAJWYŻSZE WYNIKI charakteryzują osoby autokratyczne, mające potrzebę samodzielnego kontrolowania wszelkich decyzji.

50. Emocje – utrzymują się kilka sekund w pełnym natężeniu. • Nie możemy ich wybrać – ale możemy nauczyć się nad nimi panować. • Emocje wpływają na nasze postrzeganie okoliczności (zawężając pole widzenia do minimum, np. akcentując wybiórczo niektóre tylko elementy np. w stanie zakochania się) oraz działanie (ograniczając do niewielu rutynowych reakcji).