METODE (NAČINI) PRIKUPLJANJA PODATAKA

1. METODE (NAČINI) PRIKUPLJANJA PODATAKA .

2. 1. Posmatranje Posmatranje je najstariji najrasprostranjeniji metod prikupljanja činjenica, kako o prirodnim tako i u društvenim pojavama putem neposrednog čulnog opažaja tih pojava. Od običnog, laičkog posmatranja, naučno posmatraje se razlikuje po tome što je: selektivno; sistematsko, i stručno. .

3. 1.1. Klasifikacije posmatranja Postoje različite klasifikacije posmatranja. Ono se najčešće deli po: obimu pojava koje se obuhvataju posmatranjem, i ulozi koju posmatrač ima u procesu posmatranja. .

4. 1.2. Posmatranje po obimu pojava Po obimu pojava koje se obuhvataju posmatranja se dele na: pojedinačno, i kompleksno. .

5. 1.3.Pojedinačno posmatranje Pojedinačnoposmatranje jeusmereno na proučavanje pojedinačnih moralnih pojava i komunikacija u organizacijama - pojedinačnih moralnih događaja i pojedinačnih komunikacionih procesa. .

6. 1.4. Kompleksno poosmatranje Kompleksnoposmatranje je usmereno na proučavanje organizacionih, složenih i dugoročnih moralnih pojava. Ono je, u odnosu na pojedinačno posmatranje, mnogo elastičnije. Kod pojedinačnog posmatranja plan posmatranja je precizno i detaljno razrađen i posmatrač se tog plana dosledno drži. Međutim, kod kompleksnog posmatranja, zbog složenosti poslovnog morala i poslovnih komunikacija koje se posmatraju i dugotrajnosti posmatranja, plan posmatranja se, zavisno od toka i od rezultata posmatranja, može u procesu istraživanja menjati. .

7. 1.5. Po ulozi koju posmatrač ima u procesu posmatramja Po ulozi koju posmatrač ima u procesu posmatranja ona se dele na: 1.posmatranje sa učestvovanjem 2. posmatranje bez učestvovanja .

8. 1.5. Posmatranja po ulozi posmatrača Posmatranje sa učestvovanjem jeste ono kada posmatrač živi i radi u sredini koju posmatra. Posmatranje sa učestvovanjem, zavisno od uloge koju posmatrač ima u sredini koju ispituje, može se javiti u sledećim oblicima: posmatrač je potpun učesnik događaja koji proučava. On stanuje, radi i živi u sredini koju posmatra, ali sredina ne zna da on u njoj živi da bi je posmatrao; posmatrač se nalazi u ulozi učesnika – posmatrača. On vrši određenu radnu ulogu u sredini koju proučava sa svim pravima i obavezama kao i drugi članovi, ali sredina zna da on pored te uloge vrši i posmatranje; treći oblik posmatranja razlikuje se od prethodnog po tome što u njemu preovladava posmatračka uloga nad radnom. Posmatrač se ovde nalazi u ulozi posmatrača učesnika. On nije striktno vezan za određenu radnu ulogu, naprotiv, može da vrši različite uloge ako mu to obezbeđuje lakše i potpunije posmatranje, i posmatrač se nalazi u ulozi čistog posmatrača. On živi u sredini koju izučava, ali ne obavlja nikakvu praktičnu funkciju nego je pasivan posmatrač toka događaja sa strane. Uloga posmatrača je i ovde, kao kod prethodna dva oblika, poznata sredini. .

9. 1.5. Posmatranje po ulozi posmatrača Posmatranje bez učestvovanja je ono u kome posmatrač ni u kakvom obliku ne učestvuje aktivno u životu i radu sredine koju ispituje. .

10. 2. Ispitivanje Ispitivanje je drugi veoma rasprostranjen način prikupljanja podataka u savremenim istraživanjima poslovnog morala. Za razliku od posmatranja, pri kojem se do podataka o pojavi koja se istražuje dolazi neposrednim čulnim opažanjem same pojave, kod ispitivanja se podaci prikupljaju preko iskaza drugih subjekata (ispitanika). Metodom ispitivanja podaci se prikupljaju tako što ispitivač postavlja pitanja o nekim organizacionim moralnim i komunikativnim pojavama i događajima na koja ispitivani odgovara. Zavisno od toga kako se ispitivač odnosi prema ispitaniku u toku ispitivanja, ispiti-vanje može da bude: blago; neutralno; oštro ili strogo ispitivanje. .

