Wetenschap

1. Wetenschap

2. Politiek

3. VWLSymposiumIJsselmeer of -minder?30 november 2006

4. Stelling:“Klimaatsverandering vraagt om een andere visie voor het IJsselmeergebied” • Wat hebben we al waargenomen aan klimaatverandering? • Wat verwachten we aan klimaatverandering voor Nederland? • …… en voor het IJsselmeer? • Is er reden om de visie te veranderen?

5. Wat is klimaatverandering? Klimaatverandering is van alle tijden • Natuurlijke invloeden • Interne schommelingen (El Niño) • Variaties in de zon en in de stand van de aarde (ijstijden) • Grote vulkaanuitbarstingen (Pinatubo 1991) • Menselijke invloeden • Veranderingen van landgebruik (ontbossing) • Broeikasgas-emissies (CO2) • Aërosolen

6. Het broeikas-effect • Zonnestraling warmt de aarde op (UV, Vis) • De aarde straalt de warmte weer uit (IR) • Broeikasgassen (CO2…), houden warmtestraling vast • De aarde is daardoor +15°C i.p.v. -18°C

7. Gevolg voor de temperatuur… De hockeystick

8. Gemiddelde jaartemperatuur • Significante stijging gemiddelde temperatuur voor de meeste Europese stations • Grotere jaar-op-jaar variatie voor een regio dan op wereldschaal Nederland Wereld

9. Neerslag in Nederland • Toename jaarneerslag door toename in herfst, winter en lente • Geen verandering in zomerneerslag Gemiddelde van 13 stations in Nederland

10. Wat zijn klimaatscenario’s? • Consistente beelden van een mogelijk toekomstig klimaat. • Ze geven aan hoe groot de veranderingen kunnen zijn voor o.a. temperatuur, neerslag, verdamping, wind en zeespiegel Mogelijke toekomstbeelden t.b.v. aanpassingen in:waterbeheer, kustverdediging, landbouw, energie, ecologie, natuurbeheer, sport en toerisme, etc.

11. Indeling KNMI’06 klimaatscenario’s voor Nederland

12. KNMI’06 scenario’s: 2050 t.o.v. 1990

13. Wat zit niet in de KNMI’06 scenario’s • Geen abrupte klimaatverandering (stilvallen “Warme Golfstroom”, extreme versnelling afsmelten landijs) • Fenomenen die mogelijk niet realistisch zijn (“Superstormen”) • Jaar-op-jaar variatie

14. Algemene beeld: klimaatverandering Nederland Kenmerken alle KNMI’06 scenario’s: • Opwarming zet door • Winters gemiddeld natter • Heviger extreme zomerbuien • Veranderingen in het windklimaat klein • Zeespiegel blijft stijgen Samen geven de scenario’s een Verwachting voor het toekomstige klimaat, gegeven de huidige inzichten die verwerkt zijn in de klimaatmodellen

15. Klimaatverandering rond het IJsselmeer • Regionaliseren klimaatverandering? • 1. Toevoegen • klimatologie Zomerse dagen rond 2050 Ruimtelijke verschillen door huidige klimaat Geen differentiatie in klimaatverandering binnen Nederland

16. Klimaatverandering rond het IJsselmeer • Regionaliseren klimaatverandering? • 2. Toespitsen op voor regio relevante parameters • Neerslag • Verdamping • Zeespiegel • …..?

17. Neerslag en rivierafvoeren (1) • Winter: • Toename neerslag • Zomer: • Lichte toename of afname neerslag • Toename verdamping

18. Neerslag en rivierafvoeren (2) Gemiddelde Rijnafvoer 2050 Bron: RIZA Toename Mogelijke afname

19. Neerslagtekort in de zomer • Neerslagtekort neerslag - verdamping • Toename neerslagtekort in de zomer • Vaker watertekort in landbouw • Vaker verdroging natte natuurgebieden

20. Zeespiegelstijging • Zeespiegel zal tot lang na 2100 blijven stijgen • Toename kusterosie, zoutindringing • Op peil houden kustverdediging blijft nodig

21. Integrale Visie IJsselmeergebied 2030 4.7 Monitoring klimaat en zeespiegel Er zijn op basis van de huidige stand van zaken en de kennis omtrent de ontwikkelingen in het klimaat verschillende scenario’s opgesteld die de mogelijke consequenties onder andere voor het mondiale watersysteem beschrijven. In de afgelopen jaren zijn deze vertaald naar de toekomstige situatie in Nederland en in het bijzonder voor het IJsselmeergebied. Rekening houdend met de verschillende klimaatsscenario’s zijn voor het IJsselmeergebied diverse mogelijk op lange termijn te nemen waterhuishoudkundige maatregelen in het vooruitzicht gesteld. Onderzocht moet worden welk nationaal en internationaal onderzoek gevolgd gaat worden, op basis waarvan tijdige concrete uitvoeringsmaatregelen voor de instandhouding van de waterhuishouding en veiligheid in het IJsselmeergebied moeten worden aangekondigd en in gang gezet worden. Uit IVIJ 18-1-2002

22. Van uit een klimatologisch gezichtspunt zijn zeespiegelstijging, neerslag/verdroging, rivierafvoer en bodemdaling belangrijke parameters voor het IJsselmeergebied Het klimatologische thema is water

23. Andere Visie? De toekomst is waarschijnlijk even chaotisch als het verleden • Adaptatie • Lokaal, regionaal • Wat is de grondhouding: • “Tuinman” • “anticiperen” • “Visionair” • Mitigatie • Globaal, status Kyoto-verdrag en verder… • CO2 is nu verbonden met economische groei en mobiliteit • Wat zijn de energiebronnen van de toekomst? • Geo-engineering • Globaal, droom of toekomstige werkelijkheid? Balans tussen politiek en wetenschap: “Denken, Doen en draagvlak”

24. Andere Visie? … Ja! • Klimaatverandering als ketenprobleem • Scenario's, impact, beleidsontwikkeling, effecten van beleid • Voor IJsselmeergebied: • Kernwoorden: complexiteit en onzekerheden • Diverse belangen, besturen, scenario’s (klimaat, bestemming), tijdschalen • Nieuwe inzichten (scenario’s) • Mijn conclusies: • Vul de regierol stevig in • Maak de infrastructuur niet te hard • Denk aan de keten • Geef onzekerheden de ruimte