Natuur / Groen en Gezondheid

1. Natuur / Groen en Gezondheid Ronald van Zon

2. RvZ • 2003 / 2004: Staatbosbeheer • 2005: “De Groene Gezonde Stad” • 2006 / 2007: Deeladvies 2; Praktijkvoorbeelden en website, Handreikingen voor lokale bestuurders. • 2008 / heden Project N&G voor LNV • 2005 / heden: Cost E-39: Forests ,Trees, Human Health and Wellbeing; Good Practices, handboek 2009 of 2010 • Stad Haarlem actief tav het groen. • IVN gids, o.a. Natuur in de Stad

3. Natuur en Gezondheid, Inhoud • Kennis- en communicatie project LNV 2008/2009 • Onderzoek • Praktijk(voorbeelden) • Kennismanagement

4. Kennis- en communicatieproject LNV • 2008 – juni 2009 • Actorenanalyse Gezondheidssector en Groene Wereld • State-of-the-Art onderzoek / literatuur • Beschrijvingen Praktijkvoorbeelden 15 -> 30 • Workshops • Beleidssignalering • Advies kennisinfrastructuur

5. Onderzoek • Deeladvies 1: Deel 1 van een tweeluik: verkenning van de stand der wetenschap. • Deeladvies 2: kennisagenda: welke kennis verder te ontwikkelen. • Kennis- en communicatieproject LNV: State-of- the-Art Literatuur Jolanda Maas NIVEL / RIVM • Cost E-39: kennisuitwisseling Europese onderzoekers -> boek met overzicht literatuur en GP’s • Overige (niet) Europese landen / niet Nederlands- of Engelstalig.

6. Deeladvies 1 • Directe invloed van natuur op gezondheid • Indirecte invloed • Indirecte invloed via 5 werkingsmechanismen: • Herstel van stress en aandachtmoeheid • Stimuleren tot bewegen • Vergemakkelijken van sociaal contact • Bevorderen van de optimale ontwikkeling van kinderen • Mogelijkheden bieden voor persoonlijke ontwikkeling en zingeving

7. Deeladvies 2: kennisagenda Kennisvragen adhv 3 thema’s: • Gebruikersgroepen • (natuurlijke) Omgeving • Bestuurlijke organisatie Enkele vragen: • Gezondheidseffecten van diverse natuurlijke interventies. • Welk typen omgeving is het meest geschikt voor welke gebruikersgroep? • Optimale rolverdeling organisaties.

8. State-of-the-Art Literatuur Natuur en Gezondheid • Wetenschappelijke artikelen, boeken, onderzoeksverslagen, rapporten en dergelijke die na 2004 zijn verschenen • Onderdeel LNV project 2008 / 2009 N&G • Juni / juli 2009 oplevering • Jolanda Maas, NIVEL, nu RIVM • Vervolg op / update deeladvies 1 Gezondheidsraad en RMNO • Indeling naar werkingsmechanismen als in deeladvies 1

9. Inclusiecriteria • afgeleid uit de review ‘Kom je buiten spelen’ van Agnes van den Berg. • algemene inclusiecriteria: • Criteria m.b.t. omgevingsvariabelen • criteria m.b.t. tot uitkomsten • criteria m.b.t. de onderzoekspopulatie • criteria m.b.t. het onderzoeksdesign.

10. Algemene inclusiecriteria • Alleen studies gepubliceerd in de Nederlandse of Engelse taal gepubliceerd na 2004. • Alleen artikelen die zijn gepubliceerd in peer reviewed tijdschriften. • Rapporten en andere publicaties zijn door de auteurs beoordeeld op methodologische kwaliteit en relevantie.

11. Overige criteria • Omgevingsvariabelen: Natuur, water en virtueel, geen dieren en elementen als licht en geluiden • Uitkomsten: betrekking hebbend op één van de mechanismen • Onderzoekspopulatie: mensen • Onderzoeksdesign: ter beoordeling auteurs

12. Direct verband tussen Natuur en Gezondheid • Het merendeel van de studies vindt een positieve relatie tussen groen en een gezondheidsmaat: • Er worden relaties gevonden tussen groen en mortaliteit, obesitas, ADHD bij kinderen en het welzijn van ouderen.

13. 1: Herstel van stress en aandachtsvermoeidheid • de psychische voordelen van groen nemen toe als er gebruik wordt gemaakt van rijkere soorten groen • Uit twee studies bleek dat de effecten van groen sterker waren als mensen meer gestrest of vermoeid waren • geen studies gevonden waarin geen relatie werd gevonden tussen groen in de woonomgeving en herstel van stress en aandachtsvermoeidheid

14. 2: Groen en bewegen • positieve relatie tussen groen en bewegen voor kinderen • In het merendeel van de studies wordt een positief verband gevonden tussen natuur en bewegen in het algemeen. • In alle studies die voor dit literatuuroverzicht zijn gevonden worden positieve relaties gevonden tussen esthetiek van de buurt of het toegang hebben tot een groene bestemming en wandelen.

15. 3: Groen en het vergemakkelijken van sociale contacten • In beide studies worden aanwijzingen gevonden voor een positieve relatie tussen groen en sociale contacten • Daarnaast zijn er enkele studies verschenen die aantonen dat natuur kan bijdragen aan gemeenschapszin en bij kunnen dragen aan het identiteit gevoel.

16. 4: Bevordering van de ontwikkeling van kinderen • Agnes van den Berg 2007: iets meer bewijskracht voor een positieve invloed van natuur op het motorisch functioneren van kinderen en hieraan gerelateerde risicofactoren en ziekten zoals lichamelijke inactiviteit en obesitas (de "bewegingsroute"), dan voor een positieve invloed van natuur op het cognitief functioneren van kinderen en hieraan gerelateerde risicofactoren en ziekten zoals impulsief gedrag en ADHD (de "aandachtsroute").