11. 2.1. Blago ispitivanje Blago ispitivanje je ono kada ispitivač nastoji da uspostavi što prisniji odnos sa ispitanikom i da stekne njegovo potpuno poverenje. Ovim načinom se obično traže obaveštenja i podaci koji treba dublje da osvetle ispitanikovu ličnost, a ne samo njegov stav o određenim organizacionim pojavama – pojavama poslovnog morala i poslovnih komunikacija. .

12. 2.2. Neutralno ispitivanje Neutralno ispitivanje je najrasprostranje-niji tip ispitivanja. Za njega je karakteristično to što se ispitivač prema ispitaniku odnosi krajnje neutralno i poslovno. On bez ikakvih intimiziranja vrši svoj posao prema unapred predviđenom postupku i evidentira odgovore onako kako su dati. .

13. 2.3. Oštro ili strogo ispitivanje Oštro ili strogo ispitivanje je sušta suprotnost neutralnom ispitivanju - po formi je vrlo blisko saslušanju u istražnom postupku. Kao i kod istražnog postupka, oštro naučno ispitivanje stavlja ispitanika u psihološki vrlo složene situacije kako bi se dobio što istinitiji odgovor. Od ispitanika se traži da brzo, bez razmišljanja, odgovara na postavljena pitanja, predočavaju mu se sve protivurečnosti u iskazima, pojedina pitanja se namerno postavljaju na preskok radi iznenađenja, itd. Ovaj tip ispitivanja, iako često obezbeđuje istinitija saznanja od drugih tipova, retko se primenjuje u nauci zbog brojnih etičkih problema sa kojima je skopčana njegova primena. .

14. 2.3. Istraživačke tehnike ispitivanja U prikupljanju podataka metodom ispitivanja, kao istraživačke tehnike koriste se intervju i anketa i zato se ispitivanje, zavisno od tehnike koja se upotrebljava, često deli na: intervjuisanje, i anketiranje. .

15. 2.3.1.Intervjuisanje Pod intervjuom (razgovorom) uglavnom se podrazumeva prikupljanje podataka putem govornog opštenja između ispitivača i ispitanika. Od običnog, svakodnevnog razgovora naučni razgovor se razlikuje po tome što je njegov sadržaj, tok i način u manjoj ili većoj meri određen naučnim ciljem istraživanja. .

16. 2.3.1. Intervjuisanje Zavisno od naučnog cilja koji se pred istraživanjem postavlja, razlikuju se tri tipa intervjua: slobodni ili neusmereni; usmereni ili dubinski, i panel intervju. .

17. 2.3.1. Intervjuisanje Slobodni ili neusmereni intervju koristi se kad se žele prikupiti opšti podaci o pojavi koja se ispituje, kada se traga za početnom i globalnom slikom pojave koja se istražuje. S obzirom na tako postavljen cilj, ispitivač ima veliku slobodu pri postavljanju pitanja kako u po gledu njihovog sadržaja tako i oblika i redosleda .

18. 2.3.1. Intervjuisanje Usmereni ili dubinski intervju upotrebljava se za prikupljanje podataka o dubinskim, skrivenim slojevima pojave koja se istražuje. Sloboda ispitivača je ovde svedena na minimum, jer se razgovor odvija prema precizno utvrđenom sadržaju i postupku naznačenom u osnovama za razgovor. .

19. 2.3.1. Intervjuisanje Panel intervju je specifična vrsta usmerenog intervjua. On se koristi za proučavanje dugotrajnih i promenljivih pojava, a sastoji se u razgovoru koji se vrši u određenim vreme-nskim razmacima kako bi se uočile promene u pojavi. Kao i kod usmerenog intervjua, i ovde je sadržaj i tok razgovora ispitivača sa ispitanikom unapred određen i definisan u osnovama za razgovor. .

20. 2.3.2. Anketiranje Anketiranje, za razliku od intervjua, jeste takva tehnika ispitivanja kod koje ne dolazi do neposredne, lične komunikacije između ispitivača i ispitanika, nego se ispitivanje obavlja preko pisanog upitnika. Ispitanicima, izabranim po određenom uzorku, dostavlja se anketni upitnik i od njih se traži da u skladu sa uputstvima koja su data u upitniku ili usmenoj instrukciji anketara odgovore na pitanja iz upitnika. .

