Prawo rynku finansowego

1. Prawo rynku finansowego dr hab. Witold Srokosz, prof. UWr Wrocław 2019

2. Podstawowa literatura W .Srokosz, P. Zawadzka, Prawo finansów publicznych z kazusami i pytaniami. Rozdział IX, red. nauk. W. Miemiec, Warszawa 2018

3. Literatura uzupełniająca 1. Z. Ofiarski, Prawo bankowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2017 2. W. Srokosz, Reglamentacja świadczenia usług finansowych, Monitor Prawa Bankowego 2019, Nr 3, s. 92 – 108. 3. Prawo rynku finansowego. Doktryna, instytucje, praktyka, red. naukowa A. Jurkowska – Zeidler, M. Olszak, Warszawa 2016 4. System prawa finansowego, Tom IV, Prawo walutowe, Prawo dewizowe, Prawo Rynku Finansowego, pod. red. Jana Głuchowskiego, Warszwa 2010. 5. Wykład prawa rynku finansowego, red. A. Jurkowska - Zeidler, A. Nadolska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2017

4. Plan wykładu • Prawo bankowe i prawo rynku finansowego jako dział prawa oraz źródła prawa bankowego i prawa rynku finansowego • Rynek finansowy Unii Europejskiej i Polski • System bankowy Polski i Unii Europejskiej (pojęcie, struktura, elementy) • Rodzaje instytucji finansowych • Tworzenie i organizacja instytucji finansowych • Narodowy Bank Polski (status prawny, funkcje, cele i zadania oraz organy) • Nadzór finansowy • Usługi finansowe

5. Prawo bankowe a prawo rynku finansowego prawo bankowe ----- > dział prawa finansowego, do którego kwalifikuje się wszystkie normy regulujące organizację i funkcjonowanie systemu bankowego prawo bankowe dotyczy również relacji pomiędzy bankami a ich klientami, które to relacje mają charakter cywilnoprawny PRAWO BANKOWE PUBLICZNE PRYWATNE

6. Prawo bankowe a prawo rynku finansowego Prawo bankowe, jako pewien całościowy system norm prawnych, w którym nakładają się metody regulacji cywilnoprawnej i administracyjnoprawnej w tym samym obszarze stosunków społecznych (działalność bankowa), znajduje się na pograniczu, między gałęziami prawa finansowego i prawa cywilnego.

7. Prawo bankowe a prawo rynku finansowego

8. Prawo rynku finansowego Prawo rynku finansowego kreuje infrastrukturę instytucjonalną świadczenia usług finansowych przez uprawnione podmioty. prawo rynku finansowego : - określa katalog usług finansowych, - określa podmioty uprawnione do wykonywania usług finansowych, - wskazuje warunki podejmowania przez te podmioty działalności polegającej na świadczeniu usług finansowych oraz warunki wykonywania przez nie tej działalności na rynku finansowym, - reglamentuje prowadzenie działalności polegającej na świadczeniu usług finansowych poprzez wprowadzenie obowiązku uzyskiwania stosowanych zezwoleń lub wpisów do odpowiednich rejestrów, - określa tzw. normy ostrożnościowe, - w celu zapewnienia przestrzegania norm ostrożnościowych kreuje system kontroli i nadzoru na podmiotami świadczącymi usługi finansowe.

9. Prawo rynku finansowego Dla każdego, tradycyjnie wyróżnianego sektora rynku finansowego można wskazać osobny system norm prawnych, który zawiera się w prawie rynku finansowego. • prawo bankowe - prawo rynku kapitałowego, - prawo ubezpieczeniowe, - prawo sektora rynku usług płatniczych - prawo sektora spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych (z perspektywy dydaktycznej i doktrynalnej regulację tego sektora należy objąć zakresem prawa bankowego) - regulacja prawna sektora rynku usług płatniczych (z perspektywy dydaktycznej i doktrynalnej regulację tego sektora należy objąć zakresem prawa bankowego) Ponadto w ramach prawa rynku finansowego należy wskazać regulacje prawne ponadsektorowe, które nie dotyczą poszczególnych instytucji finansowych, lecz infrastruktury rynku finansowego (np. przepisy najważniejszej ustawy dla publicznego polskiego prawa rynku finansowego, jaką jest ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym).