17. 5: Groen en het bevorderen van persoonlijke ontwikkeling en zingeving bij volwassenen • Er zijn geen studies gevonden (na 2004) die ingaan op de vraag in hoeverre groen de persoonlijke ontwikkeling en zingeving bij volwassenen kan bevorderen. • Deeladvies 1: Natuur schept voorwaarden voor zingeving

18. Praktijkvoorbeelden: Criteria • Groen / Natuur voor gezondheid bewust of onbewust ingezet • Leidend tot gezondheidswinst, gerapporteerd en/of onderzocht en/of te koppelen aan bestaand onderzoek • Binnen- en buitenland • Goed beschreven of te beschrijven • Na te volgen / op te schalen • Preventief en curatief • Dekking doelgroep / natuurtype combinaties

19. (groene) beweegprogramma’s en projecten in Nederland Activiteiten: • Beweegkuur: In ontwikkeling bij NISB • Lekker Fit: Het lespakket Lekker Fit bevat theorie- en praktijklessen over een gezonde leefstijl voor kinderen uit groep 3 tot en met 8. • Natuursprong: beweegprogramma in de natuur voor kinderen die daar weinig de gelegenheid voor hebben • Baanfit: begeleid bewegen en sporten in de natuur Inrichting: • Prachtprojecten Amsterdam: enkele betreffen het ontwerp van de ruimte t.b.v. bewegen • Speelbossen en speelzones: natuur bestemd voor kinderen om in een natuurlijke omgeving te spelen

20. Programma’s / Projecten buitenland • Walking the Way to Health, UK: WHI aims to get more people walking in their own communities, especially those who take little exercise or live in areas of poor health (pilot with GP referral) • Green Exercise: informal physical activities demonstration projects by Natural England • Green Gym, UK: The BTCV Green Gym provides physical activity and benefits to mental well being through gardening and local environmental improvement • School BTCV Green Gym: for children who don’t take enough exercise • Parcours Vita, Zwitserland:outdoor circuits or tracks with gymnastic equipment (trimbanen)

21. Walking the Way to Health, enkele feiten • > 500 lokale programma’s • > 30.000 vrijwilligers voor begeleiding (walk leaders) • Sinds 2000 geschat meer dan miljoen mensen aangezet tot meer wandelen • Samenwerking met onderzoek (NICE) • Kwaliteitssysteem • Samenwerking British Heart Foundation en Natural England • Pilots verwijzing door huisarts • NICE: National institute of Clinical Excellence

22. Green Gym, enkele feiten • > 70 Green Gyms in UK • Deelname aanbevolen door lokale gezondheidszorg (9%) • Geheel door getrainde vrijwilligers begeleid • Gezondheidseffecten geëvalueerd door School of Health and Social Care at Oxford Brookes University: mentale en fysieke gezondheidswinst • Identieke opzet in Australië • BTCV: vrijwilligersoragnisatie

23. Parcours Vita, enkele feiten • Voor alle leeftijden ontworpen • 500 VP’s in Zwitserland • Zürich Versicherung is grootste sponsor • Lokale organisaties als gemeente en VVV zijn verantwoordelijk voor het onderhoud • Verwering en vernieling zijn grootste belemmeringen (elk jaar verdwijnen er enkele en komen er weer enkele bij) • Alleen gebruikt als schoon, heel en veilig

24. Praktijkervaringen (als bv bij “Baanfit”) • fysiek komt men beter in zijn vel te zitten (de conditie verbetert) • mentaal groeit men door het verkrijgen van nieuwe inzichten (kansen zien in plaats van 'beren') • emotioneel wordt men rustiger • “Ik merkte, dat ik veel meer energie kreeg en dat mijn geest werd verruimd.” • Bronnen zijn de diverse beschrijvingen van beweegprogramma’s

25. Kansen • Bedrijven, organisaties, overheid nemen de toegevoegde waarde van natuur steeds serieuzer • dat wat nog niet begeleid gebeurd, gaan begeleiden (grotere effectiviteit) • Optimaliseren van de Good Practices • Opschalen • Bron: beweegprogramma’s

26. Belemmeringen • perceptie gevaren in- en van de natuur • Vaag / zacht imago natuur • (te) populaire publicaties • Geen duurzame financiering (op projectbasis of herhaald subsidie aanvragen) • Geen duurzame bezetting door bv afhankelijkheid vrijwilligers • Perceptie dat wandelen geen afdoende beweging oplevert (WHI) • Onbekendheid met mogelijkheden • Bron: beweegprogramma’s

27. Succesfactoren • Voldoende draagkracht bij uitvoerders, gebruikers en bestuurders • Duurzame financiering • Goed zichtbare- / zichtbaar gemaakte en aansprekende resultaten • Concreet en zakelijk in uitvoering en communicatie

28. Kennismanagement N&G • Kennis koppelen van onderzoek, beleid en praktijk(voorbeelden) • Eén centraal punt en tevens verbinden met relevante maatschappelijke thema’s als obesitas, bewegen groen en de stad en organisaties als RIVM, NIVEL, NICIS • Proactief kenniscentrum • Netwerk (bijeenkomsten), actuele, volledige en toegankelijke website, nieuwsbrief, RSS feeds etc.

29. Kenniscentrum • Verzamelen, selecteren, structureren en doelgroeps-gericht aanbieden van kennis en informatie • Proactief: naast beantwoorden van vragen ook bezoeken aan praktijkvoorbeelden organiseren, kennis actief aanbieden, publicaties verzorgen etc. • Verbinden met andere thema’s en organisaties • Mede ontwikkelen van Best Practices