21. 2.3.2. Anketiranje Zavisno od načina kako su formulisana pitanja, anketa može biti: standardizovana - u kojoj su odgovori na pitanja uglavnom zatvorenog tipa, odnosno sa unapred datim alternativama, koristi se pri istraživanju prostih i jednostavnih pojava čiji se sadržaj može izraziti u nekoliko modaliteta; nestandardizovana – koristi se za istraživanje kompleksnih i složenih pojava, o kojima su naučna saznanja relativno oskudna. Kod nestandardizovanog tipa ankete odgovori na pitanja su uglavnom otvoreni. Ispitaniku se, po pravilu, ne nude nikakve alternative, već se traži da on sam ponudi i formuliše odgovor na postavljena pitanja, i kombinacija standardizovanog i nestandardizovanog tipa ankete kombinovanjem otvorenih i zatvorenih odgovora na postavljena pitanja. .

22. Ocena naučne vrednosti ispitivanja kao metode prikupljanja podataka Ispitivanje, kao i druge naučne metode, ima dobre strane i suočava se sa brojnim problemima i teškoćama. Dobre strane su: ono je nezamenljiv način sakupljanja podataka o unutrašnjoj, psihološkoj strani ljudskog ponašanja. Nijedna druga metoda ne može da pruži potpunije i pouzdanije podatke o čovekovim stavovima, težnjama i opredeljenjima koja čine suštinsku komponentu svih društvenih pojava; ispitivanje kao istraživačka metoda omogućava prikupljanje informacija ne samo o sadašnjim interesima, potrebama i akcijama ljudi, nego i o njihovim prošlim doživljajima i iskustvima, kao i o budućim očekivanjima, i ispitivanje obezbeđuje vrlo brzo prikupljanje podataka u širim društvenim prostorima, što je vrlo važno prilikom proučavanja dinamičkih društvenih procesa, kao i za stvaranje preciznih vremenskih preseka o stanju proučavanih pojava u širim društvenim okvirima. .

23. Ocena naučne vrednosti ispitivanja kao metode prikupljanja podataka. Prikupljanje podataka ispitivanjem suočava se i sa brojnim problemima i teškoćama: 1. epistemološke, 2. psihološke, i 3. društvene prirode .

24. Ocena naučne vrednosti ispitivanja kao metode prikupljanja podataka 1.Teškoće epistemološke prirode nastaju otuda što svoje iskaze, obaveštenja o stvarnosti daju lica koja, po pravilu, nisu u odgovarajućoj meri osposobljena i stručna za naučno opažanje društvenih fenomena. S obzirom na to da su sposobnost i stručnost ispitanika različite, njihovi verbalni iskazi o pojavi koja se istražuje imaju takođe različitu vrednost, pa je time svakako otežana i njihova naučna upotreba. Pored toga, ove teškoće svoje uzroke imaju i u činjenici da obaveštenost ispitanika o pojedinim pojavama nije podjednaka. Na kraju, i sama verodostojnost podataka dobijenih ispitivanjem je ograničena, jer se kreće u granicama verodostojnosti verbalnih iskaza ispitanika. .

25. Ocena naučne vrednosti ispitivanja kao metode prikupljanja podataka 2.Teškoće psihološke prirode izviru iz različite mentalne zrelosti, nivoa inteligencije, psihičke sređenosti, stepena i vrste obrazovanja ispitanika da shvate verbalne simbole date u pitanjima, kao i da odgovorima izraze svoje vlastito iskustvo .

26. Ocena naučne vrednosti ispitivanja kao metode prikupljanja podataka 3. Kao specifičan vid simboličkog društvenog opštenja, ispitivanje se susreće sa brojnim društvenim preprekama, počev od razlika u jeziku kojim se komunicira, preko razlika u sistemu vrednosti i običajima, pa do razlika u životnim iskustvima. Sve te prepreke mogu da deformišu, pa čak i da onemoguće komunikaciju između ispitivača i ispitanika. Iako se mnoge od ovih teškoća, naročito one psihološke i društvene prirode, mogu brižljivom i stručnom izradom instrumenata ispitivanja i dobrom obukom ispitivača otkloniti ili ublažiti, ostaje potreba da se u svakom istraživanju poslovnog morala i poslovnih komunikacija, koriste i druge metode za prikupljanje podataka da bi se pojava koja se istražuje celovito objasnila. .

27. 3. Metode merenja U savremenim istraživanjima društvenih pojava sve češće i sve više se koriste raznovrsne metode merenja. Uglavnom se koriste tri vrste merenja: 1. neposredno, 2. posredno, i 3. skaliranje. .