10. Źródła prawa rynku finansowego Konstytucja RP, Traktaty (przede wszystkim Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej), - dyrektywy, - rozporządzenia unijne, - ratyfikowane umowy międzynarodowe, - ustawy, - rozporządzenia.

11. Źródła prawa rynku finansowego soft law (miękkie prawo) wyróżnia je to, że podmiot, którego takie prawo dotyczy, stosuje się do norm soft law, pomimo braku formalnego obowiązku przestrzegania tego prawa, tj. normy soft law nie są zawarte w aktach prawa będących źródłem prawa powszechnie obowiązującego.

12. Normy soft law wprowadzane przy aktywnym udziale instytucji finansowych na zasadzie tzw. samoregulacji wprowadzane samodzielnie przez organy nadzorcze wytyczne i zalecenia wydawane przez europejskie organy nadzoru finansowego wydawane przez KNF wytyczne i rekomendacje

16. Źródła prawa – prawo bankowe KONSTYTUCJA Art. 227 ust. 1 Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

17. Cele i zadania EBC i ESBC TFUE Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen. Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty (ustanowionych w artykule 2). ESBC działa w poszanowaniu zasady otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją, sprzyjając efektywnej alokacji zasobów oraz zgodnie z zasadami określonymi w artykule 4.

18. Źródła prawa (prawo bankowe) DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE Dz. Urz. UE L 176 z 27.06.2013 r.

19. Źródła prawa (prawo bankowe) ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 Dz. Urz. UE L 176 z 27.06.2013

20. Źródła prawa (prawo bankowe) • Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002, Nr 72, poz. 665, ze zm.) • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. Nr 140, poz. 938, ze zm.) • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 940, ze zm.) • Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz. U. nr 119, poz. 1252)

21. System finansowy Polski i Unii Europejskiej – Jednolity Rynek Finansowy Rynek finansowy (definicja ekonomiczna) - https://www.nbportal.pl/slownik/pozycje-slownika/rynek-finansowy miejsce, w którym są zawierane transakcje kupna i sprzedaży różnych form kapitału pieniężnego, na różne terminy i w oparciu o różne instrumenty finansowe. Uczestnikami rynku finansowego są z jednej strony podmioty potrzebujące kapitału, kreujące popyt, natomiast z drugiej strony – podmioty dysponujące nadwyżkami finansowymi, tworzące podaż kapitału. Dzięki temu zwiększa się efektywność wykorzystania zasobów w gospodarce. Instrument finansowy (W SENSIE EKONOMICZNYM!) jest umową, która reguluje wzajemne relacje finansowe pomiędzy stronami, w jakich one pozostają od chwili zawarcia tej umowy. Do instrumentów finansowych zalicza się m.in.: - papiery wartościowe, - jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych otwartych, - instrumenty rynku pieniężnego, - instrumenty pochodne, - kontrakty na różnicę. Współczesny rynek finansowy składa się z następujących segmentów: -rynek pieniężny, -rynek kapitałowy, -rynek walutowy, -rynek terminowy i rynek depozytowo-kredytowy. Każdy z tych segmentów odgrywa inną rolę w zaspokajaniu potrzeb uczestników rynku finansowego

22. Jednolity Rynek Finansowy • Sytuacja, gdy rynek nie ogranicza się do obszaru jednego państwa, zwłaszcza państwa unitarnego, lecz obejmuje terytorium oznaczone w inny sposób. ----- rynek wewnętrzny UE • Zunifikowana organizacja i nadzór nad rynkiem finansowym, który istnieje w każdym z państw członkowskich UE, a nawet poza jej ramami (zrównanie państw należących do EOG z państwami członkowskimi UE) • Organizacja rynku finansowego ma zapewnić bezpieczeństwo uczestnikom rynku. • Chodzi o utworzenie STRUKTURY INSTYTUCJONALNEJ świadczenia usług finansowych przez podmioty dopuszczone do tego rodzaju działalności. • W ramach tej struktury instytucjonalnej PAŃSTWO : określa katalog usług finansowych, - określa podmioty uprawnione do wykonywania usług finansowych, - wskazuje warunki podejmowania przez te podmioty działalności polegającej na świadczeniu usług finansowych oraz warunki wykonywania przez nie tej działalności na rynku finansowym, - reglamentuje prowadzenie działalności polegającej na świadczeniu usług finansowych poprzez wprowadzenie obowiązku uzyskiwania stosowanych zezwoleń lub wpisów do odpowiednich rejestrów, - określa tzw. normy ostrożnościowe, - w celu zapewnienia przestrzegania norm ostrożnościowych kreuje system kontroli i nadzoru na podmiotami świadczącymi usługi finansowe.

23. ZAŁĄCZNIK I do dyrektywy 2013/36/UE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi) WYKAZ RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI PODLEGAJĄCYCH WZAJEMNEMU UZNAWANIU (usługi wykonywane przez INSTYTUCJE KREDYTOWE – usługi bankowe i inwestycyjne) 1. Przyjmowanie depozytów i innych środków podlegających zwrotowi. 2. Udzielanie kredytów, w tym między innymi: kredyt konsumencki, umowy kredytowe dotyczące nieruchomości, faktoring z regresem lub bez, finansowanie transakcji handlowych (w tym forfeiting). 3. Leasing finansowy. 4. Usługi płatnicze zgodnie z definicją w art. 4 ust. 3 dyrektywy 2007/64/WE. 5. Emisja innych środków płatności i administrowanie nimi (np. czeków podróżnych i czeków bankierskich), o ile działalność ta nie jest objęta pkt 4. 6. Gwarancje i zobowiązania. 7. Obrót na własny rachunek lub na rachunek klienta dowolną z następujących pozycji: a) instrumentami rynku pieniężnego (czekami, wekslami, certyfikatami depozytowymi itp.); b) dewizami; c) opcjami i terminowymi umowami na instrumenty finansowe typu „futures”; d) instrumentami stopy procentowej i wymiany walutowej; e) zbywalnymi papierami wartościowymi.

24. 8. Uczestniczenie w emisji papierów wartościowych i świadczenie usług związanych z taką emisją. 9. Doradztwo dla przedsiębiorstw gospodarczych w zakresie struktury kapitałowej, strategii przemysłowej i kwestii z nimi związanych, jak również doradztwo i usługi dotyczące łączenia się oraz nabywania przedsiębiorstw gospodarczych. 10. Pośrednictwo na rynku pieniężnym. 11. Zarządzanie portfelem i doradztwo inwestycyjne. 12. Przechowywanie papierów wartościowych i administrowanie nimi. 13. Usługi w zakresie opiniowania kredytobiorców. 14. Przechowywanie w sejfach. 15. Emisja pieniądza elektronicznego. Usługi oraz działalność przewidziane w sekcjach A i B załącznika I do dyrektywy 2004/39/WE odnoszące się do instrumentów finansowych przewidzianych w sekcji C załącznika I do tej dyrektywy, podlegają wzajemnemu uznawaniu zgodnie z niniejszą dyrektywą.