28. 4. Statističke metode U našem veku statistika je postala jedna od glavnih metoda naučnih saznanja. Danas su gotovo sve nauke, kako prirode tako i društvene, u svojoj istraživačkoj delatnosti snažno oslonjene na statistiku i njene metode. To je i razumljivo, jer statistika obezbeđuje prikupljanje, predstavljanje, analizu i interpretaciju numeričkih svojstava prirodnih i društvenih pojava. Poslovna etika u svojoj istraživačkoj delatnosti takođe veoma mnogo koristi statistiku i njene metode, naročito za prikupljanje podataka, njihovo sređivanje i predstavljanje, a delom i za analizu moralnih odnosa i predviđanje razvoja poslovnog morala i komunikacija. .

29. 4. Statističke metode Najvažnije statističke metode koje se upotrebljavaju u sociologiji su: metod uzorka, metod srednjih vrednosti, 3. metod korelacije, i 4. metod verovatnoće. .

30. 4.1.Metod uzorka Metod uzorka predstavlja jedinstvo metodoloških postupaka i tehnika koje obezbeđuju da se iz nekog osnovnog skupa pojava pravilno odabere jedan manji deo koji će reprezentovati celinu. Uzorak omogućava da se sazna nešto o jednoj masi pojava a da se ne ispituje cela masa, nego samo neke jedinice, odnosno deo te mase koji je izabran po određenom principu i da se, na osnovu karakteristika toga izabranog dela, zaključuje o celoj masi. .

31. 4.1. Metod uzorka Zavisno od postupka koji se primenjuje u formiranju uzorka, razlikuju se tri tipa uzorka: slučajni - izbor jedinica koje treba da uđu u uzorak i da predstavljaju celinu prepušten je slučaju. Pošto se, zavisno od veličine mase, odredi reprezentativna veličina uzorka, odnosno postotak jedinica mase koje će činiti uzorak, izbor jedinica se vrši slučajno; sistematski - ovde se zavisno od veličine ispitivane mase, odredi odgovarajuća reprezentativna veličina uzorka, ali se izbor jedinica koje ulaze u uzorak vrši drugačije nego kod slučajnog uzorka. Iz spiska populacije koja se ispituje, na primer platnog spiska zaposlenih u jednom preduzeću, slučajnim izborom odabere se jedan ispitanik, dok se izbor ostalih ispitanika koji treba da uđu u uzorak vrši po određenom koraku bira se, recimo, svaki peti, sedmi, deseti ili dvadeseti, zavisno od veličine uzorka, i stratifikovani - ceo osnovni skup pojava koje se izučavaju deli se po određenim svojstvima na više skupina, stratuma, pa se onda posebno za svaku takvu skupinu slučajnim izborom bira uzorak, odnosno određen broj jedinica koje je predstavljaju. Pri tom se obavezno vodi računa da svaka skupina ispitivane populacije bude proporcionalno predstavljena. .

32. 4.1. Metod uzorka Veličina bilo koje vrste uzorka zavisi od: 1) homogenosti pojave koja se istražuje, 2) varijabilnosti obeležja koje se mere, i 3) stepena preciznosti koji se istraživanjem želi postići. .

33. 4.2. Metod srednjih vrednosti Ovim metodom utvrđuju se proseci, odnosno: aritmetičke sredine - je takva srednja vrednost koja pokazuje prosečnu vrednost ili stanje određene pojave. Treba istaći da je statistički prosek, iako se dosta koristi, veoma nepouzdana mera, jer kod nehomogenih pojava često prikriva njihovu suštinu; medijan - je statistička vrednost koja izražava srednju pozicionu vrednost neke pojave na skali te pojave i zato se često naziva pozicionom vrednošću. Medijana kao statistička vrednost ima tu prednost nad prosekom što na nju ne utiče vrednost pojedinih rezultata, već samo broj rezultata. Tako se na skali neke pojave može naći neki izrazito veliki ili izrazito mali rezultat, ali on neće uticati na položaj medijane, i modalna vrednost - je statistička srednja vrednost koja je dominantna na skali pojave koja se ispituje. Prednost modalne vrednosti u odnosu na druge srednje vrednosti su u tome što na nju ne utiče niti veličina niti pozicija rezultata, već samo učestalost pojedinih rezultata. .