25. „wielostronna platforma obrotu” lub „MTF” oznacza system wielostronny prowadzony przez firmę inwestycyjną lub operatora rynku, który kojarzy wiele deklaracji gotowości zakupu i sprzedaży instrumentów finansowych przez osoby trzecie – w systemie i zgodnie ze swoimi zasadami niemającymi charakteru uznaniowego – w sposób skutkujący zawarciem kontraktu, zgodnie z tytułem II niniejszej dyrektywy Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE Tekst mający znaczenie dla EOG ZAŁĄCZNIK I WYKAZY USŁUG I DZIAŁALNOŚCI ORAZ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH SEKCJA A Usługi inwestycyjne i działalność inwestycyjna 1) Przyjmowanie i przekazywanie zleceń w odniesieniu do jednego lub większej liczby instrumentów finansowych; 2) Wykonywanie zleceń na rachunek klientów; 3) Zawieranie transakcji na własny rachunek; 4) Zarządzanie portfelem; 5) Doradztwo inwestycyjne; 6) Gwarantowanie emisji instrumentów finansowych lub subemisja instrumentów finansowych z gwarancją przejęcia emisji; 7) Subemisja instrumentów finansowych bez gwarancji przejęcia emisji; 8) Prowadzenie MTF (wielostronnych platform obrotu) 9) Prowadzenie OTF (zorganizowanych platform obrotu) „zorganizowana platforma obrotu” lub „OTF” oznacza system wielostronny niebędący rynkiem regulowanym ani MTF, w ramach którego umożliwia się interakcję wielu deklaracji gotowości zakupu i sprzedaży obligacji, strukturyzowanych produktów finansowych, uprawnień do emisji lub instrumentów pochodnych, składanych przez osoby trzecie w sposób skutkujący zawarciem kontraktu, zgodnie z tytułem II niniejszej dyrektywy

26. SEKCJA B Usługi dodatkowe 1) Sprawowanie pieczy nad instrumentami finansowymi oraz administrowanie nimi na rachunek klientów, w tym przechowywanie i usługi powiązane, takie jak zarządzanie środkami pieniężnymi/zabezpieczeniem, z wyłączeniem prowadzenia rachunków papierów wartościowych na najwyższym poziomie ewidencji; 2) Udzielanie kredytów lub pożyczek inwestorowi, umożliwiając mu zawieranie transakcji obejmujących jeden lub większą liczbę instrumentów finansowych, w przypadku gdy firma udzielająca kredytu lub pożyczki jest zaangażowana w transakcję; 3) Doradztwo dla przedsiębiorstw odnoszące się do struktury kapitałowej, strategii i odnośnych kwestii, jak również doradztwo i usługi dotyczące łączenia się oraz nabywania przedsiębiorstw; 4) Usługi dewizowe, w przypadku gdy są one związane ze świadczeniem usług inwestycyjnych; 5) Badania inwestycyjne i analiza finansowa lub inne formy ogólnych rekomendacji odnoszących się do transakcji na instrumentach finansowych; 6) Usługi związane z ubezpieczaniem; 7) Usługi inwestycyjne i działalność inwestycyjna, a także usługi dodatkowe z rodzaju uwzględnionego na podstawie załącznika 1 sekcja A lub B, dotyczące instrumentów bazowych dla instrumentów pochodnych uwzględnionych na podstawie sekcji C pkt 5, 6, 7 i 10, w przypadku gdy są one związane ze świadczeniem usług inwestycyjnych lub dodatkowych.

27. EKCJA C Instrumenty finansowe 1) Zbywalne papiery wartościowe; 2) Instrumenty rynku pieniężnego; 3) Jednostki uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania; 4) Transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swap, kontrakty terminowe typu forward oraz wszelkie inne kontrakty pochodne dotyczące papierów wartościowych, instrumentów dewizowych, stóp procentowych lub oprocentowania, uprawnień do emisji lub innych instrumentów pochodnych, indeksów finansowych lub środków finansowych, które można rozliczać fizycznie lub w środkach pieniężnych; 5) Transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swap, kontrakty terminowe typu forward oraz wszelkie inne kontrakty pochodne dotyczące towarów, które muszą być rozliczane w środkach pieniężnych lub które mogą być rozliczane w środkach pieniężnych według uznania jednej ze stron, w przypadku innym niż niedotrzymanie warunków lub innego rodzaju zdarzenie skutkujące rozwiązaniem kontraktu; 6) Transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swapy oraz wszelkie inne kontrakty pochodne dotyczące towarów, które można rozliczać fizycznie, pod warunkiem że podlegają one obrotowi na rynku regulowanym, MTF lub OTF, z wyjątkiem produktów energetycznych sprzedawanych w obrocie hurtowym, stanowiących przedmiot obrotu na OTF, które muszą być rozliczane fizycznie; 7) Transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swap, kontrakty terminowe typu forward oraz wszelkie inne kontrakty pochodne dotyczące towarów, które można rozliczać fizycznie oraz które nie zostały wymienione w inny sposób w pkt 6 niniejszej sekcji i które nie są przeznaczone do celów handlowych i wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych; 8) Instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego; 9) Kontrakty finansowe na transakcje różnicowe; 10) Transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swapy, kontrakty terminowe typu forward oraz wszelkie inne kontrakty pochodne odnoszące się do stawek klimatycznych, opłat przewozowych lub stóp inflacji lub innych urzędowych danych statystycznych, które muszą być rozliczane w środkach pieniężnych lub można rozliczać w środkach pieniężnych według uznania jednej ze stron w przypadku innym niż niedotrzymanie warunków lub innego rodzaju zdarzenia skutkującego rozwiązaniem kontraktu, a także wszelkiego rodzaju inne kontrakty pochodne dotyczące aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz środków niewymienionych gdzie indziej w tej sekcji, które wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych, uwzględniając, między innymi, czy podlegają one obrotowi na rynku regulowanym, OTF lub MTF; 11) Uprawnienia do emisji obejmujące dowolne jednostki uznane za spełniające wymogi dyrektywy 2003/87/WE (system handlu uprawnieniami do emisji).

28. „zatwierdzony podmiot publikujący” lub „APA” oznacza osobę upoważnioną na mocy niniejszej dyrektywy do świadczenia usług polegających na upublicznianiu informacji dotyczących obrotu w imieniu firm inwestycyjnych zgodnie z art. 20 i 21 rozporządzenia(UE) nr 600/2014; EKCJA D Usługi w zakresie udostępniania informacji 1) Prowadzenie APA (zatwierdzonych podmiotów publikujących); 2) Prowadzenie CTP (dostawców informacji skonsolidowanych); 3) Obsługa ARM (zatwierdzonych mechanizmów sprawozdawczych). „dostawca informacji skonsolidowanych” lub „CTP” oznacza osobę upoważnioną na mocy niniejszej dyrektywy do świadczenia usług polegających na gromadzeniu informacji dotyczących obrotu dla instrumentów finansowych wymienionych w art. 6, 7, 10, 12 i 13, 20 i 21 rozporządzenia (UE) nr 600/2014 z rynków regulowanych, MTF, OTF i APA oraz ich konsolidację w ciągły elektroniczny strumień danych bieżących, obejmujący dane o cenie i wolumenie dla poszczególnych instrumentów finansowych; „zatwierdzony mechanizm sprawozdawczy” lub „ARM” oznacza osobę upoważnioną na mocy niniejszej dyrektywy do świadczenia usług polegających na zgłaszaniu szczegółów transakcji właściwym organom lub ESMA w imieniu firm inwestycyjnych;

29. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG) ZAŁĄCZNIK I USŁUGI PŁATNICZE (zgodnie z definicją w art. 4 pkt 3) 1. Usługi umożliwiające złożenie gotówki na rachunku płatniczym oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku płatniczego. 2. Usługi umożliwiające wypłatę gotówki z rachunku płatniczego oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku płatniczego. 3. Realizacja transakcji płatniczych, w tym transfery środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy usług płatniczych użytkownika lub u innego dostawcy usług płatniczych: a) realizacja poleceń zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty; b) realizacja transakcji płatniczych przy użyciu karty płatniczej lub podobnego urządzenia; c) realizacja poleceń przelewu, w tym zleceń stałych.