34. 4.2. Metod srednjih vrednosti Reprezentativnost i pouzdanost svih srednjih vrednosti, počev od proseka, preko mediane do modalne vrednosti, po pravilu zavise od stepena varijabilnosti pojave. Ukoliko je pojava manje varijabilna, tj. ukoliko se svi rezultati grupišu oko jedne srednje vrednosti, utoliko je ona reprezentativnija, i obrnuto. .

35. 4.3.Metod korelacije Najviše i najčešće upotrebljavani statistički metod u nauci je metod korelacije. Metodom korelacije utvrđuje se povezanost dveju ili više pojava. Zavisno od vrsta te veze, korelacija može biti pozitivna ili negativna. .

36. 4.3. Metod korelacije Pozitivna korelacijaizmeđu pojava postoji onda kada statističke veličine dveju pojava koje se upoređuju uporedo rastu. O postojanju negativne korelacijemože se govoriti onda kada se upoređivanjem dveju pojava utvrdi da sa porastom veličine jedne pojave opada veličina druge pojave. .

37. 4.4. Metod verovatnoće Pored metoda korelacije često se koristi i metod verovatnoće. Njime se proučava, odnosno predviđa razvoj najraznovrsnijih moralnih pojava i procesa, osobito onih koje su manje složene. Danas se i u društvenim i u prirodnim naukama na temelju objektivne teorije verovatnoće izgrađuju raznovrsni matematički postupci i modeli za predviđanje toka pojava i događaja. .

38. 5. Eksperiment Za razliku od klasičnog shvatanja, koje je pod eksperimentom podrazumevalo naučno posmatranje pojava isključivo u veštački stvorenim uslovima, savremeno shvatanje stoji na stanovištu da je eksperimentalno posmatranje moguće i izvan laboratorije, u prirodnim uslovima. Imajući u vidu upravo uslove u kojima se eksperiment izvodi, danas se u sociologiji i u drugim društvenim naukama najčešće koriste tri vrste eksperimenta: 1) laboratorijski, 2) eksperiment u prirodnim uslovima, i 3) prirodni eksperiment. .

39. 6. Uporedni metod U savremenoj sociologiji, interes za komparativna prou-čavanja slabi, jer se sociologija sve više orijentiše na izučavanje savremenog društva, i to uglavnom u nacionalnim okvirima i na mikroplanu. Umesto uporednog metoda, sociologija za objašnjenje društvenih pojava sve više koristi eksperiment i raznovrsna statistička i matematička merenja. To zapostavljanje uporednog metoda nema nikakvo teorijsko opravdanje, štaviše ono je krajnje štetno, jer je uporedni metod nezamenljiv postupak proučavanja globalnih društvenih pojava. On je, u stvari, jedini plodotvoran način za proučavanje makro društvenih pojava kod kojih je nemoguće primeniti eksperiment. Samo uporednim proučavanjem globalnih društvenih pojava u što širim prostorima i vremenskim okvirima mogu se otkriti njihovi opšti uslovi i uzroci, kao i specifični uzroci usled kojih se neke pojave javljaju u po-sebnim kvalitativnim oblicima i različitim intenzitetima. .

40. 6. Uporedni metod Naučno objašnjenje društvenih pojava (morala kao društvene pojave) uz primenu uporednog metoda može se vršiti na tri nivoa. Prvi nivo obuhvata uporedna istraživanja morala u jednom društvu. Drugi nivouporednih istraživanja obuhvata proučavanje određenih moralnih pojava i procesa u više konkretnih društava koja pripadaju istom istorijskom tipu društva, istoj društvenoekonomskoj formaciji. Treći nivouporednih istraživanja obuhvata najopštija upoređenja mora, kojima se uporedo proučavaju opšte osobine različitih tipova društva, kao i kvalitativne i kvantitativne osobenosti pojedinih vrsta moralnih pojava u različitim tipovima društva. .

41. 7. Analiza sadržaja U savremenom svetu pretežan deo ljudske komunikacije vrši se preko papira - tj. pisanih dokumenata. Pošto su u tim papirima, odnosno dokumentima, sadržane dragocene naučne informacije o raznim stranama moralnog života ljudi, etika kao nauka ih danas obilato koristi kao izvor naučnog saznanja. U tu svrhu izgrađen je i poseban metod koji je poznat pod nazivom analiza sadržaja simboličkog opštenja, ili samo analiza sadržaja. .