30. 4. Realizacja transakcji płatniczych, jeżeli środki pieniężne mają pokrycie w linii kredytowej przyznanej użytkownikowi usług płatniczych: a) realizacja poleceń zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty; b) realizacja transakcji płatniczych przy użyciu karty płatniczej lub podobnego urządzenia; c) realizacja poleceń przelewu, w tym zleceń stałych. 5. Wydawanie instrumentów płatniczych lub usługi acquiringu transakcji płatniczych. 6. Usługi przekazu pieniężnego. 7. Usługi inicjowania płatności. 8. Usługi dostępu do informacji o rachunku.

31. Instytucje finansowe Instytucja finansowa w wąskim znaczeniu : Według art. 4 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia 575/2013/UE instytucja finansowa oznacza podmiot inny niż instytucja (czyli inny niż instytucja kredytowa lub firma inwestycyjna w rozumieniu rozporządzenia 575/2013/UE), którego podstawową działalnością jest nabywanie pakietów akcji lub wykonywanie co najmniej jednego spośród rodzajów działalności wymienionych w pkt 2–12 i pkt 15 załącznika I do dyrektywy 2013/36/UE (CRD IV). Pojęcie to obejmuje również finansowe spółki holdingowe, finansowe spółki holdingowe o działalności mieszanej, instytucje płatnicze w rozumieniu dyrektywy 2007/64/WE (PSD) i spółki zarządzania aktywami. Pojęcie instytucji finansowej w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia 2013/36/UE nie obejmuje jednak ubezpieczeniowych spółek holdingowych i ubezpieczeniowych spółek holdingowych prowadzących działalność mieszaną.

32. Instytucja finansowa w szerokim znaczeniu Działalność na rynku finansowym jest co do zasady działalnością reglamentowaną. Według art. 22 Konstytucji RP ograniczenie działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Według dyrektywy 2013/36/UE (CRD IV) państwa członkowskie wymagają uzyskania przez instytucje kredytowe zezwolenia przed rozpoczęciem działalności. Definicję instytucji kredytowej zawiera rozporządzenie 575/2013/UE – jest to podmiot, którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych zwrotnych środków finansowych od ludności oraz na udzielaniu kredytów na swój własny rachunek. Polskie prawo bankowe, implementując regulacje unijne, wymaga, aby podmiot wykonujący działalność instytucji kredytowej (działalność depozytowo-kredytową), czyli podmiot spełniający definicję banku wskazaną w art. 2 pr. bank., uzyskał stosowne zezwolenie KNF. W ujęciu formalnym są to dwa odrębne zezwolenia. Założyciele banku muszą najpierw uzyskać zezwolenie na utworzenie banku (art. 34 pr. bank.), a potem bank musi uzyskać zezwolenie na rozpoczęcie działalności – z wnioskiem o wydanie takiego zezwolenia występuje zarząd banku (art. 36 pr. bank.).

36. katalog instytucji finansowych Katalog instytucji finansowych

37. System bankowy Zorganizowana według pewnych zasad całość, której elementami są działające w danym kraju i wdanym czasie banki oraz te organy i podmioty, które powołane są wyłącznie do działania na rzecz banków lub ich klientów.

38. Czynności bankowe Czynności bankowe zastrzeżone dla banków (sensu stricto) 1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, 2) prowadzenie innych rachunków bankowych, 3) udzielanie kredytów, 4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw, 5) emitowanie bankowych papierów wartościowych, 6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych, 6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego, 7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach. art. 5 ust. 1 pr. bank.

39. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki (sensu largo): 1) udzielanie pożyczek pieniężnych, 2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty, 3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu świadczenie usług płatniczych oraz wydawanie pieniądza elektronicznego, 4) terminowe operacje finansowe, 5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, 6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, 7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych, 8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń, 9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, 10) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym. 11) pośrednictwo w zawieraniu umów lokaty strukturyzowanej; 12) doradztwo w odniesieniu do lokat strukturyzowanych. art. 5 ust. 2 pr. bank.

40. Art. 6. Poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2, banki mogą: 1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, 2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych, 3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi, 4) dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika, 5) nabywać i zbywać nieruchomości, 6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych, 6a) świadczyć usługi zaufania oraz wydawać środki identyfikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o usługach zaufania, 7) świadczyć inne usługi finansowe, 8) wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.

41. ochrona nazwy „bank” lub „kasa” Art. 3. Wyrazy "bank" lub "kasa" mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2, z tym że:   1)  nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów "bank" lub "kasa", z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych,  2)  wyraz "kasa" może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.

42. Sankcje za wykonywanie czynności bankowych bez zezwolenia Art. 170.  1. Wykonywanie czynności bankowych bez zezwolenia nie stanowi podstawy do pobierania oprocentowania, prowizji, opłat ani innego wynagrodzenia. 2. Kto otrzymał oprocentowanie, prowizję, opłatę lub inne wynagrodzenie za czynności, o których mowa w ust. 1, jest zobowiązany do ich zwrotu.

43. Art. 171. 1. Kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 5.000.000 10.000.000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 3 5. 2. Tej samej karze podlega, kto, prowadząc działalność zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie, używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów "bank" lub "kasa". 3. Tej samej karze podlega także ten, kto dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 lub 2 działając w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

44. Rodzaje banków kryterium: forma organizacyjno – prawna • banki państwowe • banki spółdzielcze • banki działające w formie spółki akcyjnej kryterium: lokalizacja banku • krajowe • zagraniczne • instytucje kredytowe Kryterium: rodzaj wykonywanych przez bank czynności bankowych • uniwersalne • Hipoteczne • Inwestycyjne • domicylowe

45. Bank uniwersalny Do zakresu działania banków uniwersalnych należą czynności wymienione w art. 5 ust. 1 i 2 pr. bank. oraz działalność wskazana w art. 6 pr. bank.

46. banki hipoteczne: Ustawa z dnia 29.08.1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych – lex specialis w stosunku do ustawy Prawo bankowe Art. 3. 1. Hipoteczny list zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami, w którym to liście bank hipoteczny zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych.

47. 2. Publiczny list zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu: 1) kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem Narodowego Banku Polskiego, Europejskiego Banku Centralnego, rządów lub banków centralnych państw członkowskich Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, oraz gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa zgodnie z przepisami odrębnych ustaw, albo 2) kredytów udzielonych podmiotom wymienionym w pkt 1, albo 3) kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem jednostek samorządu terytorialnego oraz kredytów udzielonych jednostkom samorządu terytorialnego.

48. O specyfice banku hipotecznego decyduje katalog podstawowych czynności, które może wykonywać. Art. 11a - Bank hipoteczny może wykonywać wyłącznie czynności określone w ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych

49. Założenia szczegółowe polskiego modelu bankowości hipotecznej* • Ograniczenie możliwości udzielania zezwoleń na prowadzenie działalności bankowej do wyspecjalizowanych podmiotów. • Ograniczenie zakresu działalności banku hipotecznego do czynności o niskim stopniu ryzyka • Poddanie gospodarki finansowej banku hipotecznego szczególnym wymogom, przede wszystkim: a) ścisłego powiązania wielkości emisji listów zastawnych z wysokością funduszy własnych banków

50. b) Uzależnienie wysokości emisji listów zastawnych od sumy udzielonych kredytów i bankowo – hipotecznej wartości nieruchomości 4. poddanie banku hipotecznego złożonemu nadzorowi powiernika i jego zastępcy oraz KNF * za M. Olszak, Bank hipoteczny jako bank specjalistyczny, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 1999, Nr 7-8, s. 15.