42. 7. Analiza sadržaja Analiza sadržaja postaje naučni postupak tek kada se simboličko opštenje, koje je neposredni predmet proučavanja, posmatra kao jedan od elemenata određenih organizacionih delatnosti i odnosa. Imajući to u vidu, analiza sadržaja definiše se kao "istraživački postupak kojim se želi izgraditi sistematska iskustvena evidencija o simboličkom opštenju kao jednom od aspekata organizacionog života". .

43. 7. Analiza sadržaja Opšti postupak izvođenja analize sadržaja ima tri osnovne radnje odnosno faze. Prvu i najvažniju fazu predstavlja stvaranje sistema kategorija analize i jedinica za klasifikaciju sadržaja i oblika simboličkog opštenja. Analiza sadržaja se ne bavi samo sadržajem, nego i oblikom simboličkog opštenja. Druga faza obuhvata sam čin analize simboličkog opštenja i statističku obradu podataka dobivenih analizom. U ovoj fazi obučeni analitičari, odnosno klasifikatori, u skladu sa dobivenim uputstvima, razvrstavaju sadržaje i oblike poruka u prethodno stvorene sisteme kategorija za analizu i klasifikaciju. Nakon toga, analitičari ili druga stručna lica statistički obrađuju dobivene podatke izradom odgovarajućih pregleda, tabela, indeksa i sl. Treću, završnu fazu kod analize sadržaja, predstavlja naučni opis sadržaja i oblik simboličkog opštenja. Na bazi prikupljenih i statistički obrađenih podataka pristupa se opisu strukture, sadržaja, funkcija, metoda i sredstava, oblika i drugih svojstava simboličkog opštenja koja su bila predmet proučavanja. .

44. 7. Analiza sadržaja Najvažniju i najsloženiju fazu u procesu analize sadržaja predstavlja postupak stvaranja sistema kategorija za analizu i jedinica za klasifikaciju sadržaja i oblika simboličkog opštenja. Sistem kategorija koji se koristi za analizu, po pravilu, zavisi od tipa simboličkog opštenja koji se proučava i naučnih ciljeva istraživanja. .

45. 7. Analiza sadržaja Svako razvijenije istraživanje simboličkog opštenja uglavnom sadrži sledeće kategorije sadržaja: kategorije materije, koje se odnose na sadržaj predmeta opštenja; kategorije usmerenosti, koje izražavaju odnos prema predmetu opštenja (pozitivan, negativan, neutralan); kategorije vrednosti, koje izražavaju vrednosnu usmerenost sadržaja opštenja; kategorije metoda i sredstava opštenja, koje pokazuju način na koji odašiljač poruke želi da postigne određeni rezultat delovanja na primaoca poruke; kategorije osobenih crta - karakteristike subjekata koji su tretirani u poruci; kategorije aktera, koje se odnose na nosioce radnje u poruci i njihove funkcije i uloge; kategorije autoriteta, koje se odnose na subjekte na koje se poruka poziva da bi sebi obezbedila veći značaj i vrednost; kategorije porekla, koje ukazuju na izvor i poreklo informacija korišćenih u poruci i, kategorije cilja, koje se odnose na adresante kojima je poruka upućena. .

46. 7. Analiza sadržaja Proučavanje simboličkog opštenja,pored sadržaja opštenja (poruke), obuhvata i njihov oblik, što znači da sistem kategorija mora da obuhvati i kategorije forme ili oblika opštenja.Najčešće kategorije koje se koriste kod analize oblika poruke, tj. "kako je nešto rečeno" su: kategorije oblika saopštenja i načina saopštenja(referat, zapisnik, novine, knjige, predavanje); kategorije oblika izjava i sudova; kategorije intenziteta, koje se odnose na snagu iskaza, emotivnost, angažovanost itd.; kategorije trikova, koje se odnose na upotrebljene konstrukcije, simbole, figure i sl. u poruci. .

47. 7. Analiza sardžaja Pored izrade sistema kategorija, za analizu sadržaja i oblika simboličkog opštenja pre samog izvođenja analize potrebno je odrediti i osnovne jedinice za klasifikaciju sadržaja. Izbor tih jedinica, kao i kategorija analize, zavisi od oblika simboličkog opštenja koje se prou-čava. Ako se vrši semantička statistička analiza rečnika i stila jednog književnog pravca ili pisca, onda se koristi više različitih jedinica klasifikacije. Za analizu drugih oblika simboličkog opštenja uglavnom se kao jedinice klasifikacija koriste pojedine reči, teme, karakteri, prilozi i sl. .